ALTINEKİN İLÇESİ’NDE JEOLOJİ, JEOMORFOLOJİ VE TOPRAK FAKTÖRLERİNİN YERALTI SU KUYULARININ DAĞILIŞINA ETKİSİ

Yıl 2017, Sayı: 36, 260 - 270, 10.07.2017

Tahir Tuncer , Adnan Pınar

Öz

Araştırma sahası, Konya İli, Altınekin İlçesi’ni kapsamaktadır. Toplam
1176 km² yüzölçümüne sahip olan araştırma sahası, genel görünümü itibariyle
doğu ve batı kesimde iki ayrı havzadan ve kuzey-güney doğrultusunda uzanarak
bunları ayıran, 1100 metre zeminden başlayıp 1566 metreye kadar çıkan dağ
sırasından oluşmaktadır.

Araştırma sahası, Konya’nın önemli tarımsal alanlarından birini
oluşturmaktadır. Tarımın yoğun olarak yapıldığı bu sahada, yağışlar yetersiz ve
herhangi bir yüzey suyu da bulunmadığı için tarımsal su ihtiyacı yeraltı
sularından karşılanmaktadır. Araştırma sahasında tarımsal sulama amacıyla
açılmış toplam 4129 adet su kuyusu bulunmaktadır. Ancak, araştırma
sahasındaki bu kuyular dengeli bir şekilde dağılmamıştır. Su kuyularının dağılışında jeoloji, jeomorfoloji ve
toprak faktörleri belirgin bir şekilde etkisini göstermektedir. Su kuyularının;
jeolojik açıdan, % 99 unun kireçtaşı, karbonatlı kil ve çakıltaşı barındıran
litolojik birimler üzerinde; yükselti açısından, tamamının 1100 metrenin altındaki
araziler üzerinde; eğim yönünden, % 98 inin eğimin 3˚nin altındaki arazilerde
üzerinde ve toprak açısından da % 84 ünün kahverengi topraklar üzerinde
toplandığı tespit edilmiştir. Ayrıca, araştırma sahasında kuzey-güney
doğrultusunda uzanan hafif yükseltili dağ sırasının, bu kuyuların dağılışını
iki ayrı havzaya ayırması dikkat çeken başka bir durum olmuştur.

Sonuç olarak; araştırma sahasındaki su kuyularının dağılımı üzerinde
jeoloji, jeomorfoloji (yükselti, eğim, dağların uzanış yönü) ve toprak faktörlerinin
büyük bir etkisi bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Altınekin, su kuyusu, jeoloji, jeomorfoloji, toprak

The Effect of Geology, Geomorphology and Soil Factors to Distribution of Water Wells in District of Altınekin

Öz

Research area is Altınekin
district (of Konya). Altınekin spans 1176 square kilometres. It consists of two
separate basins lying north-south direction and a mountain range which
separates them in the middle and begins 1100 meters above sea level and reaches
up to 1566 meters.

Research area is one of the
significant agricultural lands of Konya. Because this area, where agriculture
done intensively, has insufficient rain and no surface water, the need for
agricultural water is met by underground water. 
In the research area there are 4129 water wells in total which are dug
for agricultural watering. However, their
distributions to the area aren’t balanced throughout the district.  The distribution of these water wells are
prominently effected by geological, geomorphological and soil factors. In terms
of geological factors 99% of the water wells are on the lithological units
which consist of limestone, carbonated clay and pebble stone, in terms of
Geomorphological factors all these water wells are situated on areas under 1100
meters, in terms of slope factor 98% of the water wells are gathered on the
areas which have a slope of below 3^o, in terms of soil factor 84% of
the water wells are on brown soil. Moreover, another point to draw attention is
that the mountain range which has a slight altitude and lies in the north-south
direction separates these water wells into two basins.

Consequently, geological,
geomorphological (altitude, slope, direction of mountains) and soil factors
have considerable effects in the distribution of water wells.

Anahtar Kelimeler

Altınekin, water well, geology, geomorphology, soil

Kaynakça

• Çiftçi, N., Kutlar, İ., Şahin, M. & Yılmaz, M. (2003). Konya Ovasında su kaynakları kullanımı. Selçuk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 17.
• Çongar, C. (1991). Akıncılar-Altınekin dolayının jeolojik incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Mimarlık- Mühendislik Fakültesi, Yer Bilimleri Bölümü, Konya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Demirci, B. (2001). Altınekin İlçesi’nin monografyası. (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Dönmez, M. & Akçay, A. E. (2005). 1/100000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları No:50, Aksaray L30 Paftası. Ankara: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi.
• Erol, O. (1969). Tuz Gölü Havzasının Jeolojisi ve Jeomorfolojisi. Ankara: MTA Enstitü Raporu No: 4220.
• Ertaş, M. R. (1979). Konya Ovası Sulama Şebekesi Sulama Rehberi. Konya: Konya Toprak Su Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları.
• Karakaya, N. (1991). Altınekin (Konya) civarının jeolojisi ve mineralojik petrografik incelemesi. (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Konya). https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Karaman, M. E. (1983). Konya-Altınekin çevresinin jeolojisi ve tektonik gelişimi. (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Mimarlık-Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Konya).
• Önder, M. (1958). Cihanbeyli Ovası Hidrojeolojik Etüt Raporu. Ankara: DSİ Genel Müdürlüğü Yeraltı Suları Dairesi Başkanlığı No: 1606/5.
• Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, (1992). Ankara: Konya İli Arazi Varlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları Cilt 1,2.
• Tuncer, T. (2011). Altınekin İlçesi’nde yer altı suyu kullanımı – tarımsal faaliyet ilişkisi. (Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Umut, M. (2009). 1/100000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları. Ankara: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi.
• Vertical Mapper 3.5 Tutorial, (2008). Vertical Mapper 3.5 Tutorial. New York:.Pitney Bowes Software.