COĞRAFYA EĞİTİMİNDE YÖNELİMLER: 2012 YILINA KADAR YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLER ÜZERİNE BİR META-ANALİZ ÇALIŞMASI

Yıl 2013, Sayı: 27, 282 - 313, 04.10.2013

Mehmet Kaya , Mehmet Fatih Kaya

Öz

Bu çalışmada, coğrafya eğitimi alanında tamamlanan lisansüstü tezleri,
bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirmek ve yapılacak çalışmalara yeni bir
bakış açısı getirmek amaçlanmıştır. Araştırma konusunu oluşturan lisansüstü
tezler; ulusal tez merkezinde (http://tez2.yok.gov.tr/) yapılan tarama sonucu
elde edilmiştir. Bu çalışma; 2012 yılına kadar coğrafya eğitimi alanında
tamamlandığı tespit edilen 422 (360 yüksek lisans ve 62 doktora) lisansüstü
tezle sınırlıdır. Konularına ve hedef kitlelerine göre yapılan sınıflandırmada tez
adları ve özetleri dikkate alınmıştır. Çalışmada meta-analiz yöntemi
kullanılmıştır. Türkiye’de coğrafya eğitimi alanında 2000 yılından itibaren
tamamlanan lisansüstü tezlerin; sayısında ve konu çeşitliliğinde kademeli
olarak bir artışın yaşandığı, en fazla “Öğretim yaklaşımları, yöntemleri,
teknikleri ve stratejileri” konusunun çalışıldığı, yarısından fazlasının
ortaöğretime yönelik olduğu ve bunu sırasıyla ilköğretim ve yükseköğretimin
izlediği; tezlerin büyük bir bölümü eğitim bilimleri enstitülerinde yapıldığı
tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda; alanda yaşanan gelişme ve eğilimler,
eksik kalan ya da yeni çalışılacak alanlar tespit edilmeye çalışılarak bu
doğrultuda önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Coğrafya Eğitimi, Lisansüstü Tez, Meta Analiz.

Kaynakça

• Akınoğlu, O. (2005). “Coğrafya Eğitiminin Etkililiği ve Sorunları” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 12, s.77-96, İstanbul.
• Akınoğlu, O. ve Bakır, S. A. (2003). “İlköğretim Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Coğrafya Konularını Öğrenmeleriyle İlgili Durum Analizi” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 8, s.83-106, İstanbul.
• Akengin, H. ve Kayalı, H. (2003). “Üniversite Dördüncü Sınıf Öğrencilerinin Coğrafya Bilgilerinin Kalıcılığı Üzerine Bazı Değişkenlerinin Etkileri” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 8, s.107-122, İstanbul.
• Aksoy, H. ve Ünlü, M. (2012). “Coğrafya Derslerinde Harita Becerisine Yönelik Uygulamaların Öğrenci Tutumlarına Etkisi” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 26, s.16-41, İstanbul.
• Aksoy, B., Sönmez, F., Merey, Z. ve Kaymakçı, S. (2009). “Sosyal Bilgiler Eğitimi Alanında Yapılan Lisans ve Doktora Tezlerinin Değerlendirilmesi [Öz]” IV. Sosyal Bilimler
• Eğitimi Kongresi. içinde (s. 91). 7-9 Ekim, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Alkış, S. (2005). “İlköğretim Birinci Kademde Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Coğrafya Konularıyla İlgili Kavramların Belirlenmesi (2004 Programına Göre)” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 11, s. 81-90, İstanbul.
• Arı, Y. (2010). “Coğrafyayı Neden Çok Boyutlu Olarak Tanımlamaya ve Öğrenmeye İhtiyaç Vardır?” R. Özey ve A. Demirci (Ed.), Coğrafya Öğretiminde Yöntem ve Yaklaşımlar içinde (s. 17- 38), İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Artvinli, E. ve Kaya, N. (2010). “1992 Uluslararası Coğrafya Eğitimi Bildirgesi ve Türkiye’deki Yansımaları” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 22, s.93-127, İstanbul.
• Artvinli, E. (2009). “Coğrafya Öğretmenlerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)’ne İlişkin Yaklaşımları” Balıkesir Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 12 (22), s.40-57, Ankara.
• Audet, R. & Ludwig, G. (2000). GIS in schools, Esri Press, California. Bacanak, A., Değirmenci, S., Karamustafaoğlu, S. ve Karamustafaoğlu, O. (2011). “Fen Eğitimi Makaleleri: Yöntem Analizi” Türk Fen Eğitimi Dergisi, sayı 8 (1), s.119-132, Trabzon.
• Balcı, A. (2012). “Türkiye’nin Coğrafi Konum Özelliklerini Tasvire Dayalı Etkinliklerle Öğretmeye Yönelik Nitel Bir Araştırma” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 26, s.216-259, İstanbul.
• Ballantyne, R. R. (1999). “Teaching Environmental Concepts, Attitudes and Behaviour Through Geography Education: Findings of An International Survey” International Research in Geographical and Environmental Education, sayı 8(1), s.40- 58.
• Bebe, H. İ. ve Ünlü, M. (2012). “İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinin Coğrafya İçeriği Açısından İncelenmesi” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 26, s.260-286, İstanbul.
• Bednartz, S. (2000). “Geography Education Research İn The Journal of Geography 1988-1997” İnternational Research in Geographical and Environmental Education, sayı 9 (2), s. 128-140.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri, Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• Campbell, J. B. (2007). “GloVis as a Resource For Teaching Geographic Content and Consepts” Journal of Geography, sayı 106 (6), s.239-251.
• Can Yaşar, M., İnal, G., Uyanık, Ö. ve Yazıcı, H. (2012). “Okul Öncesi Dönemde Coğrafya Eğitimi” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 11 (39), s.75-87, Diyarbakır.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2004). A Guide To Teaching Practice, Fourth Edition, RoudledgeFalmer. London and New York.
• Demiralp, N. (2007). “Coğrafya Eğitiminde Materyaller Ve 2005 Coğrafya Dersi Öğretim Programı” Kastamonu Eğitim Dergisi, sayı 15 (1), s.373-384, Kastamonu.
• Demirci, A. (2003). “Ders Kitapları ve Kitap Setlerinin Öğrenci Merkezli Eğitim Açısından Coğrafya Öğretimindeki Rolünün Abd’deki Örnekleri Yönünden Değerlendirilmesi” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 7, s.81-105, İstanbul.
• Demirkaya, H. ve Tomal, N. (2002). “Lise Coğrafya Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi ve Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileri” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 5, s.153-169, İstanbul.
• Elton, L. (2001). “Research and Teaching: What are The Real Relationships?” Teaching in Higher Education, sayı 6(1), s.43-56.
• Fitzpatrick, C., & Maguire, D. J. (2000). GIS in Schools: Infrastructure, Methodology and Role. In D. R. Green, (Ed.), GIS: A Sourcebook for Schools. (s.62-73). Taylor & Francis, London and New York
• Geçit, Y. (2010). “Coğrafya Eğitimi Araştırmalarında Temel Yönelimler” Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, sayı 10 (2), s.923-987, İstanbul.
• Glass, G. V., McGaw, B., & Smith, M. L. (1981). Meta-analysis in social research, Sage Publications, Beverly Hills.
• Haan, G. (1998). Ökologie-Handbuch, Grundschule, Belz Verlag, Weinheim & Basel.
• Healey, M. (2003). “Promoting Lifelong Professional Development In Geography Education: International Perspectives On Developing The Scholarship Of Teaching In Higher Education In The Twenty-First Century” The Professional Geographer, sayı 55(1), s.1-17.
• İlhan, A. (2007). “Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Coğrafya Lisans Programı İle Cambridge Üniversitesi Coğrafya Bölümü Lisans Ders Programının Karşılaştırılması” Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, sayı 22, s.152-162, İzmir.
• İncekara, S. (2007). “Ortaöğretim Coğrafya Eğitiminde Uluslararası Eğilimler ve Türkiye Örneği” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 16, s.109-130, İstanbul.
• İncekara, S. (2009). “Uluslararası Alanda Coğrafya Eğitimi Araştırmaları ve Türkiye’den Örnekler: Mevcut Durum ve Gelecek Yönler” Doğu Coğrafya Dergisi, sayı 14 (21), s.123- 136, Erzurum. Karasu, Z. ve Ünlü, M. (2006). “Coğrafya Öğretiminde Oluşturmacı Öğretim Yönteminin Öğrencinin Akademik Başarısına Etkisi” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 12, s.105-128, İstanbul.
• Kayan, İ. (2000). “Türkiye Üniversitelerinde Coğrafya Eğitimi” Ege Coğrafya Dergisi, sayı 11, s.7-22, İzmir.
• Kent, W. A. (2003). Geography and İnformation And Communications Technologies: Some Futures Thinking. In R. Gerber, (Ed.), International Handbook on Geographical Education (s.337- 344). Kluwer Academic Publishers, The Netherlands.
• Kızılçaoğlu, A. (2003). “Ortaöğretim Coğrafya Ders Kitapları Değerlendirme Ölçütleri” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 8, s.19-33, İstanbul.
• Kızılçaoğlu, A. (2006). “Coğrafya Dersi Öğretim Programı Hakkında Düşünceler” Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 9 (16), s.1-19, Balıkesir.
• Koçman, A. (1999). “Cumhuriyet Döneminde Yüksek Öğretim Kurumlarında Coğrafya Öğretimi ve Sorunları” Ege Coğrafya Dergisi, sayı 10, s.1-14, İzmir.
• Köseoğlu, İ. ve Ünlü, M. (2006). “Coğrafya Dersinde Drama Tekniğinin Öğrenci Başarısına Etkisi” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 13, s.125-132, İstanbul.
• Lemberg, D. & Stoltman, J.P. (2001). “Geography Teaching and The New Technologies:Opportunities and Challenges” Journal of Education, sayı 181 (3), s.63-76.
• Lidstone, J. (2003). Relevant Knowledge, Skills, and Values In Geographical Education. In R. Gerber, (ed.) International Handbook on Geographical Education (s.35-46), Kluwer Academic Publishers The Netherlands.
• Lipsey, M. & Wilson, D. B. (2001). Practical Meta-Analysis. Sage Publication, London.
• McClurg, P. & Buss, A. (2007). “Professional Development: Teachers Use Of Gis To Enhance Student Learning” Journal of Geography, sayı 106(2), s.79-87.
• Morgan, J. (2006). Discerning Citizenship İn Geography Education. In J. Lindstone and M. Williams, (Ed.), Geographical Education İn a Changing World: Past Experience, Current Trends, and Future Challenges (s.213–227). Springer, Dortrecht, Netherlands.
• Öztürk, M. (2007). Coğrafya: Gelişimi, İçeriği, Eğitimi. S. Karabağ ve S. Şahin (Ed.). Kuram ve Uygulamada Coğrafya Eğitimi içinde (s.1-55), Gazi Kitabevi, Ankara.
• Paradis, T. W., & Dexter, L. R. (2007). “Learner-Centered Teaching and Assessment İn An Undergraduate Field Analysis Course” Journal of Geography, sayı 106 (4), s.171-180.
• Roschelle, J. M., Pea, R. D., Hoadley, C. M., Gordin, D. N., & Means, B. M. (2000). “Changing How and What Children Learn İn School With Computer-Based Technologies” The Future of Children, sayı 10(2), s.76-101.
• Saracaloğlu, A. S., Uçar, M. Y. ve Dursun, F. (2009). “Öğretim Elemanlarının Araştırma Süreçlerinde Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri” The First İnternational Congress of Education Research, 01-03 Mayıs, Çanakkale.
• Suna, Ç., Karadağ, R. ve Ay, T. S. (2007). Yüksek Lisans Programı Öğrencilerinin Bilimsel Araştırma Sürecinde Karşılaşılan Sorunlara İlişkin Görüşleri, III. Lisansüstü Eğitim Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (s.448-456). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Şahin, M., Göğebakan Yıldız, D. ve Duman, R. (2012). “Türkiye’deki Sosyal Bilgiler Eğitimi Üzerine Bir Değerlendirme” Journal of Social Studies Education Research, sayı 2 (2), s.96-121, Ankara.
• Şahin, S., Gençtürk, E. ve Budanur, T. (2007). “Coğrafya Öğretimindeki Uygun Grafik Seçimi ve Kullanımının Öğrenme Üzerindeki Etkisi” Kastamonu Eğitim Dergisi, sayı 15 (1), s.293-302, Kastamonu.
• Şahin, K. (2001). “Cumhuriyet Döneminde Ortaöğretim Kurumlarında Coğrafya Eğitim ve Öğretimin Gelişim Süreci” Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 2, s.137-147, Eskişehir.
• Tarman, B., Güven, C. ve Aktaşlı, İ. (2011). “Türkiye’de Sosyal Bilgiler Eğitimi Alanında Yapılan Doktora Tezlerinin Değerlendirilmesi ve Alana Katkıları” Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Dergisi, sayı 32, s.391-410, Konya.
• Taş, H. İ. (2007). Coğrafya Eğitimi, Tarih, Standartlar, Hedefler, Aktif Yayınevi ,İstanbul
• Ünlü, M. ve Alkış, S. (2006). “Okulöncesi Öğretmenliği Programlarında Coğrafya Derslerinin Gerekliliğinin İrdelenmesi” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 14, s.17-28, İstanbul.
• Ünlü, M. (2001). “Okul Öncesi Eğitim Programında Öğrencilere Kazandırılan Coğrafya Eğitimi” Marmara Coğrafya Dergisi, sayı 3(2), s.87-100, İstanbul.
• Van Der Schee, J. (2006). Geography and New Technologies. In J. Lindstone and M. Williams, (Ed.), Geographical Education in a Changing World: Past Experience, Current Trends, and Future Challenges (s.185–194), Springer, The Netherlands.
• Van Der Schee, J. (2003). New media will accelerate the renewal of geographic education. In R. Gerber, (ed.) International Handbook on Geographical Education (s.205- 213), Kluwer Academic Publishers, The Netherlands.
• Vodenska, M. (2004). “Higher Geography Education İn Bulgaria: Problems and Perspectives” International Research in Geographical and Environmental Education, sayı 13 (1), s.73-78.
• Waugh, D. (2000). Writing geography textbooks. ıssues in geography teaching, Routledge Falmer, London.
• West B. A. (2003). “Student Attitudes and The İmpact Of Gis On Thinking Skills and Motivation” Journal of Geography, sayı 102 (6), s.267-274.