KURULUŞ YERİ SEÇİMİNDE ULAŞIMIN ETKİLİ OLDUĞU YERLEŞMELERE BİR ÖRNEK: YENİÇUBUK KASABASI (GEMEREK-SİVAS)

Yıl 2014, Sayı: 29, 0 - , 27.11.2014

Vedat Karadeniz

https://doi.org/10.14781/mcd.49353

Öz

ÖZET

Yerleşmelerin kuruluş yeri seçiminde yeryüzü şekilleri ve iklim gibi fiziki coğrafya koşulları yanı sıra bazı beşeri ekonomik faktörlerin de önemli etkisinin olduğu bilinmektedir. Bunların başında coğrafi görünümün önemli unsurlarından biri olan ulaşım faaliyetleri gelmektedir. Ulaşım faaliyetleri doğal çevre üzerinde olduğu kadar beşeri çevrenin şekillenmesinde de somut izler meydana getirmektedir. Bu değişiklik özellikle kara üzerindeki ulaşım sistemlerinde daha belirgindir. Gerçekten de birçok yerleşme kuruluşundan fonksiyonel arazi kullanılışına kadar çeşitli derecelerde ulaşıma bağlı olarak gelişmiş ya da geri kalmıştır. Bu yerleşmelerden biri de kuruluşunda ulaşım fonksiyonun etkili olduğu Yeniçubuk kasabasıdır.

Yeniçubuk kasabası Sivas ili Gemerek ilçesine bağlı bir kasaba yerleşmesidir. Sivas-Kayseri kara ve demiryolu hattı üzerinde yer alan kasabanın kuruluşunda, 1936 yılında nüfus mübadelesiyle Balkan ülkelerinden gelen göçmen ailelerin iskânı önemli rol oynamıştır. Bu tarihten itibaren özellikle demiryollarındaki gelişmelerin etkisiyle çevrenin önemli yerleşmelerinden biri haline gelmiştir. Nitekim çevredeki köylerden ve ülkemizin doğusundan gelenlerle nüfusu sürekli artan kasabada 1957 yılında belediye teşkilatı kurulmuştur. Yerleşmenin planlı ve düzenli gelişimi için 1968 yılında imar planı hazırlanmış ve yapılaşma bu plana uygun bir şekilde sürdürülmüştür.

Bu araştırmada, kuruluş yeri seçiminde ulaşım hatlarının etkili olduğu Yeniçubuk kasabasının kuruluşu, gelişimi ve fonksiyonel özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda ulaşım sistemlerinin yerleşmenin planı ve dokusunda meydana getirmiş olduğu değişiklikler üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Yeniçubuk, ulaşım, göçmen nüfus, Yeniçubuk istasyonu

 

 

ABSTRACT

It is known that some human factors, physical geographic conditions as well as the land forms and climate, have also important effect on the selection of location of settlement and economic. Transportation, which is one of the important elements of geographic view, is the leading one. Transportation activities are perceptibly effective on both natural environment and human environment. This change is especially more explicit in land transportation systems. Many settlements are really developed or underdeveloped based on transportation in different aspects, from their location to land use. One of these settlements is Yeniçubuk Town, on the location of which transportation is effective.

Yeniçubuk Town is a town of Gemerek dictrict, Sivas. The settling of migrant families, who came from Balkan states by the population exchange in 1936, has played a major role in the settlement of the town, which is located in Sivas-Kayseri highway and railway line. It has become one of the important settlements around since that date, especially with the effects of the developments in railroads. Hence, municipal organization was established in the town in 1957, the population which continuously increased by those who came from the villages around and from the eastern parts of the country. A construction plan was prepared in 1968 for the planned and orderly development of the settlement and the settlement was maintained in accordance with that plan.

In this study, it is tried to point out the settlement, development, and functional properties of Yeniçubuk town, where transportation lines are effective on the selection of location. Within this framework, it is put emphasize on the changes which transportation systems cause in the plan and texture of the settlement.

Keywords: Yeniçubuk, transportation, immigrant population, Yeniçubuk station 

Anahtar Kelimeler

Yeniçubuk, ulaşım, göçmen nüfus, Yeniçubuk istasyonu

Kaynakça

• Başıbüyük, A., (2006). “Demiryoluna Bağlı Olarak Kurulan Bir İlçe Merkezi: İliç (Erzincan)” Doğu Coğrafya Dergisi, sayı 15, s.251-274, Erzurum.
• Bıyık, A., (2008). Gemerek Kasaba ve Köyleri (Tarihi ve Tarihi Yerleri), Berikan Yayınevi, Ankara.
• Bozkaya, Ö., Yalçın, H., ve Deniz, M., (2005). “Sivas Baseni’nin Gemerek Kesimindeki Miyosen Yaşlı Gölsel Kayaçların Kil Minerolojisi” 12. Ulusal Kil Sempozyumu 5-9 Eylül 2005, s.32-45, Van.
• Doğanay, H., ve Koca, H., (1998). “Ulaşımın Yerleşmeye Etkilerine İki Tipik Örnek: Fevzipaşa ve Nurdağı Kasabaları” Türk Coğrafya Dergisi 33: 1-24, İstanbul.
• Duygu, S., (1953). Yozgat Tarihi ve Çapanoğulları, Sayar Matbaası, İstanbul.
• Gök, Y., (2000). “Çevre Yollarının Erzurum Peyzajına Etkileri” Türk Coğrafya Dergisi, sayı 35, s.155-172, İstanbul.
• Gürsoy, C. R., (1975). “Türkiye’nin Tabii Yolları” Türk Coğrafya Dergisi, sayı 26, s.24-30, İstanbul.
• Karabulut, Y., (1997). “Türkiye’de Demiryolu Ulaşımı” Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, sayı 6, s.163-187, Ankara.
• Koç, Y., (2000). “Bozok Türkmenleri” Anadolu’da ve Rumeli’de Yörükler ve Türkmenler Sempozyumu Bildirileri Tarsus 14 Mayıs 2000, s.95-209, Ankara.
• Koç, Y., (1989). XV. Yüzyılda Bir Osmanlı Sancağının İskan ve Nüfus Yapısı (The population structure and processe of settlement in the province of Bozok in the XVIth century), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Köse, A., (1996). Fonksiyonel Özellikleri Yönünden İvrindi, Atatürk Üniversitesi Yay. No:831, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Yay. No: 74, Araştırma Serisi No: 16, Erzurum.
• Kurtman, F., ve Akkuş, M, F., (1971). “Doğu Anadolu’daki Ara Basenler ve Bunların Petrol Olanakları” MTA Dergisi, sayı 77, s.1-9, Ankara.
• Mahiroğulları, A. M., (2003). İlk Çağlardan Günümüze Sivas İli, Kitap Matbaacılık, Sivas.
• Ökse, T., (2005). “Kızılırmak ve Fırat Havzalarını Birbirine Bağlayan Eski Kervan Yolları”, Bilig Dergisi, sayı 34, s.15-32.
• Öz, M., (2000). “Bozok Sancağında İskan ve Nüfus 1539-1642” XII. Türk Tarih Kongresi, Bildiriler Kitabı, cilt 3, s.787-794, Ankara.
• Öz, M., (2004). “Population Fall In Seventeenth Century Anatolia: Some Findings for the Districts of Canik and Bozok” Archivum Ottomanicum, Volume 22, s.159-171.
• Özgür, E. M., (1996). “Yeni İlçe Merkezlerimizin Fonksiyonel Açıdan Gösterdiği Özellikler”, Ankara Üniversitesi, D.T.C.F. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, sayı 12, s.25-32, Ankara.
• Şahin, İ. F., (2007). "Belen Geçidinde Coğrafi Gözlemler" Doğu Coğrafya Dergisi, sayı 17, s.65-86, Erzurum.
• Tıraş, M., (2002). “Ulaşımın Yerleşmeye Etkisine Bir Örnek: Pozantı” Türk Coğrafya Dergisi, sayı 38, s.121-131, İstanbul.
• Tümertekin, E., (1987). Ulaşım Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Yayınları No:2053, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 85, İstanbul.
• Tümertekin, E., ve Özgüç, N., (2005). Ekonomik Coğrafya, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Türkmen, İ., ve Kerey, E., (1994). “Gemerek (Sivas) Dolaylarında Formasyonunun Yeniçubuk Sedimantolojik Özellikleri” 47. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özetleri 21-24 Şubat 1994, s.77-78, Ankara.
• Türkmen, İ., ve Bölücek, C., (1998). “The Origin of Clay Minerals in Salina Playa-Mudflat Facies, Yeniçubuk Formation (Lower- Middle Miocene), Gemerek, Sivas, Türkiye” Turkish Journal of Earth Sciences, Volume 7, s.1-10.
• Yıldırım, T., (1998). “Doğu Kapadokya Bölgesi Yüzey Araştırmalarında Derlenen Seramikler” Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, sayı 38(1-2), s.249-270, Ankara.
• Yücel, T., (1960). “Demiryollarımızın İstasyon Nüfuslarına Etkisi” Türk Coğrafya Dergisi, sayı 20, s.143-148, İstanbul.
• http://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Istatistikler/TrafikveUlasi m.aspx son erişim 25 Mayıs 2013.
• www.yeniçubuk.bel.tr son erişim 30 Haziran 2013.
• www.gemerek.gov.tr son erişim 17 Temmuz 2013.
• www.sivas.gov.tr son erişim 22 Mayıs 2013.