ATATÜRK DÖNEMİ EĞİTİM SEFERBERLİĞİ VE KÖY ENSTİTÜLERİ

Yıl 2012, Sayı: 26, 172 - 194, 02.10.2013

Erol Kapluhan

Öz

Cumhuriyetin ilk yıllarında nüfusun büyük çoğunluğu köylerde
yaşamakta, köyler ilkel tarımsal metotların uygulandığı ve savaş yıllarının
yokluğu ve tahribatının yaşamın her alanında hissedildiği ve eğitim faaliyetleri
açısından tamamen olanaksız ve ihmal edilmiş durumdaydı. Cumhuriyetin ilk
yıllarından itibaren bu hususa büyük bir önem veren Mustafa Kemal Atatürk
olmak üzere bazı Türk aydınları ve devlet adamları, kalkınma hamlelerinin
köyden başlatılması gerektiğini söylemişlerdir. İsmet İnönü cumhuriyeti;
"Bozkırın ortasında kurulmuş bir köylü cumhuriyeti" olarak tanımlanır.
(Araştırma Kurulu, 1993;2). Köyün, dolayısıyla memleketin eğitim yoluyla
kalkındırılması hamlesini önce Mustafa Kemal, sonra da onun direktifleri ile
Mustafa Necati, Reşit Galip, Saffet Arıkan, Hasan Ali Yücel, H. Fikret Kanat,
ve İ. Hakkı Tonguç gibi eğitimciler başlatmışlardı (Binbaşıoğlu,1998;238).
Köy Enstitüleri, Cumhuriyet aydınlanmasının eğitim alanındaki en
özgün ve en çok ses getiren bir uygulamasıdır. Hazırlıkları 1935'te başlatılıp
1937'de denemesine girişilen enstitülerin, 1940'da yasal bir zemine oturtulduğu
görülmektedir. 17 Nisan 1940’da kabul edilen 3803 sayılı Köy Enstitüleri
Kanunu'na göre, enstitülerin görevi sadece köy öğretmeni yetiştirmekle sınırlı
kalmayıp, öğretmenle birlikte sağlık görevlileri, teknisyenler gibi meslek
elemanları yetiştirmekti. Köy Enstitüleri, kuruluş amaçlarının çok üstünde bir
başarı göstermişlerdir. Köyün, kırsal alanlarda yaşayanların sorunlarını ortaya
koyan ilerici bir kuşağın yetişmesini sağlamışlardır. Bu çalışmamızda Köy
Enstitüleri’nin kuruluş amaçları ve etkinlikleri vurgulanacak, Enstitülerin
kapatılmasına yol açan olumsuz propaganda ve eleştiriler üzerinde
durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk Dönemi, Eğitim Seferberliği, Köy Enstitüleri

Kaynakça

• Akyüz, Y., (2009), Türk Eğitim Tarihi (M.Ö. 1000-M.S. 2009), 14.Baskı, Pegem Akademi Yayıncılık, Baskı Cantekin Matbaası, Ankara.
• Altunya, N., (1990), Köy Enstitülerinin Tarihçesi, Kuruluşunun 50.Yılında Köy Enstitüleri, Eğit-Der Yayınlar 2, 1990, s. 80-96, Ankara.
• Araştırma Kurulu, (1993), Çağdaş Eğitim ve Köy Enstitüleri, İzmir.
• Arayıcı, A., (1999), Kemalist Dönem Türkiye’sinde Eğitim Politika ve Köy Enstitüleri, Ceylan Yayınları, İstanbul.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri CİLT I-III, (Açıklamalı Dizin İle) (2006), 5. Baskı, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları:1, Ankara.
• Albayrak, M., (Temmuz 1994). “Millet Mekteplerinin Yapısı ve Çalışmaları (1928–1935)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt:10, Sayı: 29, Ankara.
• Başaran, İ., (1990), Sistem Olarak Köy Enstitüleri, Kuruluşunun 50.Yılında Köy Enstitüleri, Eğit- Der Yayınları, Ankara.
• Başgöz, İ., (1995). Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk, Kültür Bakanlığı Yayınları:1754, 1. Baskı, Başbakanlık Basımevi, Ankara.
• Binbaşıoğlu, C., (Ocak1998) "Eski Milli Eğitim Bakanlarından Mustafa Necati'nin Türk Eğitim Tarihindeki Yeri", Çağdaş Eğitim Dergisi., S.239, s:6-12, Ankara.
• Çeçen, A., (1974). Halkevleri, Atatürk ve Halk Evleri, TTK Yayınları, Ankara.
• Gediklioğlu, Ş., (1991). Türkiye'de Yaygın Eğitimden Çağdaş Eğitime, Kadıoğlu Matbaası, Ankara.
• Hakimiyet-i Milliye Gazetesi, 20 Şubat 1932, s. 2.
• Okçabol, R. (2006). “Köy Enstitüleri ile ilgili Eleştirilere Değinmeler”,Yeniden İmece Dergisi, (10), İzmir.
• Oğuzhan, F., (1990). Köy Enstitüleri Öğretim Programları, Kuruluşunun 50. Yılında Köy Enstitüleri, İstanbul.
• Sakaoğlu, N., (1992). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, İletişim Yayınları, 1. Basım, Cep Üniversitesi 71, İstanbul.
• Şahhüseyinoğlu, H. N., (1994). Köylünün Güneşi, Prospero Yayınları, Ankara.
• Tonguç, İ. H., (1946). İlköğretim Kavramı, Remzi Kitabevi, İstanbul.Tonguç, İ. H., (1947). Canlandırılacak Köy, Remzi Kitabevi, 2.Baskı, İstanbul.
• Turan, Ş., (1999). Türk Devrim Tarihi, 4. Kitap, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Türer, A., (Mart-Nisan 2006). “Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme ve Sorunlar-I”, Abece Dergisi, Ankara.
• Türkoğlu, P., (1997). Tonguç ve Enstitüleri, Yapı ve Kredi Yayınları, İstanbul.