KRİZ DÖNEMLERİ SONRASINDA TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNDE KREDİ ANALİZİ (2002-2011 DÖNEMİ)

Yıl 2012, Cilt: 3 Sayı: 6, 23 - 39, 12.02.2014

Şahap Kavcıoğlu

Öz

Küresel sermaye hareketlerinin hız kazandığı 2000-2001 döneminde, Türkiye ekonomisi krizlere maruz kalmıştır.
İstikrar programlarının çeşitli nedenlerle sürdürülememesi nedeniyle ekonomideki sıkıntılar artmıştır. Zayıf büyüme
performansı, sürdürülemez kamu kesimi dengesizlikleri, sürdürülemez iç borçlanma ile yüksek enflasyonla oluşan
makroekonomik istikrarsızlık; cari işlemler açığının finansmanı konusundaki kaygılarla daha da artmıştır. Bankacılık
sektöründeki yapısal sorunlar, 2000 Kasım ve 2001 yılı Şubat ayında yaşanan krizlerin derinleşmesine ve nihayetinde
sistemik bankacılık krizine dönüşmesine yol açmıştır. Bankacılık sektörüne yönelik bir programın başarılı olmasında
reel sektör ve bankacılık sektörünün birbirleri üzerindeki önemli etkisini dikkate alan politikaların geliştirilmesi önem
taşımaktadır.
Türkiye ekonomisindeki mevcut gelişmeler ve Merkez Bankası’nın aldığı önlemler dikkate alındığında, Bankacılık
Sektörü kredilerinin gelişiminin, önümüzdeki dönem konjonktür gelişiminin tahmini ve analizi açısından
makroekonomik veriler ve Merkez Bankası uygulamaları ışığında detaylı olarak analiz edilmesi gerekliliği
doğmaktadır.
Bu çalışmada 2002-2011 dönemini kapsayacak şekilde kredilerin detaylı şekilde analizi yapılarak ekonomik büyüme
üzerindeki etkileri ile cari işlemler açığının artışına hangi kanallardan katkıda bulunduğu tespit edilmeye çalışılmakta
olup, ekonomik büyümeyle kredilerin artışı arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu görülmektedir. Ayrıca alınan
tedbirlerin kredilerin gelişimi üzerindeki etkileri incelenerek ekonomik büyümenin ne yönde etkilenebileceği
değerlendirilmektedir. Bankacılık Sektörü kredileri, gerek türleri bazında ve gerekse de kullandırılan sektörler ve iller
bazında analiz edilmekte olup; kredilerin detaylı analizine ve gelişimine geçilmeden önce Türkiye’nin makroekonomik
görünümü hakkında bilgi verilmektedir.
Ayrıca yükselen piyasa ekonomilerine yoğun sermaye akışı sonucunda ekonomilerin aşırı ısınması ve cari açığın
finansal istikrarı tehdit edecek düzeylere ulaşması ihtimaline karşı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın politika
faizlerini kurlardaki değerlenme eğilimini sınırlamak amacıyla kontrollü şekilde indirdiği, faiz dışı araçları ise
kredilerdeki hızlı artışı önlemek amacıyla sıkılaştırdığı, böylelikle kredilerdeki artış hızını makul bir seviye olarak
öngörülen %20–25 seviyelerinde tutmayı hedeflediği yeni Para Politikası bileşimine ilişkin sürece yönelik
değerlendirmelere de yer verilmektedir.
Çalışmanın sayısal verilerle desteklenmesi ve makroekonomik veriler arasındaki ilişkinin rahatçıkla görülebilmesi
adına çeşitli kurumlarca kamuoyuna sunulan bilgi ve veriler kullanılmış olup, bankacılık sektörünün nakdi ve
gayrinakdi kredileri ile tasfiye olunacak alacaklarına ilişkin verileri, bu verilerin türler bazında ve sektörel bazda
dağılımlar, GSYH’nın cari ve sabit fiyatlarla değişimlerini ve sektörel paylarını gösteren veriler, ihracat ve ithalat
rakamları, ödemeler dengesi verileri ve çeşitli kurumlarca yapılan öngörüler kullanılmaktadır. Veriler 2002-2011
dönemini kapsamakta olup, 2011 yılı verileri Mart 2011 dönemini kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kredi Analizi, Kasım 2000 Krizi, Şubat 2001 Krizi, Küresel Mali Kriz, Zorunlu Karşılıklar

Kaynakça

• Ağır, Hüseyin. Türkiye’de Finansal Liberalizasyon ve Finansal Gelişme İlişkisinin Ekonometrik Analizi, No.8, Ankara: BDDK Aroks Doküman Merkezi, 2010.
• Alantar, Doğan.“Küresel Finansal Kriz: Nedenleri ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme”, Maliye Finans Yazıları, http://www.finanskulup.org.tr/assets/maliyefinans/81/ Dogan_Alantar_Kuresel_Finansal_ Kriz_Nedenleri_Sonuclari_MFY81.pdf, (17.06.2011), ss.1-10.
• Altıntaş, Halil. “Bankacılık Krizleri, Nedenleri ve Ekonomik Maliyetleri”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Sayı.22, (Ocak-Haziran 2004), ss.39-61.
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu. FİNTÜRK-Finansal Türkiye Haritası, Mart 2011, http://ebulten.bddk.org.tr/haritalama/harita.aspx, (11.05.2011).
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu. İnteraktif Bültenler, Türk Bankacılık Sektörü İnteraktif Aylık Bülten, Mart 2011, http://ebulten.bddk.org.tr/AylikBulten/Basit.aspx, (10.05.2011).
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu. Krizden İstikrara Türkiye Tecrübesi, Gözden Geçirilmiş Baskı, Ankara: BDDK Ofisteknik Doküman Merkezi, 2010.
• Devlet Planlama Teşkilatı. Planlar ve Programlar, Orta Vadeli Program 2011–2013, Ekim 2010, http://www.dpt.gov.tr/PortalDesign/PortalControls/WebIcerikGosterim.aspx?Enc=83D5A6FF03C7B4FC5 EDB40B4D94DEDA6, (09.05.2011).
• Demir, Faruk ve Diğerleri. ABD Mortgage Krizi, Sayı.3, Ankara: BDDK Ofisteknik Doküman Merkezi, Gerni, Cevat, Ö. Selçuk Emsen ve M. Kemal Değer. “Erken Uyarı Sistemleri Yoluyla Türkiye’deki Ekonomik Krizlerin Analizi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, Sayı.2, (Kasım 2005), ss.39-62.
• IMF. World Economic Outlook. Nisan 2011, http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/01/index.htm, (09.05.2011).
• Yay, Turan, Gülsün Gürkan Yay ve Ensar Yılmaz. “Finansal Krizler, Finansal Regülasyon ve Türkiye”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (Mart 2004), ss.101-130.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Para Politikası, Zorunlu Karşılıklara İlişkin Basın Duyurusu, Sayı: –21. 21 Nisan 2011, (21.04.2011).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Enflasyon Raporu 2011-I, Ocak 2011, http://www.tcmb.gov.tr/, (09.05.2011).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Enflasyon Raporu 2011-II, Nisan 2011, (09.05.2011).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Konuşmalar, Başkan Erdem Başçı’nın Bakanlar Kurulu’na Yaptığı Sunum, Ankara, Nisan 2011, (02.05.2011).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Para Politikası Kurulu Toplantı Kararı, Sayı: 2010–66.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Para Politikası, Para Politikası Kurulu Toplantı Kararı, Sayı: 2010– , Aralık 2010, (16.12.2010).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Para Politikası, Para Politikası Kurulu Toplantı Kararı, Sayı: 2011– , 21 Nisan 2011, (21.04.2011).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Para Politikası, Para Politikası Kurulu Toplantı Kararı, Sayı: 2011– , 20 Ocak 2011, (20.01.2011).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Para Politikası, Para Politikası Kurulu Toplantı Kararı, Sayı: 2011– , 15 Şubat 2011, (15.02.2011).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Para Politikası, Para Politikası Kurulu Toplantı Kararı, Sayı: 2011– , 23 Mart 2011, (23.03.2011).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Para Politikası, Zorunlu Karşılıklara İlişkin Basın Duyurusu, Sayı: 68, 17 Aralık 2010, (17.12.2010).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Para Politikası, Zorunlu Karşılıklara İlişkin Basın Duyurusu, Sayı: –03, 24 Ocak 2011, (24.01.2011).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Para Politikası, Zorunlu Karşılıklara İlişkin Basın Duyurusu, Sayı: –12, 23 Mart 2011, (23.03.2011).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Veriler, Finansal Kesim Dışındaki Firmaların Döviz ve Varlık Yükümlülükleri. Aralık 2010, (09.05.2011).
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Veriler, Ödemeler Dengesi İstatistikleri ve Uluslararası Yatırım Pozisyonu, Mart 2011, (ET: 09.05.2011).
• Türkiye İstatistik Kurumu. Veritabanları, Dış Ticaret İstatistikleri. http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do? tb_id=12&ust_id=4, (09.05.2011).
• Türkiye İstatistik Kurumu. Veritabanları, Ulusal Hesaplar. http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=55 &ust_id=16, (09.05.2011).
• Özel, Saruhan. Global Dengesizliklerin Dengesi; Ne Kadar Sürdürülebilir, Nasıl Sonuçlanabilir, Basım, İstanbul: Alfa Yayınları, 2008.