TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ KONUM ÖZELLİKLERİNİ TASVİRE DAYALI ETKİNLİKLERLE ÖĞRETMEYE YÖNELİK NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2012, Sayı: 26, 215 - 258, 02.10.2013

Ali Balcı

Öz

Bu araştırma, Türkiye’nin coğrafi konum özelliklerini ortaöğretim
öğrencilerine tasvire dayalı etkinliklerle öğretmeye yönelik yaklaşımları tespit
etmek amacıyla hazırlanmıştır. Araştırmaya İstanbul’daki bir devlet
üniversitesinde coğrafya öğretmenliği lisans programına devam eden 25
dördüncü ve 26 beşinci sınıf öğrencisi katılmıştır. Bu çerçevede, Milli Eğitim
Bakanlığı’nın coğrafya dersi öğretim programı içerisinde yer alan ve bu amacı
kapsayan 13. Maddesi kullanılmıştır. Bu madde, uzman görüşü alınarak açık
uçlu bir soru haline dönüştürülmüş ve çalışma gurubuna sorulmuştur. Bu
uygulama sonunda çalışma gurubunun hazırladıkları şiir, hikâye, karikatür,
resim, bilmece ve bulmaca türlerinde toplam 39 ürünü değerlendirmeye
alınmıştır. Nitel yöntemle elde edilen bu veriler betimsel analize tabi tutularak
çözümlenmiştir. Analiz sonucunda katılımcıların resim ve karikatür (%35,9)
uygulamalarında yoğunlaştıkları tespit edilmiştir. Bunu sırayla şiir (%28,2),
hikâye (%20,5), bilmece ve bulmacalar (%15,4) izlemiştir. Tespit edilen bu
bulgular yorumlanarak sonuçlandırılmış ve önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye’nin konum özellikleri, tasvire dayalı öğretim, uygulamalı coğrafya, coğrafya öğretim yöntemleri

Kaynakça

• Akengin, H., İbrahimoğlu, Z. (2010). Sosyal Bilgiler Dersinde Karikatür Kullanımının Öğrencilerin Akademik Başarısına ve Derse İlişkin Görüşlerine Etkisi. Ondokuz Mayıs Unıversıty Journal Of Educatıon. Sayı 29. Cilt 2 sf 1-19.
• Alkış, S. (2008). Sosyal Bilgiler Programı “İnsanlar, Yerler Ve Çevreler” Öğrenme Alanıyla İlgili Kavram Bulmacaları. Milli Eğitim Dergisi, Sayı 180, Güz-2008. S. 68-79.
• Altun, A. (2009). Sosyal Bilgiler dersinde karikatür kullanımı. Refik Turan(Ed.) Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar, 192- 211. Ankara: Pegema yayıncılık.
• Balcı, A. (2004). Sosyal bilimlerde araştırma: yöntem, teknik ve ilkeler. Pegema yayıncılık. 4. Baskı. Ankara.
• Başıbüyük, A., Çıkılı, Y. (2002). İlköğretim 6. ve 7. Sınıf sosyal bilgiler coğrafya konularında çalışma yaprağı ve dilsiz harita kullanımının öğrenci motivasyon ve başarısı üzerine etkisi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi Yıl: 2002, Sayı 16, Sayfa : 29-38. İstanbul.
• Crossman, K., Crossman F. (1983). “The Crossword Puzzle as a Teaching Tool”, Teaching of Psychology, Vol.10, No.2, 98-99.
• Demir, S. B., Akengin, H. (2011). Hikâyelerle Sosyal Bilgiler Öğretimi. Pegem Akademi, Ankara.
• Demiralp, N. (2006). Coğrafya eğitiminde harita ve küre kullanım becerileri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Yaz 2006, Sayı 3, Cilt 4, s. 9, 16. Ankara.
• Demiralp, N., 2007 “Coğrafya Eğitiminde Materyaller ve 2005 Coğrafya Dersi Öğretim Programı” Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt: 15, No: 1, Kastamonu.
• Demirci, A., Taş, H. İ. ve Özel, A., 2007 “Türkiye’de Ortaöğretim Coğrafya Derslerinde Teknoloji Kullanımı” Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 15, s.: 37-54, İstanbul.
• Doğanay, H. (2002).Coğrafya Öğretim Yöntemleri (Ortaöğretimde Coğrafya Eğitiminin Esasları). İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Duman, B. (2008). Öğrenme – öğretme kuramları ve süreç temelli öğretim. Genişletilmiş 2. baskı. Anı yayıncılık. Ankara.
• Durualp, E. (2006). İlköğretimde sosyal bilgiler dersinde karikatür kullanımı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi niversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Geçit, Y. (2008).172.Cumhuriyet Dönemi Lise Coğrafya Öğretim Programları Üzerinde Bir Çalışma. Marmara Coğrafya Dergisi, sayı: 18, Temmuz - 2008, s. 149-175. İstanbul.
• Göney, S. (1993). Siyasi Coğrafya II. İstanbul Üniversitesi Yayın no:3820. İstanbul.
• Günel, K. (1994). Coğrafyanın Siyasal Gücü. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi. İstanbul.
• Harms, J., Letlow L. (1994) Creteria for Selecting Books with Historical Setting, Social Education, 3, pp.152-154.
• İlhan, S. (1989). Jeopolitik duyarlılık. Türk tarih kurumu yayınları. VII. Dizi.sayı: 113. Ankara.
• İncekara, S., Karatepe, A., Karaburun , A. (2008). Ortaöğretim Coğrafya Derslerinde Kazandırılmasına Yönelik Bir Uygulama Marmara Coğrafya Dergisi, sayı: 17, Ocak - 2008, s.97-110, İstanbul. Becerisinin
• Kan, Ç. (2006). Etkili Sosyal Bilgiler Öğretimi Arayışı. Kastamonu Eğitim Dergisi. 14(2), 537- 544.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel yayın dağıtım. Ankara.
• Keogh, B. ve Naylor, S., 1999, “Concept Cartoons, Teaching and Learning in Science: An Evaluation” International Journal of Science Education, Volume: 21, No. 4, pp.: 431–446.
• Kete, R., Avcu, T. ve Aydın, A. (2009). Öğretmen adaylarının çalışma yapraklarında Kastamonu Eğitim Dergisi, 17, 531-540. kullanımına yönelik tutumları.
• Kızılçaoğlu, A. (2006).İlköğretimin Birinci Kademesinde Coğrafya Eğitimi ve Öğretimi. Marmara Coğrafya Dergisi sayı:14, s.102, Temmuz – 2006. İstanbul.
• Kızılçaoğlu, A. (2007). Harita becerilerine pedagojik bir bakış. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S:18 s.341-358. Konya.
• Kızılçaoğlu, A., Taş, H. İ. (2007). İlköğretim ikinci kademede coğrafya eğitimi ve öğretimi: öğrenme alanları ve kazanım boyutu. Marmara coğrafya dergisi sayı:16, sayfa: 93-108. Temmuz – 2007, İstanbul.
• Kuş, E. (2003). Nicel-Nitel Araştırma Teknikleri: Sosyal Bilimlerde Araştırma Teknikleri: Nicel mi; Nitel mi? Anı yayıncılık. Ankara.
• Küçükahmet, L. (2001). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Nobel yayınları, 12. Baskı, s. 84-87. Ankara.
• Levstik, L. (1995) Narrative Constructions: Cultural Frames for History, The Social Studies, 13, pp.113-116.
• MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) (2010): Coğrafya Dersi Öğretimi Programı (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar), MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, 10.02.2010, Ankara.
• MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) (2011). Coğrafya Dersi Öğretim Programı ( 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar ). MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Ankara.
• Middendorp, J. E. V., Lee S., (1994) “Literature for Children and Young Aduls in a History Classroom”, The Social Studies, May/June, pp.117-120.
• Mukul, İ. (2006). Türkiye’de Ortaöğretim Kurumlarında Uygulamaya Konulan Yeni Coğrafya Dersi Öğretim Programının Eski Programla Doğrultusunda Değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22; 82-94. Öğretmen Görüşleri
• Nahiley, J., Stephens, J. and Sutherland, J. (1982). Cartoons: When they are effective. Journal of Extansion. 3-4, 531-540.
• Otluoğlu, R. (2001). İlköğretim Okulu 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yazılı Edebiyat Ürünlerini Ders Aracı Olarak Kullanmanın Duyuşsal Davranış Özelliklerini Kazanmaya Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özey, R. (2012). Doğal bölgeler coğrafyası. Aktif yayınları. İstanbul.
• Özşahin, U. E. (2009). Karikatürlerle Coğrafya Öğretimi. Marmara coğrafya dergisi, sayı: 20, temmuz - 2009, s. 101-122. İstanbul.
• Öztürk, C., Otluoğlu, R. (2003). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller. PegamA yayıncılık, Ankara.
• Öztürk, Ç. (2004). Ortaöğretim Coğrafya Öğretmenlerinin Öğretim Yöntem ve Tekniklerini Kullanabilme Yeterlilikleri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. 5(2),75-83.
• Öztürk, Ç. (2007).Coğrafya Öğretiminde Edebi Metinlerin Kullanımı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, (2007) 70-78.
• Şahin, C. (2001). Türkiye’de Coğrafya Öğretimi (Sorunlar - Çözüm Önerileri). Ankara: Gündür Eğitim ve Yayıncılık.
• Şimşek, A. (2000) İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretiminde Hikaye Anlatım Yöntemi (Storytelling)nin Kullanımı, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Şimşek, A. (2001). Tarih Eğitiminde Efsane ve Destanların Rolü. G.Ü. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. C. 2, Sayı 3, 11-21.
• Şimşek, A. (2003) İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersinde Tarihsel Hikâyeye Yönelik Öğretmen Görüşleri, XII. Eğitim Bilimleri Kongresi, (15- 18 Ekim 2003) Antalya.
• Şimşek, A. (2006). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersinde Tarihsel Hikâyeye Yönelik Öğrenci Görüşleri. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 26, Sayı 1 (2006) 187-202.
• Taş, H. İ. (2003): “Zihinsel Haritalama ve Öğrencilerin Zihni Haritalarını Geliştirme Yolları”, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı:8, Temmuz- 2003, s.16. İstanbul.
• Turan, İ. (2002). Lise Coğrafya Derslerinde Kavram ve Terim Öğretimi ile İlgili Sorunlar. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2); 67-84.
• Üçışık, S., Ünlü, M. ve Özey R., 2002 “Coğrafya Eğitim ve Öğretiminde Fotoğrafların Önemi” Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 5, İstanbul.
• Ünlü, M., Üçışık, S. ve Özey R., 2002 “Coğrafya Eğitim ve Öğretiminde Haritaların Önemi” Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 5, İstanbul.
• Weisskirch, Robert S. (2006). “An Analysis of Instructor-Created Crossword Puzzles For Student Review”, College Teaching, Vol. 54, No. 1, 198-201.
• Yaşar, O. (2004). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde görsel materyal kullanımı ile coğrafya konularının eğitim ve öğretimi. Milli Eğitim Dergisi, 163, 104-119.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin yayıncılık. 6. baskı. Ankara.