COĞRAFYA EĞİTİMİNİN ETKİLİLİĞİ VE SORUNLARI

Yıl 2005, Sayı: 12, 77 - 96, 26.09.2013

Orhan Akınoğlu

Öz

Coğrafya ve coğrafya eğitimi denildiğinde aklımıza neler gelir? Aslında
her şey coğrafyanın konusunu oluşturur. Öncelikle dünyanın oluşumu, uzay,
dünyanın şekli, buna bağlı olarak meydana gelen birçok olay, iklimlerin
oluşumu, dünyaya dağılışı, yeryüzü şekillerinin oluşumu ve dağılışı, nüfus ve
yerleşme yani insan, ve onun yaşadığı ortam, tarım, sanayi, ulaşım, ticaret
hayvancılık vs. gibi çok sayıda konu sıralanabilir. Coğrafya eğitiminin verimli
olması için coğrafyanın hayatımızdaki karşılığının, coğrafyanın hayatımıza
olan etkisinin de verilmesi gerekir. Bir başka değişle, sadece coğrafi bilgi
değil, o bilginin bize ne kattığı nerede işimize yarayacağıdır. Verilen bilgi sınıf
dışında kullanılmıyorsa o bilginin geçerliliği yoktur. Bunun içinde verilen her
bilginin dünya üzerindeki çevremizdeki, hayatımızdaki karşılığının öğrenilmesi
gerekir. Coğrafya eğitim/öğretiminin verimli olması için salt bilgi sunumunun
ortadan kalkması gereklidir. Coğrafya öğretimde en önemli sorun, öğrencilerin
ve öğretmenlerin derse bakış açısı ile öğrencinin bilgiler yığınında boğulması
ve bu bilgileri pratik yaşamla bağdaştırılmamasıdır. Bu araştırmayla,
Türkiye’de coğrafya öğretmen adaylarının coğrafya eğitim/öğretiminin ne
olduğu, ne olması gerektiği, etkililiği ve sorunlarının neler olduğunu anlamanın
önemli bir katkı sağlayacağı ortadadır. Bu nedenle, çalışmanın amacı coğrafya
öğretmen adaylarının, coğrafya eğitim/öğretiminin öğretiminin ne olduğu, ne
olması gerektiği, etkililiği ve sorunlarının neler olduğu ile ilgili görüşlerini
belirlemektir. Bu araştırmada öğretmen adaylarının görüşleri incelenerek nitel
verilere dayalı bir çalışma yapılmıştır. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim
Fakültesi Orta Öğretim Sosyal Alanlar Coğrafya Eğitimi anabilim dalı tezsiz
yüksek lisansında öğrenim gören, toplam 35 öğrenci araştırmanın çalışma
grubunu oluşturmaktadır. Bu çalışmada veriler, öğretmen adaylarının coğrafya
eğitim/öğretiminin öğretiminin ne olduğu, ne olması gerektiği, etkililiği ve
sorunlarının neler olduğu ile ilgili görüşlerini öğrenmek amacıyla, bireysel ve
bir haftalık arayla aynı bireylerle tekrarlanan üst üste üç görüşme yapılmıştır.
Araştırmada, Coğrafya eğitimi ortaöğretim öğrencilerine yaşadığı çevreyi,
yaşadığı ülkenin ekonomik, kültürel değerlerini öğretmeyi amaçlaması gerekir.
Coğrafya öğretimi konularına göre öğrenciye geniş bir bakış açısı
kazandırmalıdır. Coğrafyada hem bilimsel içeriğine göre konular öğretilmeli ve sosyal eğitim konusu da vurgulanmalıdır. Coğrafya eğitiminde verilmek istenen
mesaj, çevreye duyarlı olunması gereğidir. Coğrafya eğitiminde önemli olan
öncelikle işlevselliğidir. Eğer öğrenilen bilgi hayatta işe yaramayacaksa
gereksiz bilgidir. Coğrafya öğretiminin en etkili şekilde yapılabilmesi için
bilgiler verilirken dünyadaki güncel olaylarla bağdaştırılması gerekir.
Öğretmenin amacı öğrenmeyi, öğretmek olmalıdır sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplum, Coğrafya Eğitimi, Eğitim Sosyolojisi, Eğitim Programları, Kültür, Öğrenme-Öğretme Süreci, Öğretmen Yetiştirme

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, K., (2003), Aktif Öğrenme, Eğitim Dünyası Yayınları, İzmir.
• ALKAN, C., (1991), Coğrafya Öğretimi, Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fak.Yayın No 175, Eskişehir.
• ASHLEY,K., (2000), Reflective Practice In Geography Teaching, Paul Chapman Publishing Ltd. London.
• BAILEY, P., FOX, P., (1996), Geography Teachers Handbook, The Geographical Association, London.
• BAYLISS, T., (1995), A Concise Advanced Geography, Oxford Univerity Press. New York.
• COHEN, L; MANİON, L; MORRİSON, K; (2004). A Guide To Teaching Practice, 5.Edition, Routledgefalmer, London And Newyork
• CRESWELL, J. W. (2003). Research Design: Qualitative, Quantitative, And Mixed Method Approaches. Second Edition. USA: Sage Publications.
• DEMİRCİ, A (2005), ABD’de Eğitim Sistemi ve Coğrafya Öğretimi, Aktif Yayınevi, İstanbul.
• DOĞANAY, H., (2002), Coğrafya Öğretim Yöntemleri, Aktif yayınları, Erzurum.
• EROL, O., (1987), Orta Öğretim Kurumlarında Coğrafya Öğretimi, TEDV Öğretim Toplantısı, Ankara.
• FOLEY, M., (1996), The Really Practıcal Guide To Prımary Geography, Stanley Thornes, United Kingdom.
• GÜNGÖRDÜ, E., (2002), Coğrafyada Öğretim Yöntemleri, İlkeler ve Uygulamalar. Nobel Yay. Ankara.
• HAGGETT, P., (2001), Geography A Global Synthesis, Pearson Education Limited, England.
• LAMBERT, D. and BALDERSTONE, D., (2000), Learning to Teach Geography in the Secondary School, Simultaneously published inthe USA and Canada.
• MEB, (2005), Ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Programı, (9, 10 ve 11. Sınıflar), Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara.
• NATIONAL GEOGRAPHY STANDARDS, (1994), Geography For Life, Washington.
• ÖZEY, R., (2002), Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul.
• REINHARTZ, D. J., (1990), Geography Across The Curriculum, National Education Association Washington.
• SIBLEY, S., (2003), Teaching and Assessing Skills in Geography, Cambridge University Pres, London.
• SÖNMEZ, V. (1998): Sosyal Bilgiler Öğretimi, Anı Yay., ANKARA.
• İNCEKARA, S (2006), Kanada’da Genel Eğitim Sistemi ve Coğrafya Öğretimi, Çantay, İstanbul.
• VARIŞ, F.(1994) Program Geliştirme, 5. Baskı, Ankara, Alkım yay.
• YILDIRIM, A & ŞİMŞEK, H, (1999). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınevi
• WARWİCK, D. AND WİLLİAMS, J. (1980). History And Sociology Of Education. British Journal Of Sociology Of Education. 1 (3), 333-346.