Türkiye’nin Soğuk Savaş Sonrası Güvenlik Tehdidi Algısı: Askeri Tezkere Kararları Üzerinden Bir İnceleme

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 285 - 310, 26.09.2021

Yunus Çolak

https://doi.org/10.14782/marmarasbd.913384

Öz

Bu çalışma, Türkiye’nin Soğuk Savaş sonrası güvenlik tehdidi algılamalarını, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından kabul edilen askeri tezkere kararları üzerinden incelemektedir. Teorik çerçeve bakımından Kopenhag Okulu’nun güvenlikleştirme yaklaşımını kullanan bu çalışma, Soğuk Savaş sonrasında TBMM tarafından kabul edilen askeri tezkere kararlarının gerekçe metinleri Türkiye’nin güvenlik tehdidi algılamaları bakımından analiz etmiştir. Nitekim askeri tezkerelerin her birine ait bir gerekçe metninin bulunuyor olması, güvenlikleştirme yaklaşımının bu konuya yönelik iyi bir çerçeve oluşturabilmesinin önünü açmaktadır. Bu noktada, TBMM tarafından, 1990-2021 yılları arasında toplamda 95 askeri tezkere kabul edilmiştir. Bu askeri tezkerelerin 47 tanesinde gerekçe olarak Türkiye’nin güvenliği ve/veya Türkiye’ye yönelik bir güvenlik tehdidi belirtilmiştir. Çalışmanın ulaştığı en temel sonuç, Türkiye’nin Soğuk Savaş sonrasındaki güvenlik tehdidi algısı, güney kara sınırındaki meseleler etrafında şekillendirdiğidir. Bu noktada, bir süreklilik halinde, Irak ve Suriye’den askeri ve/veya düzensiz göçe dair bir güvenlik tehdidi algılayan Türkiye, zaman içerisinde söz konusu bu tehdit algılamalarının kaynağı olarak PKK/YPG/PYD ya da DEAŞ gibi devlet dışı aktörlerin de içerisinde bulunduğu farklı aktörleri belirtmiştir. Elbette ki söz konusu bu dönemde Türkiye’nin güvenlik algısı yalnızca askeri tezkerelere konu olmuş ülke veya aktörlerce şekillenmemişse de askeri tezkerelerin incelenmesi somut bazı çıkarımlar yapılabilmesine olanak tanımıştır. Bu noktada, Türkiye’nin güvenlik algısı 1990’larda Irak’tan kaynaklı meselelerle şekillenmişse de sonradan Suriye’den kaynaklı meselelerle birlikte büyük bir değişim geçirdiğini söylemek mümkündür. Bu süreç irdelendiğinde hem güvenlik tehdidinin kaynaklandığı aktör sayısında bir artış gözlemlenmiştir hem de tehdidin konusunun ve yapısının çeşitlendiği görülmüştür. Bunun yanında tüm bu başarılı güvenlikleştirmelerde, güvenlik tehdidi bakımından askeri sektör birincil olarak mevcut iken, aynı zamanda, ekonomik ve toplumsal sektör de tezkere metinlerinde zaman zaman vurgulanan sektörler olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk Dış Politikası, Askeri Tezkere Kararları, Güvenlik, Kopenhag Okulu, Güvenlikleştirme

Turkey's Post-Cold War Security Threat Perception: A Review Over Decisions to Send Troops Abroad

Öz

In this study, Turkey’s post-Cold War security threat perceptions are analyzed by using the mandates for military actions (MMAs) adopted by Grand National Assembly of Turkey (GNAT). This study, which uses the securitization approach of the Copenhagen School as the theoretical framework, analyzed the justification texts of the MMAs of GNAT after the Cold War in terms of Turkey's security threat perceptions. As a matter of fact, the existence of a justification text for each of the military resolutions paves the way for the securitization approach to create a good framework for this issue. A total of 95 MMAs were accepted by GNAT between 1990-2021. In 47 of them, Turkey’s security and/or a security threat to Turkey has been pointed as the main reason. One of the main conclusions of the study is that Turkey’s security threat perception after the Cold War mostly shaped by developments in Turkey’s southern border neighbors. At this point, Turkey, as a continuum, perceived security threats arising from some military issues and / or irregular immigration from Iraq and Syria. But, over time, different actors, including non-state actors such as PKK / YPG / PYD or DAESH, have been pointed as the main source of these perception of threat in the justification texts of the mandates for military actions. It is a very clear fact that, within related era, Turkey’s security threat perception is not solely shaped by the countries which mentioned in related MMAs. But analyzing MMAs is giving an opportunity for much more concreate facts. In this term, while Turkey’s security threats perception is shaped by Iraq during the 1990, this has changed with especially after the Syrian civil war. Thus, mostly because of outside developments, an increase has been observed in the number of actors from which the security threat originates, and the subject and structure of the threat have diversified. Lastly, in all these successful securitizations, while the military sector was the primary factor in terms of security threat, at the same time, the economic and social sectors became prominent together with the military sector.

Anahtar Kelimeler

Turkish Foreign Policy, Mandates for Military Action, Security, Copenhagen School, Securitization

Kaynakça

• Akgül-Açıkmeşe, S. (2011). Algı mı, söylem mi? Kopenhag okulu ve yeni klasik gerçekçilikte güvenlik tehditleri, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 8 (30), 43-73.
• Aksu, F. & Y. Çolak (Kış 2019). Dış politika krizlerinde ahdi hukuk: Kıbrıs ve Nahçıvan krizleri. bilig – Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, (88), 19-54. https://doi.org/10.12995/bilig.526759.
• Baldwin, A. D. (1997). The concept of security. Review of International Studies, 23 (1), 15. https://doi.org/10.1017/S0260210597000053.
• Baran, T. (2018). Türkiye’de güvenlik söyleminin kuruluşu: TBMM tutanakları üzerinden bir inceleme (1978-2002). (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi).
• Baysal, B. & Ç. Lüleci (2015). Kopenhag Okulu ve güvenlikleştirme teorisi. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 11 (22), 61-96.
• Buzan, B., (2007). Securitization and desecuritization. İçinde B. Buzan ve L. Hansen (Eds), International security: Widening security (ss. 66-98), c. 3, London: SAGE Publications.
• Bölükbaşı, D. (2008). 1 Mart vakası: Irak tezkeresi ve sonrası. 6. Baskı. İstanbul: Doğan Kitap.
• Buzan, B., O. Wæver & J. Wilde. (1998). Security: A new framework for analysis. Boulder: Lynne Rienner Publication.
• Denk, E. (2011). Silahlı kuvvet kullanımıyla ilgili TBMM kararları. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Deutsche Welle Türkçe (2017). 2016’da Türkiye'yi sarsan saldırılar, https://www.dw.com/tr/2016da-t%C3%BCrkiyeyi-sarsan-sald%C4%B1r%C4%B1lar/a-36966926 (Erişim Tarihi: 01.07.2021).
• Gözler, K. (2018). Türk anayasa hukuku. 2. Baskı. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Gürpınar, B. (2010). Türkiye’de milli güvenlik söyleminin dış politikada işlevselleştirilmesi: Hükümet programları, TBMM tutanakları ve MGK Basın Bildirileri’nde ‘söylem’in analizi (1982-2003). (Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi).
• Hill, C. (2003). The changing politics of foreign policy. New York: Palgrave.
• Kaarbo, J. & D. Kenealy (2017). Precedents, parliaments, and foreign policy: Historical analogy in the house of commons vote on syria. West European Politics. 40 (1), 62-79. https://doi.org/10.1080/01402382.2016.1240408
• Kesgin, B. & J. Kaarbo (2010). When and how parliaments influence foreign policy: The case of Turkey’s Iraq decision. International Studies Perspectives. 11 (1), 19-36. https://doi.org/10.1111/j.1528-3585.2009.00390
• Koçer, G. (1993). Türkiye’de dış politika ve parlamento. (Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi).
• Mcdonald, M. (2008). Securitization and the construction of security. European Journal of International Relations. 14 (4), 563-587. https://doi.org/10.1177/1354066108097553.
• Mcdonald, M. (2013). Constructivism. İçinde, Paul D. Williams, (Ed.), Security studies: An introduction (ss.63-76). 2. Baskı. New York: Routledge
• Raunio, T. & W. Wagner (2017). Towards parliamentarisation of foreign and security policy? West European Politics. 40 (1), 1-17. https://doi.org/10.1080/01402382.2016.1240411.
• Sula, E. (2021). Güvenlikleştirme kuramında ‘Söz edim’ ve ‘Pratikler’: Türkçe güvenlikleştirme yazınında ‘Yöntem’ arayışı. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 17(37), 85-188. DOI: 10.17752/guvenlikstrtj.905758.
• TBMM (2019). TBMM Kararları Sorgu Sayfası https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tbmm_kararlari_sd.sorgu_baslangic (Erişim Tarihi: 25.12.2020).
• TBMM Kararı (1990a). Karar No: 107, 12.08.1990, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar107.html. (Erişim Tarihi: 11.12.2020).
• TBMM Kararı (1990b). Karar No: 108, 05.09.1990, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar108.html. (Erişim Tarihi: 11.12.2020).
• TBMM Kararı (1991). Karar No: 126, 17.01.1991, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar126.html. (Erişim Tarihi: 11.12.2020).
• TBMM Kararı (1992). Karar No: 180, 26.06.1992, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar180.html. (Erişim Tarihi: 11.12.2020).
• TBMM Kararı (2003a). Karar No: 759, 06.02.2003, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar759.html. (Erişim Tarihi: 17.12.2020).
• TBMM Kararı (2003b). Karar No: 763, 20.03.2003, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar763.html. (Erişim Tarihi: 06.08.2020).
• TBMM Kararı (2003c). Karar No: 782, 07.10.2003, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar782.html. (Erişim Tarihi: 06.08.2020).
• TBMM Kararı (2009). Karar No: 934, 10.02.2009, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar934.html. (Erişim Tarihi: 06.08.2020).
• TBMM Kararı (2012), Karar No: 1025. 04.10.2012. https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar1025.html (Erişim Tarihi: 09.08.2020).
• TBMM Kararı (2013). Karar No: 1047, 03.10.2013, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar1047.html. (Erişim Tarihi: 09.08.2020).
• TBMM Kararı (2015). Karar No: 1098. 03.09.2015, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar1098.html. (Erişim Tarihi: 09.08.2020).
• TBMM Kararı (2020a). Karar No: 1238, 02.01.2020, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar1238.html. (Erişim Tarihi: 20.11.2020).
• TBMM Kararı (2020b). Karar No: 1266, 07.10.2020, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar1238.html. (Erişim Tarihi: 14.12.2020).
• TBMM Kararı (2020c). Karar No: 1272, 17.11. 2020, https://www.tbmm.gov.tr/tbmm_kararlari/karar1272.html. (Erişim Tarihi: 20.12.2020).
• TBMM Tutanak Dergisi (1990). 01.09.1990, Cilt: 47. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c047/tbmm18047001.pdf (Erişim Tarihi: 10.06.2021).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982). Madde 92. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf (Erişim Tarihi: 07.11.2020).
• Uzgel, İ. (2010). ABD ve NATO ile İlişkiler (1990-2001). İçinde, B. Oran (Ed.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt II (1980-2001) (ss. 243-326). 10. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Wæver, O. (1995). Securitization and Desecuritization. İçinde, R. D. Lipschutz (Ed.), On Security (ss. 46-86). New York: Columbia University Press.
• Wæver, O. (2005). European ıntegration and security: Analysing French and German discourses on state, nation, and Europe. İçinde, D. Howarth ve J. Torfing (Eds.), Discourse Theory in European Politics (ss. 33-67). Londra: Palgrave Macmillan https://doi.org/10.1057/9780230523364
• Yenigün, M. C. (2004). Soğuk Savaş sonrasında TBMM ve dış politika: Belgeler-yorumlar. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Yeşilyurt, N. (2013). Ortadoğu ile İlişkiler (2001-2012). İçinde, B. Oran (Ed.), Türk dış politikası, kurtuluş savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar, cilt III (2001-2012) (ss. 401-462) 2. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yetkin, M. (2004). Kürt kapanı: Şam’dan İmralı’ya Öcalan. İstanbul: Remzi Kitabevi. Kitabevi).