İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde Tüm Hak ve Özgürlüklere Yönelik Kurallar Üzerine Bir Deneme

Yıl 2019, , 1236 - 1252, 27.12.2019

Fazıl Sağlam

https://doi.org/10.33433/maruhad.665522

Cited By: 2

Öz

Yargısal uygulaması olmayan Bildirge, daha çok bir metin yorumu olarak anlaşılmaya elverişlidir. İçinde bulunduğumuz koşullardan geriye bakarak Bildirge’yi objektif yorum anlayışı ile okumak, Bildirge’nin benimsediği insanlık idealini kapsayıcı ve ileriye ışık tutucu sonuçlara ulaştırabilir. Bu çerçevede Bildirge, böyle bir ideali yansıtırken, diğer ulusal ve uluslararası belgeler, bunun yalnızca belli aşamalarla ulaşılabilmiş bir kesitini verebilmektedir. Klasik hak ve özgürlüklerle sosyal hakların bir sentezini oluşturan, dolayısıyla insan haklarının bütünlüğünü yansıtan Bildirge, 28. maddesiyle tüm hak ve özgürlüklerin tam olarak gerçekleşmesini, kişinin özgürleştirilmesini amaçlamakta, bunun için toplumsal ve uluslararası bir düzenin kurulmasını öngörmekte ve bu düzenin sağlanmasını kişilerin sübjektif bir hakkı olarak formüle etmektedir. Buna bağlı olarak anayasalarda daha çok devlet ödevi olarak formüle edilmiş olan sosyal hakların “ulusal çaba ve uluslararası işbirliği yoluyla” gerçekleşmesini de sübjektif bir hak olarak düzenlenmiştir. Böylece devletlere aktif bir yükümlülük getirirken, gelişmiş ülkelere de önemli bir sorumluluk yüklemiştir. Bu çerçevede yapılacak somutlaşmanın “her devletin örgüt ve kaynaklarıyla orantılı” olması ise, bu kaynakların sosyal öncelikli alanlara yönlendirilmesi anlamına gelmektedir. Bildirge’de yer alan hak ve özgürlüklerin sınırlanmasında belirleyici amaç, “başkalarının hak ve özgürlüklerinin gereğince tanınması ve bunlara saygı gösterilmesi” ile demokratik bir toplumun standartlarına uygunluğun sağlanmasıdır. Ayrıca, sayılan nedenler “haklı gerek” ölçütüne bağlı kılınmış, “genel refahın haklı gereklerinin karşılanması” gibi sosyal ağırlıklı bir amaçla da dengelenmiştir. Bu çerçevede sınırlama amaç ve nedenleri, ancak sınırlamaya elverişli hak ve özgürlükler açısından geçerli olabilir. Evrensel Bildirge’nin 30. maddesi, “mücadeleci demokrasi” kavramının bir ifadesi olup, ancak zorunlu durumlarda son çare olarak başvurulacak önlemlere cevaz vermektedir.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Bildirge’nin yorumlanma, özgürleştirme, hakların sınırlanması, hakların bütünlüğü, mücadeleci demokrasi

Kaynakça

• Münci KAPANİ, İnsan Haklarının Uluslararası Boyutları, Bilgi Yayınevi, Ankara 1991.
• Fazıl SAĞLAM, “Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisinin Sınırları – Uygulamanın Yaygınlaşmasından Doğacak Sorunlar”: Anayasa Yargısı 1, Anayasa Mahkemesi Yayınları No: 4, Ankara 1984, s. 268 vd.
• Mustafa ERDOĞAN, “Demokrasinin Özü Yok”: Radikal, 16.Ocak 2002.
• FROWEIN-PEUKERT, EMRK – Kommentar, 2. Auflage, Strassburg: Engel 1996.
• FROWEIN-PEUKERT, EMRK – Kommentar, 3. Auflage, Strassburg: Engel 2008,
• GÖLCÜKLÜ-GÖZÜBÜYÜK, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, Ankara 2002.
• LEIBHOLZ-RINCK-HESSELBERGER, Grundgesetz, Kommentar an Hand der Rechtsprechung des Bundesverfassunnsgerichts.
• Konrad HESSE, Grundzüge des Verfassungsrechts der Bundesrepublik Deutschland, C.F.Müller Verlag, 20. Auflage Heidelberg 19954, s. 298, s. 288 vd; ayrıca aynı yönde bkz., Hans Peter SCHNEIDER, “Die Institution der politischen Parteien in der Bundesrepublik Deutschland”: TSATSOS/ SCHEFOLD, s.207.
• MEYER – LADEWIG / Martin NETTESHEIM, EMRK, Nomos Kommentar, 4. Auflage 2017,
• Fazıl SAĞLAM, “Mücadeleci Demokrasi – Avrupa Mekanı ve Türkiye”: “İnsan Hakları ve Güvenlik – Human Rights and Security – Droits de l’homme et securite”, TBB İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını 1, Ankara 2002, s. 61-74.
• Fazıl SAĞLAM, “Sosyal Devlet İlkesi ve Duyarsızlaşma”: Devrim Ulucan’a Armağan, Legal Yayıncılık, İstanbul 2008, s.752 – 771.
• Fazıl SAĞLAM, “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin BM’de Kabulünün 60. Yıldönümünde Sosyal Haklar”: İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin 60 Yılında İnsan Hakları”, Maltepe Üniversitesi Yayını No: 42 (2011/1), s.113 – 119. Fazıl SAĞLAM, Anayasa Hukuku Ders Notları, Lefkoşe 2013.
• Fazıl SAĞLAM, “Devlet Güçlerinin OHAL KHK Rejimi ve 2017 Anayasa Değişikliğinden Sonraki Görünümü” (Baskı içinAnayasa Hukuku Dergisi 2018/2’de sunuldu).
• Hans Peter SCHNEIDER, “Die Institution der politischen Parteien in der Bundesrepublik Deutschland”: TSATSOS/ SCHEFOLD – SCHNEIDER (Hrg), Parteienrecht im Europaeischen Vergleich, Nomos Verlag 1990, s. 151 – 218.
• Mümtaz SOYSAL, Anayasa’nın Anlamı Gerçek Yayınevi, Ankara 1997.