KÜRESEL ENERJİ EKSENLERİ VE TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ KONUMU

Yıl 2012, Sayı: 26, 82 - 107, 02.10.2013

İlhan Akdemir , Veysel Kuşçu

Öz

Dünya haritası yeniden şekilleniyor. Haritadaki değişmenin kökeninde
ise Ortadoğu eksenli yeni bir hareketlilik yatmaktadır. Haritayı yeniden
şekillendirme sürecini üç ana kategori üzerinden değerlendirmek mümkündür:
a-Dünyada artan Nüfus, Nüfus yoğunluğu ve teknolojinin gerektirdiği
enerji ihtiyacı
b-11 Eylül sonrasında artan ve özeği Ortadoğu-Ortaasya olduğu
düşünülen güvenlik endişesi ortamı
c-ABD liderliğinde, NATO katılımlı ve radikal İslami hareketle
yapıldığı varsayılan asimetrik savaş anlayışı
Her üç ana kategorinin de altında çok farklı ve sübjektif
değerlendirmeler yapmak mümkündür. Ortadoğu eksenli gelişmeler nasıl
okunursa okunsun, enerjinin naklinin Ortadoğu’nun sınırlarını ve jeopolitik
önemini değiştireceği ve değişimlerin tamamının Türkiye’yi etkileyeceği ortak
kanaatlerden birisidir.
Türkiye’nin geleceğini de belirleyecek olan temel değişken ise Enerji
nakil hatlarının Avrasya koridorunda hangi coğrafi alanı kullanarak AsyaAvrupa
arasında nakli gerçekleştireceğidir. Hazar Denizi çevresinden gelen
boru hatlarının yönü Türkiye’nin gelecekteki jeopolitik konumunun da anahtarı
olacaktır. Ayrıca Afrika kökenli enerjinin izleyeceği coğrafi rota, Türkiye’yi
yakından ilgilendirmektedir.
Türkiye-Yunanistan-İtalya, Türkmenistan-Türkiye-Avrupa doğal gaz
boru hatları projeleri ile birlikte, Mısır-Türkiye, Irak-Türkiye ve Nabucco doğal gaz boru hatları projeleri gerçekleşmesi durumunda, Ülkemiz tarihinde belki de
ilk olarak coğrafi konumunun getirdiği avantajı yaşamış olacaktır. Diğer
alternatifler olan Rusya’nın Güney akım projesi, ya da Trans Asya Projesi,
Irak-İsrail ve Ortaasya-Pakistan eksenli projelerin gerçekleşmesi ise
Türkiye’nin konumunu aşındıracak gelişmeler olarak görünmektedir.
Cambridge Üniversitesi profesörü ve Avrupa Dış İlişkiler Konseyi araştırmacısı
Pierre Noel’in “Açık, rekabetçi, kapitalist bir ekonomi mevcut ve isteyen
istediği boru hattını inşa eder" şeklindeki beyanı dahi petropolitiğin ne gibi
değişmelere neden olacağının göstergesi gibidir.
Enerji boru hatlarının ağırlıklı olarak Rusya’nın güney ve kuzeyini
kullanması durumunda, Türkiye’nin jeopolitik dengelerdeki eksen olma
düşüncesi oldukça zayıflayacaktır. Buna Afrika’nın doğalgazının ve petrolünün
Avrupa’ya naklinin Akdeniz üzerinden olması, Ortadoğu ve Ortaasya petrol ve
doğal gazının Türkiye dışındaki ülkeler üzerinden yapılması durumu da
eklenince, Türkiye’nin jeopolitik ve jeostratejik koordinatlarında da eksen
kayması olacaktır. Aslında Türkiye’nin diplomatik ve jeopolitik çıkar hesapları
yapılırken Afro-Avrasya merkezli enerji dolaşımının ne anlama geldiği iyi
okunmalı ve sonucun sadece diplomasi ile alınmayacağının farkında
olunmalıdır. Haritayı diplomatik bir dille okumak yerine, kültürel ve politik
okuma yapmak son derece önemlidir. Ayrıca ülkenin enerji politikaları
belirlenirken, petrol ve doğal gazın uzun vadede tükenebilecek bir enerji
kaynağı olduğunu unutmadan, projeksiyonlar yapılmalıdır. Türkiye’nin
geleceğini pratik jeopolitiğin yerine, yapısal jeopolitik süreçlerin belirleyeceği
anlaşılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Enerji, Coğrafya, Jeopolitik, Petropolitik, Coğrafi Konum, Enerji Güveliği

Kaynakça

• Awad, M.M. (2009), “Mısır’ın Enerji Stratejileri” Enerji Güvenliğine Ortak Çözüm Arayışları T. C. Genelkurmay Başk. Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Arş. Enst., S:137-142, Ankara.
• Cohen, S. B., (2003), Geopolitics of the World System. Lanham, MD: Rowman and Littlefield, Washington.
• Dahlman, C., (2004), “Turkey’s Accession to the European Union: The Geopolitics of Enlargement,” Eurasian Geography and Economics, 45, 8:553-574, December 2004. UK.
• Ericson, R., (2009), “Eurasian Natural Gas Pipelines: The Political Economy of Network Interdependence”, Euroasian Geograph and Economics, 2009
• European Commission, (2000), Green Paper: Towards a European Strategy for the Security of Energy Supply. Brussels.
• European Environmental Agency (2010), , www.eea.europa.eu,
• Ferrari, B., (2004), Geopolitics – a critical assessment of the new “Great Game” in and around the Caspian Sea, University of Uppsala, s.1-13, Sweden.
• Hatzıdakıs, K. (2009), “Yunanistan’ın Enerji Stratejileri” Enerji Güvenliğine Ortak Çözüm Arayışları T. C. Genelkurmay Başk. Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Arş. Enst., s.123-128, Ankara.
• Herrington, J., (2010), Middleeast Wars Much Ado About Oil” http://newsocialistproject.org/2010/11/21/middle-east-wars- much-ado-about-oil/
• Jones, R., (2009), “International Energy Agency” Enerji Güvenliğine Ortak Çözüm Arayışları T. C. Genelkurmay Başk. Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Arş. Enst., s.43-65, Ankara.
• Jones, E., (2001), European and Eurasian Affairs, as quoted in Interfax- Kazakhstan News Agency, December 19, Kazakhistan.
• Karataş, Ş., (2010), “Delays in Turkish-Azeri Gas Deal Raises Uncertainty Over Nabucco,” Eurasia Daily Monitor, Vol. 7 Issue 39, February 26, UK.
• Kızılkaya, E., Engin C., (2004), “Enerjinin Jeopolitiği: “Dunya Uzerindeki Jeo-Ekonomik Mucadele”, İstanbul Universitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, s:197-204, İstanbul.
• Kleveman, L., (2003), The New Great Game: Blood And Oil In Central Asia, Atlantic Monthly Press, Newyork.
• Mackinder, H. J., (1942), Democratic Ideals and Reality, Henry Holt and Company, New York.
• Mikhailov, N., (2000), Russia’s Pipeline System and Oil and Gas Transportation Projects, Industry Sektor Report, Moscow.
• Mynbayev, S. (2009), “Kazakistan’ın Enerji Stratejileri” Enerji Güvenliğine Ortak Çözüm Arayışları T. C. Genelkurmay Başk. Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Arş. Enst., S:129-136, Ankara.
• Pıebalgs, A. (2009), “Avrupa Birliği’nin Enerji Stratejileri” Enerji Güvenliğine Ortak Çözüm Arayışları T. C. Genelkurmay Başk. Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Arş. Enst., S:113-129, Ankara.
• Pipes, D., (2004), “Muslim Europe,” New York Sun, May 11, 2004.
• Ruchir, S. (2010), “The Geopolitics of Water and Oil in Turkey”, Ifri rucher paper, Intern, Rice University and Ifri Energy programp:1-9), India.
• Saul, B. C., (2004), “The Geopolitics of Turkey’s Accession to the European Union,” Eurasian Geography and Economics, 2004, 45, No. 8, pp. 575-582.
• Sikri, R., (2008), “The Geopolıtıcs Of Energy Securıty And Implıcatıons For South And Southeast Asıa”, ISAS Working Paper No. 37 – Date: 11, India.
• Stephen, B. (2005), “Central Asia’s Energy Game Intensifies” EurasiaNet, 2 September 2005.
• Tatsuo, M., (2008), “Geopolitics of Oil and Gas Pipelines”, CGEMP, University of Paris-Dauphine, p:1-30, Paris.
• Tekin, A; Walterova, I., (2007), “Turkey’s Geopolitical Role: The Energy Angle” Middle East Policy, Vol. XIV, No:1, Spring 2007, P:84-95, Blackwell Publishing. UK.
• Thomas, P., Barnett M. (2003), “Asia’s Energy Future: The Military- Market Link” ed.‘Globalization and Maritime Power’ Sam J. Tangredi, editor, National Defense University Press, pp. 189- 200.Washington.
• Tumbas, M. Y., (2003), “Turkish Migrant Entrepreneurs in the EU,” Institut European de Rechurche sur la Cooperation Mediterreene, November 27,
• USCC (United States Central Command) (2004), “AOR,” CIA Handbook, October 21, 2004.
• Veliev, (2005), “İran’ın Dünya Gaz Rezervindeki Yeri” Stratejik Araştırmalar Merkezi, Ankara.
• www.eia.doe.gov/pub/oil_gas/petroleum/data_publications/company_lev el_imports/current/import.html, 2011
• www.eia.doe.gov/emeu/cabs/Russia/Oil.html, 2011.