TARİHÎ COĞRAFYA ÇALIŞMALARININ METODOLOJİSİ KONUSUNDA GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2005, Sayı: 11, 39 - 64, 20.09.2013

Adnan Eskikurt

Öz

Tarihî Coğrafya uzun süre coğrafyanın gelişiminin incelenmesine ait
bir başlık olarak kabul edilmiş, XIX. yüzyıldan itibaren de tarihî anlamda
coğrafyanın üzerinde duran yeni bir anlayış bu alandaki çalışmalara egemen
olmuştur. XX. yüzyılda ise tarihî olayların üzerindeki coğrafî etkinin ele
alınmasıyla bu saha önem kazanmış ve yeni bir takım çalışmalar
yapılabilmiştir.
Günümüzde beşerî etütlerde tarihî gelişime büyük yer ayrılmakta ve
meseleler tarihî coğrafya metotlarına göre şekillenen bir perspektifle
incelenmektedir. Üstelik belirli bir bölgede beşerî varlığın etüdünü konu edinen
ya da toplumların davranışlarında coğrafî unsurların etki derecesini yani
coğrafî potansiyeli dikkate alan çalışmalar günümüzde bu disiplini
benimseyenler için önem kazanmıştır. Dolayısıyla tarihî coğrafyacı da tarihî
malzemeyi başarılı bir biçimde kullanmak için coğrafyacının her zaman aklında
olan amaç ve modele sahip olmalıdır.

Kaynakça

• AFYONCU, E., - 1997: Osmanlı Devlet Teşkilâtında Defterhane-i Âmire (XVI-XVIII Yüzyıllar), Marm. Üniv SBE., Basılmamış Doktora Tezi, s. 15, İstanbul.
• AFYONCU, E., - 2003: “Türkiye’de Tahrir Defterlerine Dayalı Olarak Hazırlanmış Çalışmalar Hakkında Bazı Görüşler”, TALİD, I/I, s. 267-286, İstanbul.
• AĞARI, M., - 2002: İslâm Coğrafyacılığı ve Müslüman Coğrafyacılar, Kitabevi Yayn., İstanbul.
• AKSAN, D., -1974: “Anadolu Yer Adları Üzerine En Yeni Araştırmalar”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara.
• ALAGÖZ, C. A., - 1984: “Türkçe Yer Adları Üzerine Bazı Düşünceler”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, 11-13 Eylül (Ayrı Basım), Ankara.
• AYGÜN, A.,-1980: Türk Haritacılık Tarihi, Harita Genel Müdürlüğü Basımevi, Ankara.
• BAKER, A. R. H (ed.)., - 1972: Progress in Historical Geography, Wiley, John & Sons, Incorporated New York.
• BAKER, A. R. H ve BİLLİNGE, M (ed.)., - 1982: Period and Place, Research Methods in Historical Geography, Cambridge University Press.
• BAKER A. R. H ve Biger G (ed.)., - 1992: Ideology and Landscape in Historical Perspective: Essays on the Meanings of Some Places in the Past, Cambridge University Press.
• BARKAN, Ö. L., - 1940: “Türkiye’de İmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hakana Mahsus İstatistik Defterleri I-II”, İFM, c.I, s. 20-59, c.II s. 214-247 , İstanbul.
• BARKAN, Ö. L., - 1953: “Tarihî Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”. TM. 1951 - 53, sayı: 10, İstanbul.
• BAYKARA, T., - 1988: Anadolu’nun Tarihî Coğrafyasına Giriş I, Anadolu’nun İdarî Taksimatı. Türk Kültürünü Araştırma Enst. Yayn. no: 86, Ankara.
• BROWN, R. H., - 1949 Historical Geography Of The World, Harcourt Brace & Co.
• COX, R. J., -1972: Medieval Regions & Their Cities Studies in Historical Geography, David & Charles Newton Abbot.
• CRAMER, J. A., - 1971: A. Geographical and Historical Description Of Asia Minor, c. I, Amsterdam.
• DARKOT, B., - 1951: “Türkiye Coğrafyasının Kuruluşuna Bir Bakış”, İst. Üniv. Coğrafya Enst. Derg., c. I, sayı: 1 (ayrı baskı), İstanbul.
• DENKER B. T., - 1977: Yerleşme Coğrafyası Kır Yerleşmeleri, İst. Üniv. Yayn. 2275, Coğr. Enst. Yayn. 93, İstanbul.
• DERWENT, S. W., – 1972: “The Earth and the State” A Study of Political Geography, Arno Pres, New York.
• DODGSHON, R. A., -1998: Society in Time and Space: A Geographical Perspective on Change. Cambridge University Press, London-New York.
• DOĞANAY, H., - 1992: Coğrafya’da Metodoloji Genel Metotlar ve Özel Öğretim Metotları, Atatürk Üniv. Yayn. 739, Erzurum.
• ELİBÜYÜK; M., - 1990: “Türkiye’nin Tarihî Coğrafyası Bakımından Önemli Bir Kaynak, Mufassal Defterler”, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Araştırmaları Dergisi, I/II, s. 11-42; Ankara.
• ELİBÜYÜK, M. - 1997: “Coğrafya’nın Önemi, Tanımı ve Sınıflandırılması”. Türk Kültürü Araştırmaları (Prof. Dr. Talip Yücel’e Armağan), TKAE., yıl: XXXIII/1-2, Ankara.
• ERİNÇ, S., - 1973: Elli Yılda Coğrafya, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Yayn., 11, Ankara.
• ERİNÇ, S., -1973: “Türkiye: İnsan ve Ortam”, İst. Üniv. Coğr. Enst. Derg. 10, sayı: 18-19, İstanbul.
• ERİNÇ, S.,- 1989: “Güneydoğu Avrupa’da Türkçe Ekzonimler”, İst. Üniv. Deniz Bilimleri ve Coğr. Enst. Bülteni, sayı. 6, İstanbul.
• EROL, O., - 1991: “Türkiye Kıyılarındaki Terkedilmiş Tarihi Limanlar ve Bir Çevre Sorunu Olarak Kıyı Çizgisi Değişimlerinin Önemi”, İst. Üniv., Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enst. Bülteni, sayı: 8, no: 8, İstanbul.
• EVLİYÂ ÇELEBİ - 1935: Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Anadolu, Suriye, Hicaz. Maarif Vekâleti, Ankara.
• FIELD, R. M., - 1933: The Principles of Historical Geography From the Regional Point of View, Princeton.
• GERASİMOV, I. P., (ed.) - 1978: Historical Geography, Franklin Book Company, Incorporated Elkins Park, PA.
• GRISWOLD, W. J., - 1993: “Climatic Change: A Possible Factor in the Social Unrest of Seventeenth Century Anatolia”, Humanist and Scholar, Essays in Honor of Andreas Tietze, (ed. Heath W. Lowry ve Donald Quataert), İsis Yayn. İstanbul.
• GÜMÜŞÇÜ, O., - 1999: “Osmanlılarda Coğrafya Biliminin Doğuşu ve Gelişimi”, Osmanlı (Editör: Güler Eren), Cilt: VIII, s. 334- 343. Ankara.
• GÜMÜŞÇÜ, O., - 2002: “XVI. Yüzyıl Anadolu’sunda Oğuz Boy Adlı Yerleşmeler”, Türkler, C. VI, s. 358-364 ve Genel Türk Tarihi, Cilt: IV, s. 65-76, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• GÜMÜŞÇÜ, O., - 2002: “Osmanlı Mufassal Tahrir Defterlerinin Türkiye’nin Tarihî Coğrafyası Bakımından Önemi”, XIII. Türk Tarih Kongresi’ne Sunulan Bildiriler, III/III, s. 1321- 1337, Ankara.
• GÜNALTAY, Ş. - 1991: İslâm Tarih ve Müverrihleri. Endülüs Yayn. no: 18, İstanbul.
• HEWES, L., - 1973: The Suitcase Farming Frontier; A Study In The Historical Geography Of The Central Great Plains, University of Nebraska Press: Lincoln, NE.
• Hewitt, K., – 1973: Man and Environment; Conceptual Frameworks, Association of American Geographers, Washington.
• HUTTEROTH, W. D & ABDULFATTAH, K., - 1977: “Historical Geography of Palestine, Transjordan and Southern Syria in the Late 16th Century” (5 Karten), Erlangen (In: Erlanger Geographische Arbeiten Sonderband 5, Hrsg. Fränk. Geogr. Ges., 225 s).
• INSTITUTE of BRITISH GEOGRAPHERS - 1979: Change in the countryside: Essays on Rural England, 1500-1900 (compiled and ed. for the Historical Geography Research group by H. S. A. Fox and R. A. Butlin), London.
• INSTITUTE of BRITISH GEOGRAPHERS – 1980: Atlas of Drought in Britain, 1975-76 (ed. J. C. Doorkamp and K. J. Gregory; cartographic advisor, A. S. Burn; forward by Denis Howell, London.
• IŞIK, Şevket., - 1999: “Tarihsel Coğrafya Açısından Temettuat Defterlerinin Değerlendirilmesi”, Ege Coğr. Derg., 10. İzmir.
• İZBIRAK, R. - 1976: Türkiye’de Son Yarım Yüzyıl İçinde Coğrafya Alanında Gelişmeler, Ank. Üniv. Yayn. no: 257, Ankara.
• KÂTİP ÇELEBİ, Cihânnümâ (İklim-i Rum). Süleymaniye Ktp. Çelebi Abdullah Efendi no: 259, Halet Efendi Ktp. No: 640, I-II, varak 35a-169b.)
• KERMACK, W. R., - 1927: Human Environment and Progress: The Outline of World Historical Geography, Edinburgh: W. & A. K. Johnston.
• KOEPPEN, A. L., - 1854: The World In The Middle Ages: An Historical Geography, New York/London: D. Appleton and Company.
• KRAMERS, J. H. - 1931: “Geography and Commerce”. The Legacy of Islam, Oxford.
• KRAMERS, J. H., - 1934: İslâm Medeniyeti Tarihinde Coğrafya ve Ticaret (trc. Ömer Rıza Doğrul), Asar-ı İlmiye Kütüphanesi, İlmî Eserler Serisi, no: 5, İstanbul.
• KÜTÜKOĞLU, M. - 1997: Tarih Araştırmalarında Usul. Kubbealtı Neşriyat, İstanbul.
• LE ROY LADURIE, E., - 1971: Times of Feast, Times of Famine, A History of Climate Since The Year 1000 (İng. terc. Barbara Bray), New York.
• MEMİŞ, E., - 1989: Tarih Metodolojisi, Selçuk Üniv. Yayn. 62, Konya.
• MEMİŞ, E., - 1990: Tarihî Coğrafyaya Giriş, Konya Selçuk Üniv. Yayn., Konya, 1990.
• MERİÇ, R., - 1988: Antik Dönemde Küçük Menderes Havzasının Tarihsel Coğrafyası, Ege Coğr. Derg. 4, İzmir.
• MITCHELL, J. B. - 1963: Historical Geography, The English Universities Press Ltd., London.
• M.S.B HARİTA GNL. MD., - Mayıs 1970: Türk Haritacılığı’nda 75. Yıl, Ankara.
• NEWBIGIN, M. I., - 1924: The Mediterranean Lands: An Introductory Study In Human And Historical Geography, Alfred A. Knopf, New York.
• NEWCOMB, R. M., - 1969: Twelve Working Approaches To Historical Geography, Yearbook Assoc Pacific Coast Geog.
• NEWCOMB, R. M., - 1979: Studies in Historical Geography: Planning the Past, Dawson/Archon UK and Connecticut.
• ÖNER, E., - 1996: “Eşen Çayı Taşkın-Delta Ovası’nın Jeomorfolojisi ve Antik Patara Limanı”, Ege Coğrafya Dergisi, sayı: 9, İzmir.
• ÖNER, E., - 1996: “Finike Ovasının Alüvyal Jeomorfolojisi ve Antik Limyra Kenti”, Ege Coğrafya Dergisi, sayı: 9, İzmir.
• ÖNER, E., - 1997: “Eşen Ovası’nın Alüvyal Jeomorfolojisi ve Likya Antik Kentleri”, An. Üniv. Türkiye Coğrafyası, Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, sayı: 6, Ankara.
• ÖNGÖR, S., - 1954: Coğrafî Keşifler ve Tetkik Seyahatleri Tarihi, Maarif Basımevi, İstanbul.
• PACIONE, M., - 1987: Historical Geography: Progress And Prospect, London: Croom Helm.
• PEATTIE, R., - 1955: Basic Material For Lectures On The Historical Geography of Commerce To 1800, Columbus, Ohio Long's College Book Co..
• PERRY, P., - 1968: Historical Geography, Wellington, Hicks Smith.
• PRENTISS, S. J., - 1980: The Development Of Prehistoric Mining And Metalurgy in Anatolia, BAR International Series, 74, c. I-II, Oxford.
• RALPH E. E (ed.)., - 1975: Pattern and Process: Research In Historical Geography, Howard University Press, Washington DC.
• RAMSAY, W M., - 1898: The Cities and Bishoprics of Phyrgia, c. I-II, Oxford.
• RAMSAY, W. M., - 1960: Anadolu’nun Tarihî Coğrafyası (The Historical Geography of Asia Minor, trc. Mihri Pektaş), MEB, Ankara.
• ROBIN A. B., - 1993: Historical Geography: Through the Gates of Space and Time, Arnold Publications Series.
• SAUER, C. O. – 1889: Agricultural Origins And Dispersals; The Domestication Of Animâls And Foodstuffs, Cambridge.
• SAUER, C. O. – 1987: A Tribute. Corvallis, Or: Association of Pacific Coast Geographers, Oregon.
• SAUER, J. D., - 1993: Historical Geography of Crop Plants: A Select Roster, CRC Press Boca Raton, Florida.
• SERGÜN, Ü., - 1990-91: "Yeryüzünün Nüfuslanması Sürecinde Gelişme Evreleri", İst. Üniv. Ed. Fak. Sosyoloji Dergisi., (2), İstanbul.
• ŞAHİN, C., - 2001: “Türkiye’de Tuza Atfedilen Yer Adları”, Tuz Kitabı (ed. Emine Gürsoy Naskali), Kitabevi Yayn., No.217, İstanbul.
• TANOĞLU, A., - 1964: “Coğrafya Nedir”, İst. Üniv. Coğr. Enst. Derg. 7, sayı: 14, İstanbul.
• TANOĞLU, A., - 1966: Beşerî Coğrafya Nüfus ve Yerleşme, c. I, İst. Üniv. Yayn. no: 1183, Ed. Fak. Coğrafya Enst. neşri. no: 45, Baha Matbaası, İstanbul.
• TEZER, S., – tarihsiz: Türkiye Haritacılığının Tekamülü ve Havaî Fotometri, Aydın Halkevi Neşriyatı, No:10, Konferanslar Serisi No: 3
• TUNCEL, M., - 1974-77: “Türkiye’de Yer Değiştiren Şehirler Hakkında Bir İlk Not”, İst. Üniv. Coğrafya Enst. Dergisi (sayı: 20-21 den ayrı baskı), İstanbul.
• TUNCEL, M., - 1980: "Türkiye'de Kent Yerleşmelerinin Tarihçesine Toplu Bir Bakış", İst. Üniv. Coğrafya Enst. Dergisi, sayı: 23, İstanbul.
• TUNCEL, M., - 1981: “Tarih Boyunca Türkiye’de Kent Kuruluşları”, Doğumunun 100. Yılında Atatürk’e Armağan (ayrı basım), Ed. Fak. Matbaası, İstanbul.
• TUNCEL, M., - 1981: “Türkiye’de Doğal Olaylar Sonucunda Yer Değiştiren Kentler”, İstanbul Yerbilimleri, İst. Üniv. Yer Bilimleri Fak. Yayın Organı, c. 1, sayı: 1-2, Ekim, İstanbul.
• TUNCEL, M., - 1996: Nevşehir Yöresi, T.C. Kültür Bakanlığı Yayn. no: 1827, Tanıtma Eserleri Dizisi no: 70, Ankara.
• TUNCEL, M., - 1996: Bitlis Şehri (Tarihi Coğrafya Açısından Yaklaşım), Coğrafya Araştırmaları, sayı. 4.
• TUNÇDİLEK, N., - 1980: “Türkiye’de Kır Yerleşmesinin Gelişimi ve Evrimi”, İst. Üniv. Coğr. Enst. Derg., 80/23, İstanbul.
• TUNÇDİLEK, N., - 1986: Türkiye’de Yerleşmenin Evrimi, İst. Üniv. Yayn. no: 3367, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enst. Yayn. no: 4, İstanbul.
• UNWIN, T., - 1996: Wine and the Vine: An Historical Geography of Viticulture and the Wine Trade Routledge.
• VANCE, J. E., - 1990: Capturing The Horizon: The Historical Geography of Transportation Since The Sixteenth Century, Johns Hopkins University Press Baltimore, Maryland.
• YALÇINLAR, İ., - 1987: "Türkiye'deki Bazı Şehirlerin Kuruluş ve Gelişmelerindeki Jeomorfolojik Temeller", İst. Üniv. Coğrafya Enst. Derg., c. VIII, sayı: 16 (ayrı basım), İstanbul.
• YALÇINLAR, İ., - 1990: Türkiye’de Eski Çağ İnsanlarının Bazı Faaliyet ve Eserlerinde Coğrafî Etkiler (X. Türk Tarih Kongresi’nden ayrı basım), TTK., Ankara.