ERZURUM İLİNDE NÜFUSUN YAPISI VE EĞİTİM DURUMUNDA ÇEYREK ASIRDA (1990-2015) MEYDANA GELEN DEĞİŞİM

Yıl 2017, Sayı: 36, 162 - 174, 10.07.2017

Murat Yılmaz

Öz

Bu çalışmanın
amacı Erzurum ilinde nüfusun cinsiyet oranı, yaş yapısı, bağımlılık oranı ve
eğitim durumunun son 25 yıldaki değişimini incelemektir. Erzurum ili Doğu
Anadolu Bölgesi’nin Erzurum-Kars Bölümü’nde yer almaktadır. Yüksek bir sahada
yer alan ilde, karasal iklim özellikleri görülmektedir. Ekonomik kaynakların
sınırlı olduğu Erzurum’da uzunca bir süredir göç yaşanmaktadır. Nitekim son 15
yılda il nüfusu her yıl  % -1,2 oranında
azalmıştır.

Erzurum’da nüfusun
cinsiyet oranı yüksektir (2015-1005). 1990 yılında il nüfusunun % 40,9’u 0-14
yaş grubundan oluşurken 2015’te bu oran % 27,3’e düşmüştür. Aynı dönemde
çalışma çağındaki nüfus oranı % 55,5’ten % 64,5’e yaşlı nüfus oranı da %
3,6’dan % 8,2’ye çıkmıştır. İlde 1990’da nüfusun bağımlılık oranı % 80 iken
2015’te bu değer % 55’e düşmüştür.

Erzurum
ilinde nüfusun eğitim durumunda 1990 yılı ile 2015 yılı arasında önemli
değişimler yaşanmıştır. 1990 yılında ilde okuma-yazma bilenlerin oranı % 73,9
iken 2015 yılında bu oran % 92,6’ya yükselmiştir. Okuma-yazma oranının değişimi
cinsiyet bazında incelendiğinde aynı dönemde kadınların okuma-yazma oranının %
62,1’den % 88,1’e yükselerek büyük bir ilerleme sağladığını görmekteyiz. Erkek
nüfusta okuma-yazma oranı % 85,6’dan % 97,1’e çıkmıştır. Okuma-yazma oranının
25 yılda önemli ölçüde yükseldiği ilde halen okuma-yazma bilenlerin % 70,1’i
okur-yazar, ilkokul mezunu ve ortaokul mezunlarından oluşmaktadır. Daha üst öğrenim
kademelerindeki mezun oranı sadece % 29,9’dur. İlde orta öğretim ve daha üst
öğrenim düzeyindeki okullaşma oranının ve mezun sayısın arttırılması için ciddi
çalışmalara ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Erzurum ili, nüfusun yaş yapısı, cinsiyet oranı, bağımlılık oranı, eğitim durumu

The Change of the Structure and Educational Status of Population in Erzurum Province that has been Occurred in Quarter Century (1990-2015)

Öz

In this study, the change of the human sex ratio, age
structure, dependency rate and education status of the population in Erzurum
province are analyzed that has been occurred in last 25 years. Erzurum province
is in East Anatolian Region’s Erzurum-Kars part. The province which is in a
high area the terrestrial climate features are seen. In Erzurum, where economic
resources are limited, there is a long period of immigration. As a matter of
fact, the province population has decreased by -1,2% every year in the last 15 years.

The sex ratio of the population in Erzurum is high
(2015-1005). In 1990, 40,9% of the provincial population consisted of 0-14 age
group, but this proportion decreased to 27,3% in 2015. In the same period, the
proportion of the working age population increased from 55,5% to 64,5% and the
elderly population increased from 3,6% to 8,2%. While the dependency rate of
the population in 1990 was 80%, this value decreased to 55% in 2015.

Educational status of the population in Erzurum
province was shown that important development related education in the province
occurred between 1990 and 2015.  Literacy
rate in 1990 was 73,9 %, in 2015, literacy rate increased to 92,6 % in the
province. Literacy rate by gender is also similar. The female literacy rate was
62,1 % in 1990. In 2015 female literacy rate was increased 88,1 % in the
Erzurum. The male literacy rate was 85,6% in 1990 in the province.  In 2015 male literacy rate was increased 97,1
%. Between 1990 and 2015 literacy rate increased significantly in the province.
In Erzurum 70,1% of literate are only literate, primary school graduates and
secondary school graduates. In the province, only 29,9 % of the literate
population has a diploma higher than 12th. grades. Much more effort and
investment must be conducted to increase higher educational attendance.

Anahtar Kelimeler

Erzurum province, the age structure of population, human sex ratio, dependency rate, education status

Kaynakça

• Başıbüyük, A. (2005). Doğu Anadolu Bölgesi’nde nüfusun cinsiyet ve yaş yapısı. Doğu Coğrafya Dergisi, 14, 67-95.
• Coşkun, O. (2008). İç göçler açısından Erzurum ilinin analizi. Doğu Coğrafya Dergisi, 20, 239-266.
• Doğanay, H. (2014). Türkiye Beşeri Coğrafyası. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Gök, Y. & Kayserili, A. (2010). Cumhuriyet döneminde Erzurum ilinin kır-şehir nüfus değişimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 24, 1-17.
• Koç¸ İ., Eryurt, M.A., Adalı, T. & Çağatay, P. (2010). Türkiye’nin Demografik Dönüşümü: Doğurganlık, Aile Planlaması, Anne-Çocuk Sağlığı ve Beş Yaş Altı Ölümlerdeki Değişimler: 1968-2008. Ankara: HÜNEE Yayınları, ISBN 978-975- 491-285-2.
• Koday, S. (2005). Gümüşhane ilinin eğitim coğrafyası. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 45- 56.
• MSB, (2016). 19 Ekim 2016 tarihinde http://www.hgk.msb.gov.tr/images/urun/il_ilce_alanlari.pdf adresinden edinilmiştir.
• Nüfus, (2016). 07 Kasım 2016 tarihinde http://www.nufusu.com adresinden edinilmiştir.
• Özgür, E. M. (1998). Türkiye Nüfus Coğrafyası. Ankara: GMC Basın Yayın Limitet Şirketi.
• Şahin, C., Doğanay, H. & Özcan N.A. (2003). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği. Ankara: Gündüz Eğitim Yayınları.
• Tandoğan, A. (1998). Demografik Temel Kavramlar ve Türkiye Nüfusu. Trabzon: Eser Ofset.
• Tanoğlu, A. (1969). Beşeri Coğrafya. (Cilt I, İkinci Baskı). İstanbul: Taş Matbaası.
• TUİK, (2016). 15 Ekim 2016 tarihinde http//www.tuik.gov.tr adresinden edinilmiştir.
• TÜİK, (1937). 1935 Genel Nüfus Sayımı, Kati ve Mufassal Neticeler Erzurum Vilayeti. İstanbul: Hüsnü Tabiat Basımevi.
• TÜİK, (1944). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı, Vilayetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibariyle Nüfus ve Yüzey Ölçü, Ankara.
• TÜİK, (1961). 22 Ekim 1950 Genel Nüfus Sayımı Türkiye Nüfusu. Ankara: TÜİK Yayın No.410.
• TÜİK, (1963). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı, İl, İlçe, Bucak ve Köyler İtibariyle, Yayın No. 444. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• TÜİK, 1994. 1990 Yılı Genel Nüfus Sayımı Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri: Erzurum İli, Yayın No:1640. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.
• Tümertekin, E. & Özgüç, N. (2011). Beşeri Coğrafya. İstanbul: Çantay Yayınları.
• UNFPA, UNDESA, UN_HABİTAT, IOM, (2013). Population Dynamics in the Post-2015 Development Agenda.
• Ünal, Ç. (2007). Erzurum nüfusunun sosyo ekonomik göstergeleri ve Doğu Anadolu’daki il merkezleriyle karşılaştırılması. Türk Coğrafya Dergisi, 48, 73-94.
• Yılmaz, M. (2015). Türkiye’de kırsal nüfusun değişimi ve illere göre dağılımı (1980-2012). Doğu Coğrafya Dergisi, 20(33), 161-188.
• Yılmaz, M. (2016a). Çaybağı (Kotur) çayı havzasında (Saray/Van) nüfusun yapısı ve eğitim durumunda son 25 yılda meydana gelen değişim (1990-2015). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1195-1206.
• Yılmaz, M. (2016b). Türkiye'nin Değişen Nüfus Yapısı. İstanbul: Çantay Kitabevi.