Öz
ÖZET
Karadeniz Bölgesi’nin Batı Karadeniz Bölümü’nde yer alan Tosya şehri, Kastamonu ilinin güney sınırları içerisinde kalmakta ve en büyük ilçelerinden olan Tosya ilçesinin merkezliğini yapmaktadır. Tosya Şehri’nin ilk nüvesi Ilgaz Dağları’nın Devrez Çayı’na bakan güney etekleri üzerinde akan Kuruçay’ın vadisi içerisinde kurulmuş ve şehir zamanla güneye doğru genişleyerek E-80 Devlet karayolu boyunca gelişmiştir. Yerleşme tarihi Roma dönemine kadar indiği bilinen Tosya Şehri, kuzeyde Ilgaz Dağları’na dayanmakta güneyde ise KAF zonu içerisine yerleşmiş olan Devrez Çayı
boyunca uzanan Tosya Ovası’na açılmaktadır.
Tosya Şehri’ni içerisine alan bölgenin, doğal çevre şartları içerisinde Ilgaz Dağları üzerinde ormancılık ve hayvancılık, Tosya Ovası’nda da geniş tarım imkanları bulunmaktadır. Bu bölgede üretilen ürünlerin ticareti Tosya Şehrinde yapılmakta ve bu şehrin önemli yol güzergahı üzerinde bulunması
dolayısıyla bölge ürünleri uzak merkezlere satılabilmektedir. Bu sebeple Tosya Şehri Osmanlı İmparatorluğu döneminde tarihi ticaret yolu olan İpek Yolu üzerinde bulunduğu için ticari açıdan gelişmiş ve yol avantajı kullanarak bölgenin önemli yerleşim merkezlerinden birisi haline gelmiştir.Tosya şehri
Osmanlı döneminde Burada bulunan Akkuş Mehmet Paşa Kervansarayı dolayısıyla Gerede’den Osmancık’a kadar yaklaşık 300 km boyunca uzanan tarihi ticaret yolu üzerindeki en önemli menzil noktasıdır.
Tosya ilçesi 1197 km2’lik bir alan kaplamaktadır.Bu alan içerisinde yönetim olarak Tosya ilçesinin merkezini oluşturan Tosya şehrinin belediyesi sınırları içerisinde 21 mahalle ile bir belde ve 52 de köyü bulunmaktadır.2000 sayımlarına göre Tosya ilçesinin merkezinde 23257 kişi, belde ve köylerinde de
18738 kişi olmak üzere toplam 41995 kişi Tosya ilçesinde ikamet etmektedirKuruçay’ın vadisi içerisinde yaklaşık 870 metre yükseklikte bulunan Tosya şehrinin ilk nüvesi, Hocafakıh, Hacıkemal, İlyasbey, Kargı, Pınarbaşı mahalleleri ile vadinin karşı tarafında bulunan Cami-i Atik ve Hacıpir
mahallelerini içine alan iki tepe arasındaki Kuruçay’ın vadisinden her iki yamacına doğru yükseliyordu. Tosya şehrinin daha sonraki şekillenmesinde de bu ilk nüve etkili olmuş ve şehrin sınırları ilerleyen yıllarda, bir yandan bu nüve etrafında dairevi bir şekilde genişlerken, diğer yandan da Kuruçay’ın kaynağına doğru yükselerek, Harsınd karyesini yani bugünkü Harsat mahallesini içine almıştır. Şehirde idari, sosyal, sağlık, eğitim ve kültürel tesisleri genellikle ticari fonksiyon sahalarıyla iç içe bulunmaktadır. Şehrin merkezi eski Çankırı yolunun bir devamı olan Atatürk Caddesi’nin Kuruçay vadisine ulaştığı kesimde bulunan meydanın etrafıdır. Hükümet ve belediye gibi yönetim merkezleri bu meydanın çevresinde bulunmaktadır.
Tosya Şehri tarihi dokusu açısından incelendiğinde tipik bir Osmanlı şehri özelliği göstermektedir.Buranın tarihi mahalleleri topografyanın etkisine bağlı olarak Kuruçay vadisinin doğu yamacı üzerinde dar ve dolambaçlı
sokaklar ile bunların kenarında iki kat üzerine inşa edilen ahşap konstrüksiyonlu kargir yapılı meskenlerden oluşmuştur.1943 yılında büyük ölçüde harap olan Tosya Şehri’nin yeni mahalleleri şehrin güney eteklerinde E-
80 devlet karayoluna doğru uzanan düz bir zemin üzerinde modern yapılı ve çok katlı binalardan meydana gelmekte şehrin yeni gelişim alanı karayolunu takiben uzanmaktadır.
Tosya şehri Devrez Çayı’nın geniş bir taban yaptığı ovanın kuzey kenarında bulunmaktadır bu sebeple tarımsal faaliyetlerin faaliyetlerinin Tosya şehrinin ekonomik yapısının gelişmesinde oldukça büyük rolü olmuştur. Tarım şehirde başta ticaret olmak üzere sanayi ve ulaşım gibi bazı faaliyetlerle iç içe bulunmaktadır. Bölgenin tarımsal potansiyeli, tarım ürünlerini işleyen fabrikaların kurulmasını sağlamış ve böylece başlayan sanayileşme süreci, tuğla-kiremit ve ağaç işleri endüstrisi gibi değişik sanayileri kendisine çekerek Tosya şehrinin kentleşme sürecine hız kazandırmıştır.
Tosya şehrinde çalışan nüfusun sektörle dağılımına baktığımızda şehirde en fazla çalışanların hizmet, sanayi ve tarım olmak üzere üç temel sektörde yoğunlaştıkları görülmektedir. Tosya şehri ilçe yönetim teşkilatının
merkezi olması dolayısıyla kendisine bağlı kasaba, köy ve mahallelerin yönetim merkezidir. Tosya şehrinde, yönetim fonksiyonuyla birlikte oluşturulan alt yapı hizmetleri ticaret ve sanayi gibi faaliyetleri de geliştirmiş ve şehirdeki ekonomik ve sosyo-kültürel hayatı canlandırmıştır. Şehirdeki mevcut kamu
hizmetleri dolayısıyla buraya kasaba ve köylerden mecburi geliş-gidişler yapılmaktadır. Bu ilişki, bölgenin kır ve kent nüfusları arasındaki ekonomik ve sosyo-kültürel bağların devamlılığını sağlamakta ve kırdan gelen ürünlerin mübadele ve satış yerlerinin Tosya şehri olmasına sebep olmaktadır.
ABSTRACT
Tosya city is placed on the west coast of the Black Sea Region and is the centre of one of the biggest towns of Kastamonu. Tosya city is built on the Ilgaz Mountain in the north and opens to Tosya plain lying along the Devrez stream which is situated in the KAF zone in the south.
Natural situations of Tosya make the forestry,animal husbandry in the Ilgaz mountain and agriculture in Tosya plain possible.The trade of the products of this area can be sold to distant centres due to its availability to the important routes.Thus,In the age of Ottoman Empire Tosya city was an
important centre due to its location on the Silk Road and its availibility to the importont roads of the region, as well.This period Tosya city is the most important area on historical trade road lying approximately 300 km till Gerede to Osmancık due to its Akkuş Mehmet Paşa Caravanserai.
Tosya covers about 1197 km2.Tosya has got 21 districts and 52 villages .According to 2000 counting 23257 people in the centre,18738 people in the villages and totally 41995 people live in Tosya.
The first nucleuses to be built in Tosya city were those of Hocafakıf, Hacıkemal ,ilyasbey, Kargı and Pınarbaşı districts which overlook to the mosque Atik and Hacipir districts nearby the Kuruçay .The fist nucleuses also effected the latter shape of Tosya and the borders of the city covered Hasınd karye which is know as Harşat district today while they were enlarging around this nucleus like a circle and were rising above the source of Kuruçay.Managerial,social,health,education and cultural establishments are usually together with the commercial areas.The centre of the city is the open place where Atatürk street,the continuation of the old Çankırı road, reached Kuruçay valley.The administration centres such as the goverment and the municipality are placed in this open place.
When Tosya is examined with its historical position it displays a typical Ottoman city.The historical districts of this city take shape with the narrow and devious streets which are on the east coast of Kuruçeşme and with the kargir dwellings which were built on two floors due to its topography. New districts of
Tosya which were destroyed in 1943 were built with modern structure,had got multi stores and expanded along the highways
Tosya city is placed on the north coast of the plain where Devrez Stream made a wide base.So,agricultural activities enable Tosya to develop economically.Agriculture is together with some activities such as primarily trade,industry and arrival in the city.Agricultural potential in the city enabled factories to be built which embroider agricultural products so the process of industrialization accelarated the development of Tosya with the industries such as brick and timber.
The population of Tosya works mostly in three sectors which are trade,industry and service .Tosya city is the administration centre of its towns,villages and districts because it is the centre of the town administration organization.Infrastructure services which are made with administration functions developed activities such as trade and industry and performed the economic,sosyo-cultural life.Compulsory coming and going is made due to the public services in the city.This correlation enables the continuation of the economic and sosyo-cultural links and causes Tosya to be the city of the market places of the products which come from villages.
Anahtar Kelimeler
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Eylül 2013 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2004 Sayı: 9 |