KORONAVİRÜS COVİD-19’UN DÜNYA BORSALARI ÜZERİNE ETKİSİ VE BİST-PERAKENDE SEKTÖRÜNDEKİ HİSSE SENETLERİNİN BU SÜREÇTEKİ DAVRANIŞLARI

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 25, 773 - 797, 31.07.2021

Ayşe Soy Temür

https://doi.org/10.14784/marufacd.976488

Cited By: 6

Öz

Bu çalışmanın amacı, Covid-19 salgınının dünya finans sektörü üzerindeki etkilerini yakından görmek adına, Covid-19 vaka ve ölüm sayılarına karşı küresel borsa endekslerinin davranışları ile BIST-Perakende sektörünün fiyat davranışlarını değerlendirmektir. Bu amaçla, 17 Nisan 2020 itibariyle vaka sayısının en fazla olduğu ülkelerin temel borsa endeksleri olan S&P500, Nasdaq, IBEX35, FTSEMIB, FTSE100, DAX30, CAC40, BIST100 ve SSE100 ile BIST100-Perakende ticaret sektörüne kayıtlı hızlı tüketim ürünleri satışı gerçekleştiren ADESE, BIMAS, BIZIM, CRFSA, MGROS ve SOKM hisseleri çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışmada, 20 Ocak 2020’den 17 Nisan 2020 tarihine kadar olan döneme ilişkin günlük veriler kullanılmıştır. Vaka ve ölüm sayıları https://www.worldometers.info/coronavirus adresinden, endeks ve hisse senedi verileri ise https://tr.investing.com/indices/ adresinden elde edilmiştir. Vaka ve ölüm sayılarının endeksler üzerindeki etkilerini ve BIST100’deki değişim ile hisse senedi fiyat değişimleri arasında doğrusal bir ilişki olup olmadığını ölçmek amacıyla regresyon analizi kullanılmıştır. Buna ek olarak; günlük endeks ve hisse senedi fiyat hareketleri grafiklerle gösterilerek yüzdesel değişim oranları hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlar, Covid-19’un dünya genelinde hızla yayılmaya başlamasıyla birlikte vaka ve ölüm sayılarındaki artışın borsa endeksleri ve hisse senedi fiyatlarında sert düşüşlere sebep olduğunu göstermektedir. Hükumetler tarafından alınan önlemler ve uygulanan politikalar salgının finansal piyasalar üzerindeki etkisinin azalmasında olumlu katkı sağlamıştır. Ancak, araştırma dönemi sonu itibariyle araştırma kapsamındaki borsa endekslerinden hiçbiri yükseliş trendine girmiş olmalarına rağmen henüz çalışma başlangıcı tarihindeki endeks değerine ulaşamamıştır. Hisse senedi fiyatları açısından bakıldığında ise, fiyat hareketleri incelenen altı işletmeden dördünün hisse senedi fiyatları araştırma dönemi başlangıcındaki değerinin üstündedir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, BIST, Finans, Regresyon Analizi, Borsa Endeksleri, BIST-Perakende

Kaynakça

• Adegun, O. (2014). The Effects of Ebola Virus on the Economy of West Africa Through the Trade Channel. IOSR Journal Of Humanities And Social Science (IOSR-JHSS), 19(10), 48-56.
• Albulescu, C. (2020, Mart). Coronavirus and Financial Volatility: 40 Days of Fasting and Fear. Quantitative Finance, 1-7. https://arxiv.org/abs/2003.04005
• Arndt, C., & Lewis, J. (2005). Socio-Economic Effects of HIV/AIDS in African Countries. South African Journal of Economics, 68(5), 380-392. doi:doi.org/10.1111/j.1813-6982.2000.tb01283.x
• Baldwin, R., & Tomiura, E. (2020). Thinking Ahead About the Trade Impact of COVID-19. R. Baldwin, & B. W. Mauro içinde, Economics in the Time of COVID-19 (s. 59-72). London: CEPR Press.
• Beck, T. (2020). Finance in The Times of Coronavirus. E. i. COVID-19 içinde, Richard Baldwin;Beatrice Weder di Mauro (s. 73-76). London: A VoxEU.org Book CEPR Press.
• Bhargava, A., Jamison, D. T., Lau, L. J., & Murray, C. J. (2001). Modeling the Effects of Health on Economic Growth. Journal of Health Economics, 3(20), 423-440. doi:https://doi.org/10.1016/S0167-6296(01)00073-X
• Bloom, D. E., & Sachs, J. D. (1998). Geography, Demography, and Economic Growth in Africa. Brookings Papers on Economic Activity, 207-273.
• Bonnel, R. (2000). HIV/AIDS and Economic Growth: A Global Perspective. ACTAfrica . Africa: World Bank, 360-379.
• Cuddington, J., & Hancock, J. D. (1994). Assessing the Impact of AIDS on the Growth Path of the Malawian Economy. Journal of Development Economics , 43(2), 363-368. doi:10.1016/0304-3878(94)90013-2
• Çeti, B., & Uluönen, K. (2019). Salgın Hastalıklar Sebebiyle Oluşan Krizlerin Turizm Sektörü Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi. AHBVÜ Turizm Fakültesi Dergisi, 22(2), 109-128. doi:10.34189/tfd.22.2.001
• Durmuş, B. (2016). Konut Fiyatlarını Etkileyen Parametrelerin Çoklu Regresyon Analizi Yöntemiyle İrdelenmesi ve Kentsel Dönüşüme Katkıları. Geomatik Mühendisliği Anabilim Dalı. İstanbul: İstnbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Fuller, F., Fabiosa, J., & Premakumar, V. (1997, 4 17). World Trade Impacts of Foot and Mouth Disease in Taiwan. U.S.: Cooperative State Research Service, U.S.Department of Agriculture.
• Gaffeo, E. (2003). The Economics of HIV/AIDS: A Survey. Development Policy Review, 21(1), 27-49. doi:https://doi.org/10.1111/1467-7679.00197
• Huber, C., Finelli, L., & Stevens, W. (2018). The Economic and Social Burden of the 2014 Ebola Outbreak in West Africa. The Journal of Infectious Diseases, 218(5), 698-704. doi:https://doi.org/10.1093/infdis/jiy213
• Karasu, F. (2012). Petrokimya Sektöründe Talep Tahmininde Yapay Sinir Ağlarının Kullanılması “PETKİM A.Ş. Örneği“. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, SBE Enstitüsü, YL Tezi.
• Kim, Y., Yoon, S., & Oh, I. (2013). The Economic Burden of the 2009 Pandemic H1N1 Influenza in Korea. US National Library of Medicine National Institutes of Health, 45(5), 390-396. doi:10.3109/00365548.2012.749423
• Lee, J.-W., & McKibbin, W. J. (2004). Political Influences on the Response to SARS and Economic Impacts of the Disease. S. Knobler, A. Mahmoud, S. Lemon, A. Mack, L. Sivits, & K. Oberholtz içinde, The Impact of The SARS Epidemic (s. 91-136). Washington: The National Academies Press. doi:ttps://doi.org/10.17226/10915
• McAleer, M., Huang, B., Kuo, H., Chen, C., & Chang, C. (2010). An Econometric Analysis of SARS and Vian Flu on International Tourist Arrivals to Asia. Environmental Modelling & Software, 100-106.
• McKibbin, W., & Fernando, R. (2020). The Global Macroeconomic Impacts of COVID-19: Seven Scenarios. CAMA Working Paper, 45-54.
• Montgomery, D. C., Jennings, C. L., & Kulahci, M. (2008). Introduction to Time Series Analysis and Forecasting. United States of America: John Wile&Sons Inc.
• Pritchett, L., & Summers, L. H. (1996). Wealthier Is Healthier. Journal of Human Resources, 1(4), 841-868.
• Robalino, D. A., Jenkins, C., & Maroufi, K. E. (2002). The Risks and Macroeconomic Impact of HIV/AIDS in the Middle East and North Africa: Why Waiting to Intervene Can Be Costly. Policy Research Working Paper Series, 1(1), 28-74. http://econ.worldbank.org/files/16774_wps2874.pdf
• Rosen, S., Feeley, F., Connelly, P., & Simon, J. (2007). The Private Sector and HIV/AIDS in Africa: Taking Stock of 6 Years of Appilied Research. AIDS, 21, 41-51. doi:10.1097/01.aids.0000279693.61652.2d
• Sarnıç, M. (2006). Avian Influenza (Kuş Gribi) Hastalığının Türk Ekonomisi Üzerindeki Etklieri. Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi(XXII), 1-4. http://www.mfa.gov.tr/avian-influenza-_kus-gribi_-hastaliginin-turk-ekonomisi-uzerindeki-etkileri-.tr.mfa
• Tütek, H., & Gümüşoğlu, Ş. (2000). İşletme İstatistiği. İzmir: Barış Yayınları.
• Verikios, G., Sullivan, M., Stojanovski, P., Giesecke, J., & Woo, G. (2011). The Global Economic Effects of Pandemic Influenza. 14th Annual Conference on Global Economic Analysis, (s. 1-41). Venice.
• Wang, Y., Fang, Z., & Gao, W. (2020). COVID-19's Impact on China's Economy Based on Data of Spring Festival Travel Rush. Social Science Research Network Report. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3554638
• Wren-Lewis, S. (2020). The Economic Effects of a Pandemic. R. Baldwin, & B. W. Mauro içinde, Economics in the Time of COVID-19 (s. 109-112). London: CEPR Press.
• Yang, P., Chu, R., Chung, W., & Sung, H. (1999). Epidemiological Characteristics and Financial Costs of The 1997 Foot-and-Mouth Disease Epidemic in Taiwan. The Veterinary Record, 145(25), 18-25. doi:10.1136/vr.145.25.731
• Zeren, F., & Hızarcı, A. E. (2020). KOVID-19 Koronavirüsün Hisse Senedi Piyasalarına Etkisi: Seçilmiş Ülkelerden Kanıtlar. Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 78-84.
• Estrada, M. A., Park, D., & Lee, M. (2020, 03 9). The Evaluation of the Final Impact of Wuhan COVID-19 on Trade, Tourism, Transport and Electiricity Consumption of China. Social Science Research Network Report. SSRN: https://ssrn.com/abstract=3551093
• Estrada, M. A., Park, D., Koutronas, E., Khan, A., & Tahir, M. (2020). The Economic Impact of Massive Infectious and Contagious Diseases: The Case of Wuhan Coronavirus. Social Science Research Network Report.
• Baker, S. R., Bloom, N., Davis, S. J., Kost, K., Sammon, M., & Viratyosin, T. (2020, 3 27). The Unprecedented Stock Market Reaction to COVID-19. StocksMarkets.COVID: https://www.policyuncertainty.com/media/StockMarkets_COVID.pdf
• Gormsen, N. J., & Koijen, R. (2020, 04 03). Coronavirus: Impact on Stock Prices and Growth Expectations. VOX CEPR Policy Portal: https://voxeu.org/article/coronavirus-impact-stock-prices-and-growth-expectations
• WHO. (2020, 04 16). World Health Organization Web Site: http://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19
• Bag, M. (2020, 04 16). Euronews. tr Euronews Web Site: https://tr.euronews.com/2020/04/09/dunyada-covid-19-salg-n-n-ilk-100-gununde-yasananlar-ilk-nerede-ortaya-c-kt-nas-l-yay-ld
• Yilmazkuday, H. (2020, March 16). COVID-19 E⁄ects on the S&P 500 Index. Miami, USA. https://ssrn.com/abstract=3555433
• Bag, M. (2020, 04 16). Euronews. tr Euronews Web Site: https://tr.euronews.com/2020/04/09/dunyada-covid-19-salg-n-n-ilk-100-gununde-yasananlar-ilk-nerede-ortaya-c-kt-nas-l-yay-ld
• Covip-19. (2020, 04 17). Coronavirus: https://www.worldometers.info/coronavirus
• Investing.com. (2020, 04 17). Investing.com: https://tr.investing.com/indices/
• GCM Yatırım / Forex. (2020, 4 20). GCM Yatırım / Forex Web Stesi: https://www.gcmforex.com/yatirim-araclari/borsa-endeksleri/
• Ramelli, S., & Wagner, A. (2020, 4 20). What the Stock Market Tells us About the Consequences of COVID-19. VOX CEPR Policy Portal: https://voxeu.org/article/what-stock-market-tells-us-about-consequences-covid-19