Dijital Platformlar ve Veri Tabanı Koruması

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 1, 449 - 482, 16.07.2025

Kadir Baş

https://doi.org/10.33433/maruhad.1696926

Öz

Veri tabanları, düşünsel yaratıcılık içermeleri halinde Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu m. 6-11 uyarınca derleme eser olarak, esaslı yatırım içermeleri halinde ise ek madde 8 uyarınca sui generis hak kapsamında korunabilir. Veri, dijital piyasalarda önemli pazar gücüne sahip platformların ortaya çıkmasında önemli rol oynayan faktörlerden biridir. Dijital platformların sahip oldukları veri setlerinin ne ölçüde söz konusu eser ve sui generis hak korumasından yararlanacağı, bu bakımdan dijital piyasaların rekabetçiliği ile doğrudan ilgili bir sorundur. Dijital platformların veri tabanları, çoğu durumda verilerin seçiminde veya düzenlenmesinde düşünsel yaratıcılığın bulunmaması dolayısıyla eser sayılamasalar da özellikle verilerin sunulmasına esaslı yatırım içermeleri nedeniyle sui generis hak korumasından yararlanabilirler. Ancak söz konusu veri tabanlarının oluşturulmasında kullanıcıların yoğun katılımının olması ve dijital platformların ekonomik güçleri dolayısıyla sui generis hakkı piyasadaki rekabeti bozmak amacıyla kullanma kabiliyetine sahip olmaları, söz konusu hakkın sınırlarının bu platformlar özelinde daha özenli çizilmesini gerekli kılmaktadır. Avrupa Birliği’nde Veri Kanunu başta olmak üzere bazı düzenlemelerde dijital platformların sui generis hakkına doğrudan veya dolaylı sınırlamalar getirilmiştir. Türk Hukukunda ise dijital platformlara veri erişebilirliği ve taşınabilirliğine yönelik yükümlülükler getiren Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve Rekabet Kurulu uygulaması, sui generis hakkın ileri sürülmesini sınırlandırmaktadır. Bu makale, dijital platformların veri setlerinin veri tabanı olarak korunabilirliğini ve özellikle dijital piyasaların rekabetçiliğini korumak için söz konusu haklara getirilen sınırlamaları ele almayı amaçlamaktadır. Türk hukuku açısından yol gösterici olmaları sebebiyle makalede, Avrupa Birliği hukuku ile Amerika Birleşik Devletleri hukukundaki düzenlemeler ve yargı kararları da incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dijital Platform , Veri Tabanı , Telif , Sui Generis Hak , Veri

Kaynakça

• Ateş M, ‘Veri Tabanlarının Hukuki Koruması’ (2006) 55(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 47-84.
• Ateş M, Fikri Hukukta Eser (Turhan Kitabevi 2007).
• Bathaee Y, ‘The Artificial Intelligence Black Box and the Failure of Intent and Causation’ (2018) 31(2) Harvard Journal of Law & Technology 890-938.
• Çolak U, ‘Topluluk ve Türk Hukukunda Veri Tabanlarına Sağlanan Sui Generis Koruma ve Spin-Off Teori’ (2005) 5(1) Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi 19-68.
• Davinson M, The Legal Protection of Databases (Cambridge University Press 2003).
• Derclaye E, ‘Databases Sui Generis Right: Should We Adopt The Spin Off Theory’ (2004) 26(9) European Intellectual Property Review 402-413.
• Doğan C, Rekabet Hukuku ve İktisadi Bağlamda Dijital Platformlar (On İki Levha 2021).
• Şehirali Çelik FH, ‘6102 Sayılı TTK m. 55.1.c Kapsamında “Başkalarının İş Ürünlerinden Yetkisiz Yararlanma”’ (2015) 1 Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 60. Yıl Armağanı 386-395.
• Güçlütürk OG, Yapay Zeka ve Verinin Kullanımı (On İki Levha 2022).
• Huson G, ‘I, Copyright’ (2018) 35(2) Santa Clara High Technology Law Journal 54-78.
• Leistner M, ‘Big Data and the EU Database Directive 96/9/EC: Current Law and Potential for Reform’ (2018)<https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3245937> accessed 15 Mayıs 2025.
• Lundqvist B, Regulating Access and Transfer of Data (Cambridge University Press 2023).
• Nomer Ertan F, Haksız Rekabet Hukuku (On İki Levha 2016).
• OECD, ‘Big Data: Bringing Competition Policy to the Digital Era – Background note by the Secretariat’ <https:// one.oecd.org/document/DAF/COMP(2016)14/en/pdf> accessed 15 Mayıs 2025.
• OECD, ‘Data Portability, Interoperability and Digital Platform Competition (OECD Competition Committee Discussion Paper, 2021) <www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2021/10/data- portability-interoperability-and-competition_f09a402e/73a083a9-en.pdf> accessed 15 Mayıs 2025.
• Sanlı KC ve Baş K, ‘E-Ticaret Kanunu Değişiklikleri: Rekabeti Koruyor mu Yoksa Engelliyor mu?’ (2024) 30(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 250-277.
• Sanlı KC ve Doğan C, Rekabet Politikası Açısından Dijital Piyasaların Düzenlenmesi: E-Ticaret Kanunu ve Rekabet Kanunu Değişiklik Taslağı (On İki Levha 2023).
• Schmitz S, ‘Protection of the Content of a ‘Wiki’ Database Under the European Database Directive’ (2012)<https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2179123> accessed 15 Mayıs 2025.
• Simone D, ‘Copyright or Copyleft? Wikipedia as a Turning Point for Authorship (2014) 25(1) Kings Law Journal 102-124.
• Stucke ME and Grunes AP, Big Data and Competition Policy (Oxford University Press 2016).
• Şener YS, Fikri Mülkiyet Hukukunda Dijital Veri Tabanlarının Korunması (Adalet 2013).
• Tekinalp Ü, ‘Derleme Eser, Düşünce Yaratıcılığı ve Bunun ‘Hususiyet’ Üzerindeki Etkisi’ (2005) 5(1) Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi 69-76.
• Tekinalp Ü, Fikri Mülkiyet Hukuku (5. Bası, Vedat 2012).