GÖKDERE HAVZASI VE ÇEVRESİNİN (BİNGÖL GÜNEYBATISI) FREKANS ORANI METODUNA GÖRE HEYELAN DUYARLILIK ANALİZİ

Yıl 2016, Sayı: 34, 160 - 177, 29.10.2016

VEDAT Avcı

Öz

Bu çalışmada, Bingöl Havzası'nın güneybatısında yer alan ve Murat Nehri'nin yan kollarından olan Gökdere Havzası ve çevresinin, heyelan duyarlılık analizlerinin yapılması amaçlanmıştır. Bingöl'ün güneybatısında yer alan Gökdere ve çevresinde litoloji, tektonik, morfoloji ve iklim özellikleri nedeniyle heyelan yoğun olarak görülmektedir. Bahçeli, Suvaran, Gökdere ve Yumaklı köylerinde görülen heyelanlar yerleşme, karayolu ve tarım arazilerini etkilemektedir. Sık yaşanan heyelanlar nedeniyle Gökdere ve Yumaklı yerleşmelerinde yer değiştirmeler ve mesken nakilleri yaşanmıştır. Litolojinin aglomera, tüf, bazalt ve marndan oluştuğu havza ve çevresi, Doğu Anadolu Fay Zonu (DAFZ) içerisinde yer almakta olup, DAF’ın hareketine bağlı olarak depremler meydana gelmektedir. Tektonik hatların ve akarsu aşındırmasının etkisiyle eğim değerleri yüksektir. Kış mevsiminde kar kalınlığının 3-4 m’yi bulduğu inceleme alanında, bitki örtüsü ise oldukça seyrektir. Doğal koşulların elverişli olması nedeniyle meydana gelen heyelanlar önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bu çalışmada frekans oranı metodu ile litoloji, fay hatlarına uzaklık, eğim, bakı, akarsulara uzaklık ve bitki örtüsü faktörleri kullanılarak Gökdere Havzası ve çevresi için heyelan duyarlılık haritası oluşturulmuştur. Coğrafi Bilgi Sistemleri ile her katmanın hücre sayısı ve bu katmanlarda yer alan heyelanlı hücre sayısı bulunmuş, bu veriler kullanılarak heyelan duyarlılık indeksi (LSI) oluşturulmuş ve faktör haritalarının veri tabanlarına işlenmiştir. Faktör haritaları toplanarak duyarlılık haritası oluşturulmuştur. Oluşturulan duyarlılık haritasına göre yerleşmelerin tamamı, tarım alanları ve karayolları orta ve yüksek riskli sahada yer almaktadır. Tektonik olarak aktif olan sahada heyelanlar kaçınılmazdır. Bu nedenle heyelan duyarlılık haritası dikkate alınarak planlamaların yapılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler: Bingöl, Gökdere Havzası, frekans oranı, heyelan duyarlılık analizi

Anahtar Kelimeler

Bingöl, Gökdere Havzası, frekans oranı, heyelan duyarlılık analizi

Kaynakça

• Akıncı, H., Doğan, S., Kılıçoğlu, C. & Keçeci, S. B. (2010). Samsun İl Merkezinin heyelan duyarlılık haritasının üretilmesi. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 2(3), 13-27.
• Atalay, İ. (1974-1977). Muş-Palu arasındaki Murat Nehri Vadisi boyunca oluşan kütle hareketleri. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 20-21, 263-276.
• Arpat, E. & Şaroğlu, F. (1972). Doğu Anadolu Fayı ile ilgili bazı gözlemler ve düşünceler. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi, 78, 44-50.
• Avci, V. (2015). Bingöl Çayı Havzası’nın (Bingöl) heyelan duyarlılık analizi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2), 1-26.
• Crozier, M. J. & Glade, T. (2005). Landslide Hazard and Risk: Issues, Concepts and Approach. USA: John & Willey.
• Duman, T. Y., Olgun, Ş., Çan, T., Nefeslioğlu, H.A., Hamzaçebi, S.,Elmacı, H., Durmaz, S. & Çörekçioğlu, Ş. (2009). 1/500000 Ölçekli Türkiye Heyelan Envanteri Haritası Erzurum Paftası. Ankara: Maden Tetkik Arama Enstitüsü Genel Müdürlüğü.
• Duman, T. Y., Emre, Ö., Özalp, S., Elmacı, H. & Olgun, Ş. (2012) 1:250.000 Ölçekli Diri Fay Haritası Serisi Elazığ (NJ-37-7) Paftası. Ankara: Maden Tetkik Arama Enstitüsü Genel Müdürlüğü.
• Emre, Ö., Duman, T., Özalp, S. & Elmacı, H. (2010). 8 Mart 2010 Başyurt-Karakoçan (Elazığ) Depremi Değerlendirme Raporu. Ankara. Maden Tetkik Arama Enstitüsü Jeoloji Etütleri Dairesi.
• Erener A. & Lacasse S. (2007). Heyelan duyarlılık haritalamasında CBS kullanımı. Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi Bildiriler Kitabı içinde. Trabzon: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası.
• Erinç, S. (2000). Jeomorfoloji I. İstanbul: Der Yayınları.
• Gaprindashvili, G., Guo , J., Daorueang, P., Xin, T. & Rahimy, P. (2014). A new statistic approach towards landslide hazard risk assessment. International Journal of Geosciences, 5, 38-49.
• Gökçe, O., Özden, Ş. & Demir, A. (2008). Türkiye’de Afetlerin Mekânsal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri. Ankara: Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Afet Etüd ve Hasar Tespit Daire Başkanlığı.
• Gökçeoğlu, C., Sönmez, H., Nefeslioğlu, H. A., Duman, T.Y. & Can, T. (2005). The 17 March 2005 Kuzulu landslide (Sivas, Turkey) and landslide susceptibility map of its near vicinity. Engineering Geology, 81,65-83.
• Guzzetti, F., Carrara, A., Cardinali, M. & Reichenbach, P. (1999). Landslide hazard evaluation: A review of current techniques and their application in a multi-scale study central Italy. Geomorphology, 31, 181-216.
• Herece, E. (2008). Doğu Anadolu Fayı Atlası. Ankara: Maden Tetkik Arama Enstitüsü Genel Müdürlüğü.
• Kerey, E. & Türkmen, İ. (1991). Palu Formasyonu’nun (Pliyosen-Kuvaterner) sedimantolojik özellikleri, Elazığ Doğusu. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 34(1).
• Lepore, C., Kamal, S. A., Shanahan, P. & Bras, R. L. (2012). Rainfall-induced landslide susceptibility zonation of Puerto Rico. Environmental Earth Sciences, 66.
• Metin, S. (1972). Elazığ-K44-a3 ve a4 Paftalarının Jeolojisi. Ankara: Maden Tetkik Arama Enstitüsü Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi.
• Özdemir, M. A. & Tonbul, S. (1990). Kovancılar Ovası ve Palu çevresinin (Elazığ Doğusu) uygulamalı jeomorfoloji bakımından incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 209-232.
• Perinçek, D. (1979). Interrelatıons of the Arab and Anatolıan Plates. Guide Book B Geocome I.
• Perinçek, D. (1980). Bitlis metamorfitlerinde volkanitli triyas. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 23(2).
• Regmi, N. R., Giardino, J. R. & Vitek, J. D. (2010). Assessing susceptibility to landslides: using models to understand observed changes in slopes. Geomorphology, 122, 25-38.
• Sirel, E., Metin, S. & Sözeri, B. (1975). Palu (KD Elazığ) denizel Oligosen’in stratigrafisi ve mikropalaeontolojisi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18.
• Sivakami, C. & Sundaram, A. (2014). Landslide susceptibility zone using frequency ratio model, remote sensing and GIS–A Case study of western Ghats, India (Part of Kodaikanal Taluk). Journal of Environment and Earth Science, 4(22), 54-61.
• Sunkar, M. (2011). 8 Mart 2010 Kovancılar-Okçular (Elazığ) depremi; yapı malzemesi ve yapı tarzının can ve mal kayıpları üzerindeki etkisi. Türk Coğrafya Dergisi, 56, 23-37.
• Sümengen, M. (2011). 1/100000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Elazığ K44 Paftası. Ankara: Maden Tetkik Arama Enstitüsü Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi.
• Sür, Ö. (1972). Heyelan olaylarına sebep olan faktörler ve bunların Türkiye’de etkili olduğu alanlar. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 5-6.
• Şaroğlu, F., Emre, Ö. & Boray, A. (1987). Türkiye’nin Diri Fayları ve Depremsellikleri. Ankara: Maden Tetkik Arama Enstitüsü Genel Müdürlüğü
• Şaroğlu, F., Emre, E. & Kuşçu, İ. (1992). The East Anatolian Fault zone of Turkey. Annales Tectonicae, 6.
• Şengör, A. M. C., Görür, N. & Şaroğlu, F. (1985). Strike slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape; Turkey as a case study, strike-slip faulting and basin formation. In (Ed. K.T. Biddle & N. Christie-Blick), Society of economic paleontologists and mineralogists special publication.
• Wang, L. J., Sawada, K. & Moriguchi, S. (2013). Landslide susceptibility analysis with logistic regression model based on FCM sampling strategy. Computer and Geosciences, 57, 81-92.
• Yılmaz, I. (2009). Landslide susceptibility mapping using frequency ratio, logistic regression, artificial neural networks and their comparison: A case study from Kat landslides (Tokat-Turkey). Computers and Geosciences, 35, 1125-1138.
• Zillman, J. (1999). Report by the director of meteorology on the Bureau of Meteorology’s Forecasting and Warning Performance for the Sydney Hailstorm of 14 April 1999; Bureau of Meteorology: Melbourne, Australia Available. Retrieved April 28 2014, from http://www.bom.gov.au/inside/services_policy/storms/sydney_hail/hail_report.shtml.