ULUSLARARASI FOSİL YAKIT FİYATLARININ FİNANSAL PİYASALAR ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN ARDL SINIR TESTİ İLE İNCELENMESİ: 1986-2019 DÖNEMİ TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 24, 143 - 158, 31.01.2021

Kenan İlarslan

https://doi.org/10.14784/marufacd.879206

Öz

Türkiye, gerek günlük yaşam gerekse endüstriyel kullanım itibariyle fosil yakıtlar konusunda dışa bağımlı bir ülkedir. Fosil kaynakların fiyatları özellikle ekonomi ve finansal piyasalar üzerinde ciddi etkiler yaratabilecek potansiyeldedir. Bu çerçevede finansal piyasalar üzerinde etkili olabilecek faktörlerin incelenmesi, aralarındaki ilişkinin ortaya konulması yatırımcılar ile politika yapıcılar açısından önem arz etmektedir. Çalışmanın amacı uluslararası fosil yakıt fiyatlarının borsa endeksi üzerindeki etkisini incelemektir. 1986-2019 dönemini kapsayan çalışmada yıllık veriler kullanılmıştır. Bağımlı değişken olarak BİST100 endeksi, bağımsız değişkenler olarak uluslararası ham petrol, doğal gaz ve kömür fiyatları analize alınmıştır. ARDL Sınır testi çerçevesinde yapılan analizler sonucunda değişkenler arasında eş bütünleşik bir ilişki bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca uzun dönem itibariyle borsa endeksi ile petrol fiyatları arasında pozitif yönlü ve anlamlı, doğal gaz ile negatif yönlü ve anlamsız, kömür ile negatif yönlü ve anlamlı bir ilişkinin bulunduğu belirlenmiştir. Hata düzeltme katsayısına göre kısa dönemde ortaya çıkan dengesizlikler uzun dönemde giderilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Fosil Yakıtlar, Borsa Endeksi, ARDL Sınır Testi, VECM Modeli

Kaynakça

• AKEL, Veli ve GAZEL, Sümeyra (2014). Döviz kurları ile bist sanayi endeksi arasındaki eşbütünleşme ilişkisi: Bir ardl sınır testi yaklaşımı, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 44, Temmuz-Aralık, 23-41, https://doi.org/10.18070/euiibfd.57171
• ALAM, Riyaz ve ADIL, Masudul Hasan (2019). Validating the environmental kuznets curve in India: ardl bounds testing framework, OPEC Energy Review, September, 277-300, https://doi.org/10.1111/opec.12156
• ALSU, Erkan (2019). Petrol fiyatları ve borsa endeks değeri arasındaki ilişki: Ortadoğu ülkeleri örneği. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13 (19), 1620-1649, https://doi.org/10.26466/opus.598831
• ARMEANU, Ştefan Daniel, JOLDEŞ, Catalina Camelia ve GHERGHINA, Cristian Ştefan (2019). On the linkage between the energ market and stock returns: evidence from romania, Energies, 12, 1-21, https://doi:10.3390/en12081463
• BAGIROV, Miramir ve MATEUS, Cesario (2019). Oil prices, stock markets and firm performance: Evidence from Europe, International Review of Economics and Finance, 61, 270–288, https://doi.org/10.1016/j.iref.2019.02.007
• BATTEN, A. Jonathan, KINATEDER, Harald, SZILAGYI, Peter ve WAGNER, F. Niklas (2019). Time-varying energy and stock market integration in Asia, Energy Economcs, 80, 777-792, https://doi.org/10.1016/j.eneco.2019.01.008
• CABALLERO, Ricardo, FARHI, Emmanuel. ve GOURINCHAS, Pierre-Olivier (2008). Financial crash, commodity prices, and global imbalances, Brookings Papers on Economic Activity, Fall, 2008, 1-55, https://doi.org/10.1353/eca.0.0013
• CHURCHİLL, Sefa Awaworyi, INEKWE, John., IVANOVSKIC, Kris, SMYTH, Russel. (2019). Dynamics of oil price, precious metal prices and the exchange rate in the long-run, Energy Economics, 84, 1-12, https://doi.org/10.1016/j.eneco.2019.104508
• ÇIRAKLI, Ümit (2019). Türkiye’de ekonomik göstergeler ile intihar hızı arasındaki ilişkinin incelenmesi: ekonometrik bir analiz, Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 3 (6), 218-227, https://doi.org/10.5222/shyd.2019.92053
• DURSUN, Adem ve ÖZCAN, Muhammet (2019). Enerji Fiyat Değişimleri İle Borsa Endeksleri Arasındaki İlişki: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Uygulama, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Nisan (82), 177- 198, https://doi.org/10.25095/mufad.536069
• ESEN, Ömer ve BAYRAK, Metin (2017). Does more energy consumption support economic growth in net energy-importing countries? Journal of Economics, Finance and Administrative Science, 22 (42), 75-98, https://doi.org/10.1108/jefas-01-2017-0015
• FANG, Chung-Rou ve YOU, Shih (2014). The impact of oil price shocks on the large emerging countries’ stock prices: Evidence from China,India and Russia, International Review of Economics & Finance, 29, 330-338, https://doi.org/10.1016/j.iref.2013.06.005
• GAZEL, Sümeyra (2017). Stratejik emtialar ve finansal değişkenler: Türkiye için bir ardl sınır testi yaklaşımı. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (2), 544-563.
• GATFAOUI, Hayette (2016). Linking the gas and oil markets with the stock market: Investigating the u.s. relationship, Energy Economics, 53, 5–16, https://doi.org/10.1016/j.eneco.2015.05.021
• HOR, Chantha (2015). Modeling international tourism demand in Cambodia: ardl model, Review of Integrative Business and Economics Research, 4 (4), 106-120.
• İPEK, Evren ve ESENER, Selçuk Çağrı (2014). Borçlanmayı savunmak: dış borcun bir belirleyicisi olarak savunma harcamaları, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 9 (3), 69-94.
• JİANG, Chun, WU, Yi-Fan, LI, Xiao ve LI, Xin (2020). Time-frequency connectedness between coal market prices, new energy stock prices and CO2 emissions trading prices in china, Sustainability, 12, 1-17, https://doi.org/10.3390/su12072823
• KAPUSUZOGLU, Ayhan (2011). Relationship between oil prices and stock market: An empirical analysis from Istanbul Stock Exchange (ISE), International Journal of Economics and Finance, 3 (6), 99-106, https://doi.org/10.5539/ijef.v3n6p99
• KARAGÖL, Erdal, ERBAYKAL, Erman ve ERTUĞRUL, H. Murat (2007). Türkiye’de ekonomik büyüme ile elektrik tüketimi ilişkisi: sınır testi yaklaşımı, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8 (1), 72-80, https://doi.org/10.31671/dogus.2019.243
• KUMAR, Satish (2019). Asymmetric impact of oil prices on exchange rate and stock prices, The Quarterly Review of Economics and Finance, 72, 41–51, https://doi.org/10.1016/j.qref.2018.12.009
• LİN, Boqiang ve CHEN, Yufang (2019). Dynamic linkages and spillover effects between cet market, coal market and stock market of new energy companies: A case of beijing cet market in china, Energy, 172, 1198-1210, https://doi.org/10.1016/j.energy.2019.02.029
• MORENO, Blanca, ALVAREZ, Maria Teresa Garcia ve FONSECA, Ana Rosa (2017). Fuel prices impacts on stock market of metallurgical industry under the EU emissions trading system, Energy, 125, 223-233, https://doi.org/10.1016/j.energy.2017.02.067
• NARAYAN, Paresh Kumar ve NARAYAN, Seema (2010). Modelling the impact of oil prices on Vietnam’s stock prices, Applied Energy, 87, 356–361, https://doi.org/10.1016/j.apenergy.2009.05.037
• ORALBAYKIZI, Aziza Syzdykova (2019). Petrol fiyat değişimlerinin bist endeks getirileri üzerindeki etkisinin analizi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (1), 247-265, https://doi.org/10.33905/bseusbed.518704
• PENG, Yufang, CHEN, Weidong, WEI, Pengbang ve YU, Guanyi (2020). Spillover effect and Granger causality investigation between China’s stock market and international oil market: A dynamic multiscale approach, Journal of Computational and Applied Mathematics, 367, 1-13, https://doi.org/10.1016/j.cam.2019.112460
• SANKARAN, A., KUMAR, Sanjay, ARJUN, K ve DAS, Mousimi (20199. Estimating the causal relationship between electricity consumption and industrial output: ardl bounds and toda-yamamoto approaches for ten late industrialized countries, Heliyon, 5, 1-9, https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2019.e01904
• SHAERI, Komeil ve KATIRCIOĞLU, Salih (2018) The nexus between oil prices and stock prices of oil, technology and transportation companies under multiple regime shifts, Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 31 (1), 681-702, https://doi.org/10.1080/1331677x.2018.1426472
• SONG, Yingjie, JI, Qiang, DU, Ya-.Juan ve GENG, Jiang- Bo (2019). The dynamic dependence of fossil energy, investor sentiment andrenewable energy stock markets, Energy Economics, 84, 104564, 1-15, https://doi.org/10.1016/j.eneco.2019.104564
• STOCK, H. James ve WATSON, W. Mark (2015). Introduction to econometrics. Pearson Education.
• TANG, Ke ve XIONG, Wei (2012). Index investment and the financialization of commodities, Financial Analysts Journal, 68 (6), 54-74, https://doi.org/10.2469/faj.v68.n6.5
• TATLI, Halim (2015). Çok değişkenli bir üretim modeli ile toplam enerji tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği, Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 33 (4), 135-157, https://doi.org/10.17065/huiibf.19790
• TERZİ, Harun ve BEKAR, Seval (2019). Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımlar, turizm ve dışa açıklık arasındaki ilişki: 1974-2014 dönemi, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 20 (1), 15-30, https://doi.org/10.31671/dogus.2019.414
• THORBECKE, Willem (2019). Oil prices and the u.s economy: Evidence from the stock market, Journal of Macroeconomics, 61,103137, 1-14, https://doi.org/10.1016/j.jmacro.2019.103137
• TUNA, Gülfen, GÖLEÇ, Nazire ve TUNA, Vedat Ender (2017). The relationship between oil and stock prices: The case of developing and developed countries, Theoretical and Applied Economics, 4 (613), 97-108
• TURSOY, Turgut ve FAISAL, Faisal (2018). The impact of gold and crude oil prices on stock market in Turkey: empirical evidences from ardl bounds test and combined cointegration, Resources Policy, 55, 49–54, https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2017.10.014
• YAVUZ, Nilgün Çil (2014). Finansal Ekonometri, Der Yayınları, İstanbul.
• BP Dünya Enerji Görünümü İstatistikleri, https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/bp-stats-review-2019-full-report.pdf, Erişim tarihi: 02.04.2020
• Dünya ve Türkiye enerji ve tabii kaynaklar görünümü (2020). T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, https://www.enerji.gov.tr/Resources/Sites/1/Pages/Sayi_15/mobile/index.html, Erişim tarihi: 23.03.2020