MAKROEKONOMİK DEĞİŞKENLERİN BORSA ENDEKSLERİ ÜZERİNE ETKİSİ: TÜRKİYE VE ABD KARŞILAŞTIRMASI

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 22, 116 - 151, 01.01.2020

Aram Fattah Turan Kocabıyık

https://doi.org/10.14784/marufacd.691108

Cited By: 9

Öz

Bu çalışmanın amacı makroekonomik faktörlerin Türkiye ve Amerika’da hisse senedi piyasaları üzerine etkilerini
keşfetmektir. Araştırmada Ocak 2010-Şubat 2019 dönemine ait veriler kullanılmıştır. Seçilen makroekonomik
değişkenlerin Borsa İstanbul’dan BIST100 endeksi ile New York Borsası’ndan S&P500 endeksi üzerindeki
etkileri incelenmiş ve iki ülke bulguları karşılaştırılmıştır. Çalışmada zaman serisi analizi yöntemleri kullanılmıştır.
Değişkenler arasındaki ilişkiyi araştırmak için öncelikle değişkenlerin durağan olup olmadığının test
edilmesi gerekmektedir. Bu amaçla serilerin yapısal kırılmalarını dikkate alan Lee Strazicich birim kök testi uygulanmıştır.
Ardından Akaike bilgi kriterine göre optimal gecikme uzunluğu belirlenmiştir. Daha sonra değişkenler
arasında herhangi bir nedensellik olup olmadığını ve ilişkinin yönünü belirlemek için Toda-Yamamoto
Modeli uygulanmıştır. Son olarak değişkenlere etki-tepki testi yapılmıştır.
Toda-Yamamoto nedensellik testi sonucunda, Türkiye için; para arzı ve döviz kuru ile BIST100 endeksi arasında
çift yönlü nedensellik tespit edilmiştir. Tüketici fiyat endeksinden BIST100’e ve BIST100’den ihracatın ithalatı
karşılama oranı ile faiz oranına doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna varılmıştır. Fakat
BIST100 ile sanayi üretim endeksi, petrol fiyatları ve altın fiyatı arasında herhangi bir nedensellik tespit edilmemiştir.
ABD için ise; araştırılan dönemde sadece para arzından S&P500’e doğru tek yönlü nedensellik ilişkisine
rastlanırken, S&P500 endeksi ile tüketici fiyat endeksi, sanayi üretim endeksi, ihracatın ithalatı karşılama oranı,
faiz oranı, petrol fiyatı ve altın fiyatı arasında herhangi bir nedenselliğe rastlanmamıştır.

Anahtar Kelimeler

BIST100, S&P500, Makroekonomik Değişkenler, Yapısal Kırılmalı Lee-Strazicich Birim Kök Testi, Toda-Yamamoto Nedensellik Testi

Kaynakça

• ABDUL RAHMAN, Aisyah. SIDEK, Noor Zahirah Mohd. ve TAFRI, Fauziah Hanim. (2009). “Macroeconomic determinants of Malaysian stock market”. African Journal of Business Management, 3(3), pp. 095-106. ABUGRI, Benjamin. A. (2008). “Empirical Relationship between Macroeconomic Volatility and Stock Return: Evidence from Latin American Markets”. International Review of Financial Analysis, 17(2), pp. 396-410. AKTAŞ, Metin. ve AKDAĞ, Saffet. (2013). “Türkiye’de ekonomik faktörlerin hisse senedi fiyatları ile ilişkilerinin araştırılması”. International Journal Social Science Research, 2(2), PP.50-67. ALAM, Zaheer. ve RASHID, Kashif. (2014). “Time Series Analysis of the Relationship between Macroeconomic Factors and the Stock Market Returns in Pakistan”. Journal of Yasar University, 9(36), pp. 6261-6380. ALATIQI , Sara. ve FAZEL, Shokoofeh. (2008). “Can Money Supply Predict Stock Prices?”. Journal for Economic Educators, 8(2), 54-59. ALTINBAŞ, Hazar., KUTAY, Nilgün. ve AKKAYA, G. Cenk. (2015). “Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Piyasaları Üzerindeki Etkisi: Borsa İstanbul Üzerine Bir Uygulama”. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(2), ss.30-49. ANORUO, Emmanuel. (2011). “Testing for Linear and Nonlinear Causality between Crude Oil Price Changes and Stock Market Returns”. International Journal of Economic Sciences and Applied Research, 4(3), 75-92. ANTONIOS, Adamopoulos. (2010). “Stock Market and Economic Growth: An Empirical Analysis for Germany”. Business and Economics Journal, 1-16. Retrieved from BEJ-1 (http://astonjournals.com/bej) ASAOLU, T.O. ve OGUNMUYIWA, M. (2011). “An Econometric Analysis of the Impact of Macroecomomic Variables on Stock Market Movement in Nigeria”. Asian Journal of Business Management, 3(1), pp. 72- 78. BAĞDIGEN, Muhlis. ve BEŞER, Berna. (2009). “Ekonomik Büyüme ile Kamu Harcamaları Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Wagner Tezi Kapsamında Bir Analizi: Türkiye Örneği”. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 1–17. BARAKAT, Mahmoud Ramadan. ELGAZZAR, Sara. H. ve HANAFY, Khaled M. (2015). “Impact of Macroeconomic Variables on Stock Markets: Evidence from Emerging Markets”. International Journal of Economics and Finance, 8(1), pp.195-207. BOZKURT, Hilal Yıldız. (2013). “Zaman Serileri Analizi” (2 b.). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım. BUDAK, Serdar. CANGI, Sibel. Ölmez. ve TUNA, İsmail. (2017). “Temel Makroekonomik Değişkenlerin BIST Endeksin Üzerindeki Etkisi”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(55), 199-214. CHANDRASHEKAR, Raghutla. SAKTHIVEL, P. SAMPATH, T. ve CHITTEDI, Krishna Reddy. (2018). “Macroeconomic variables and stock prices in emerging economies: A panel analysis”. Theoretical and Applied Economics, XXV (3(616) ), pp. 91-100. COŞKUN, Yener. ve ÜMİT, Asiye. Öznur. (2016). “Türkiye’de Hisse Senedi ile Döviz, Mevduat, Altın, Konut Piyasaları Arasındaki Eşbütünleşme İlişkilerinin Analizi”. Business and Economics Research Journal, 7(1), 47-69. ÇELIK, İsmail. (2011). “Vadeli İşlem Piyasasında Fiyat Keşfi: İzmir Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında Ampirik Bir Uygulama”. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı / Muhasebe Finansman Bilim Dalı (Doktora Tezi) . ÇİFTER, Atilla. (2017). “Estimating the Effect of Inflation on Stock Returns Using Regimedependent Impluse Response Analysis”. AURUM Journal of Social Sciences, 2(2), pp.1-16. DUY, Vuong Quoc. ve HAU, Le Long. (2017). “Impact of Macroeconomic Factors on Share Price Index in Vietnam’s Stock Market”. The International Journal Of Engineering And Science (IJES), 6(1), PP. 52-59. GAN, Christopher. LEE, Minsoo. YONG, Hua Hwa. ve ZHANG, Jun. (2006). “Macroeconomic variables and stock market interactions: New Zealand evidence”. Investment Management and Financial Innovations, 3(4), pp.89-101. GEETHA, Caroline. MOHIDIN, Rosle. CHANDRAN, Vivin Vincent. ve CHONG , V. (2011). “The Relatıonshıp Between Inflatıon And Stock Market: Evıdence From Malaysıa, Unıted States And Chına”. International Journal of Economics and Management Sciences, 1(2), 01-16. GENÇTÜRK, Mehmet. (2009). “Finansal Kriz Dönemlerinde Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), ss.127-136. GILES, E. A. David. (1997). “Causality Between the Measured and Underground Economies in New Zealand”. Applied Economics Letters, 4(1), 63-67. GOKMENOGLU, Korhan. ve FAZLOLLAHI, Negar. (2015). “The Interactions among Gold, Oil, and Stock Market: Evidence from S&P500”. Procedia Economics and Finance, 25(2015), 478-488. HATIRLI, Selim Adem. ÖZTÜRK, Erdoğan. ve AKTAŞ, Ali Rıza. (2008). “Fındık Piyasasında Fiyat Geçirgenliğinin Analizi”. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(1), 139–143. HSING, Yu. (2011). “Effects of Macroeconomic Variables on the Stock Market: The Case of the Czech Republic”. Theoretical and Applied Economics, No. 7(560), pp. 53-64. HUMPE, Andreas. ve MACMILLAN, Peter. (2009). “Can macroeconomic variables explain long-term stock market movements? A comparison of the US and Japan”. Applied Financial Economics, 19, pp. 111–119. Retrieved from online homepage: http://www.tandfonline.com/loi/rafe20 IBRAHIM, Muazu. ve MUSAH, Alhassan. (2014). “An Econometric Analysis of the Impact of Macroeconomic Fundamentals on Stock Market Returns in Ghana”. Research in Applied Economics, 6(2), pp.47-72. İĞDE, Esra. (2010). “Yapısal Değişiklik Altında Birim Kök Testleri Ve Bazı Makro İktisadi Değişkenler Üzerine Uygulamalar”. Adana: T.C Çukurova Üniversitesi, SBE, Ekonometri Anabilimdalı. İNAL, Veysel. ve AYDIN, Mücahit. (2016). “Altın Fiyatlarını Etkilemesi Beklenen Faktörler Üzerine Bir İnceleme”. ICPESS, 61-70. JAREÑO, Francisco. ve NEGRUT, Loredana. (2016). “US Stock Market And Macroeconomic Factors”. The Journal of Applied Business Research, 32(1), 325-340. KALYANARAMAN, Lakshmi. ve AL TUWAJRI, Basmah. (2014). “Macroeconomic Forces and Stock Prices: Some Empirical Evidence from Saudi Arabia”. International Journal of Financial Research, 5(1), pp.81- 92. KAYA, Emine. ve UĞURLU, Süleyman. (2016). “Seçili Bazı Makroekonomik Değişkenler ve Hisse Senedi Piyasası Arasındaki Etkileşim: BIST 100 İçin Ekonometrik Bir Yaklaşım”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(23), ss.1-13. KAYA, Vahdet. ÇÖMLEKÇİ, İstemi. ve KARA, Oğuz. (2013). “Hisse Senedi Getirilerini Etkileyen Makroekonomik Değişkenler 2002-2012 Türkiye Örneği”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(35), ss.167-176. KENDİRLİ, Selçuk., & ÇANKAYA, Muhammet. (2016). “Döviz Kuru ve Enflasyonun BIST Banka Endeksi Üzerindeki Etkisi”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 215-227. KOYUNCU, Tuğba. (2018). “Bist-100 Endeksinin Makroekonomik Değişkenler İle İlişkisi: Ampirik Bir Çalışma”. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (FESA), 3(3), 615-624. KUZU, Sultan. (2017). “Petrol Fiyatları ve Bazı Makro Ekonomik Değişkenlerin Borsa İstanbul’da Yer Alan Bir Takım Endeksler Üzerindeki Etkisinin Araştırılması”. Yönetim ve Ekonomi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F, 24(2), ss. 579-599. LEE, Junsoo. ve STRAZICICH, Mark C. (2003). “Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test with Two Structural Breaks”. Review of Economics and Statistics, 85, 1082-1089. LINCK, Lucio. ve FROTA DECOURT, Roberto. (2016). “Stock returns, macroeconomic variables and expectations: Evidence from Brazil”. Pensam. gest. [online](40.), pp.91-112. doi:http://dx.doi.org/10.14482/ pege.40.8806 LUMSDAINE, Robin. ve PAPELL, David. (1997). “Multiple Trend Breaks And The Unit-Root Hypothesis”, The Review of Economics and Statistics, 79(2), 212-218. LÜTKEPOHL, Helmut. (1991). “Introduction to Multiple Time Series Analysis”. Berlin Heidelberg: Springer . MAGHAYEREH, Aktham. (2003). “Causal Relations among Stock Prices and Macroeconomic Variables in the Small, Open Economy of Jordan”. JLAU: Econ, & Adm, 17(2), pp. 3-12. MASUDUZZAMAN, Mahedi. (2012). “Impact of the Macroeconomic Variables on the Stock Market Returns: The Case of Germany and the United Kingdom”. Global Journal of Management and Business Research, Volume 12(16, Version 1.0), pp.22-34. MAVROTAS, George. ve KELLY, Roger. (2001). “Old wine in new bottles: Testing causality between savings and growth”. The Manchester School, 69, 97–105. doi:10.1111/1467-9957.69.s1.6 NDLOVU, Boldwin. FAISAL, Faisa. RESATOGLU, Nil Gunsel. ve TÜRSOY, Turgut. (2018). “The Impact of Macroeconomic Variables on Stock Returns: A Case of the Johannesburg Stock Exchange”. Romanian Statistical Review(nr.2), pp.87-104. OSAMWONYI , Ifuero Osad. ve EVBAYIRO-OSAGIE, Esther Ikavbo. (2012). “The Relationship between Macroeconomic Variables and Stock Market Index in Nigeria”. Journal of Economics, 3(1), pp.55-63. Retrieved from ( https://doi.org/10.1080/09765.239.2012.11884953) ÖZER, Ali. KAYA, Abdulkadir. ve ÖZER, Nevin. (2011). “Hisse Senedi Fiyatları ile Makroekonomik Değişkenlerin Etkileşimi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), ss.163-182. ÖZMERDİVANLI, Arzu. (2014, Haziran). “Petrol Fiyatları ile BIST 100 Endeksi Kapanış fiyatları Arasındaki İlişki”. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi(43). PARTALIDOU, Xanthi. KIOHOS, Apostolos. GIANNARAKIS, Grigoris. ve SARIANNIDIS, Nikolaos. (2016). “The Impact of Gold, Bond, Currency, Metals and Oil Markets on the USA Stock Market”. International Journal of Energy Economics and Policy, 6(1), pp. 76-81. PERRON, Pierre. (1989). “The Great Crash, the Oil Price Shock, and the Unit Root Hypothesis”. Econometrica, 57(6), 1361-1401. PILINKUS, Donatas. (2010). “Macroeconomic indicators and their impact on stock Market performance in the short and Long run: the case of the Baltic States”. Technological and Economic Development of Economy, (16)(2), pp. 291–304. PILINKUS, Donatas. ve BOGUSLAUSKAS, Vytautas. (2009). “The Short-Run Relashionship Between Stock Market Prices and Macroeconomic Variables in Lithuania; An Application of the Impluse Response Function”. Economics of engineering decisions, 5. POYRAZ, Erkan. ve TEPELİ, Yusuf. (2014). “Seçilmiş Makroekonomik Göstergelerin Borsa İstanbul Xu100 Endeksi Üzerindeki Etkisinin Analizi”. PARADOKS Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 11(2), ss. 102- 128. RAHMAN, Matiur. ve MUSTAFA, Muhammad. (2008). “Influences of Money Supply and Oil Price on U.S. Stock Market”. North American Journal of Finance and Banking Research, 2(2), 1-12. RASHID, Abdul. (2008). “Macroeconomic variables and stock market performance: testing for dynamic linkages with a known structural break”. Savings and Development, 32(1), 77-102. RATANAPAKORN, Orawan. ve SHARMA, Subhash C. (2007). “Dynamic analysis between the US stock returns and the macroeconomic variables”. Applied Financial Economics, 17, 369–377. SAMADI, Saeed. BAYANI, Ozra. ve GHALANDARI, Meysam. (2012). “The Relationship between Macroeconomic Variables and Stock Returns in the Tehran Stock Exchange”. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 2(6), pp.559-573. SAMITAS, Aristeidis. G., ve KENOURGIOS, Dimitris F. (2007). “Macroeconomic factors’ influence on ‘new’ European countries’ stock returns: the case of four transition economies”. Int. J. Financial Services Management, 2(1/2), pp. 34-48. SANCAR, Canan. UĞUR, Ahmet. ve AKBAŞ, Yusuf Ekrem. (2017). “Hisse senedi fiyat endeksi ile makroekonomik değişkenler arasındaki ilişkinin analizi: Türkiye örneği”. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(5), 1774-1786. SANDAL, Mehmet. ÇEMREK, Fatih. ve YILDIZ, Zeki. (2017). “BIST 100 Endeksi ile Altın ve Petrol Fiyatları Arasındaki Nedensellik İlişkisinin İncelenmesi”. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(3), 155-170. SAYILGAN, Güven. ve SÜSLÜ, Cemil. (2011). “Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Getirilerine Etkisi: Türkiye ve Gelişmekte Olan Piyasalar Üzerine Bir İnceleme”. BDDK Bankac l k ve Finansal Piyasalar, 5(1), ss.73-96. SERFLING, Matthew. ve MILJKOVIC, Dragan. (2011). “Time series analysis of the relationships among (macro) economic variables, the dividend yield and the price level of the S&P 500 Index”. Applied Financial Economics, 21(15) 1117–1134. doi:https://doi.org/10.1080/09603.107.2011.562167. SEVİNÇ, Erkan. (2014). “Makroekonomik değişkenlerin, BİST-30 endeksinde işlem gören hisse senedi getirileri üzerindeki etkilerinin arbitraj fiyatlama modeli kullanarak belirlenmesi”. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 43(2), 271-292. SIAMI-NAMINI, Sima. (2017). “Granger Causality Between Exchange Rate and Stock Price: A Toda Yamamoto Approach”. International Journal of Economics and Financial Issues, 7(4), 603-607. SUJIT, K. S. ve KUMAR, B. Rajesh. (2011). “Study on dynamic relationship among gold price, oil price, exchange rate and stock market returns”. International Journal of Applied Business and Economic Research, 9(2), 145-165. SYZDYKOVA, Aziza. ve TANRIÖVEN, Cihan. (2018). “Petrol Fiyatındaki Değişimlerin Seçilmiş Asya Ülkelerinin Borsalarına Etkileri”. Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, 2(2), 183-196. ŞENTÜRK, Mehmet. ve DÜCAN, Engin. (2014). “Türkiye’ de Döviz kuru-Faiz Oranı Borsa Getirisi İlişkisi: Ampirik Bir Analiz”. Business and Economics Research Journal, 5(3), pp. 67-80. TODA, Hiro. Y. ve YAMAMOTO, Taku. (1995). “Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes “. Journal of Econometrics, 66, 225-250. UÇAN, Okaya. GÜZEL, Fatih. ve ACAR, Melek. (2017, Haziran ). “Makroekonomik Göstergelerin Borsa Endeksi Üzerine Etkisi: Panel Veri Analizi İle Borsa İstanbul’ da Bir uygulama”. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(2), 509 – 523. UMER, Muhammad. (2016). “Macroeconomic Variables Impact on Stock Market Performance in the Short & Long Run: A Pakistan Perspective”. Research Journal of Finance and Accounting, 7(11), pp.10-22. YİĞİTER, Şule Yüksel. KARABULUT, Turgut. ve SARI, Salim Sercan. (2018). “Sınai Endeksini Etkileyen Makroekonomik Faktörler ve Arbitraj Fiyatlama Modeli: Borsa İstanbul Örneği”. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(1), ss. 21-28. YILANCI, Veli. (2009). “Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye İçin İşsizlik Histerisinin Sınanması”. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10(2), 324-335. YILMAZ, Halit. (2018). “Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Makroekonomik Değişkenler Üzerindeki Etkileri”. Aydın: (Yüksek Lisans Tezi), T.C Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, SBE, İktisat Anabilimdalı. ZIVOT, Eric. ve ANDREWS, Donald. (1992). “Further Evidence On the Great Crash, the Oil-Price Shock, and the Unit-Root Hypothesis”. Journal of Business Economic Statictics, 10(3), 251-270.