Milletlerarası Tahkim Kanunu Çerçevesinde Kira Sözleşmelerinin Tahkime Elverişliliği

Yıl 2021, , 496 - 512, 30.06.2021

Hatice Selin Purselım

https://doi.org/10.33433/maruhad.932861

Cited By: 5

Öz

Genel hatlarıyla tahkim, irade serbestisi prensibine yer veren, devlet mahkemelerinde görülen yargılamaya kıyasen daha hızlı ilerleyen, gizlilik ilkesine hizmet eden, ihtilafın o alandaki uzman kişilerce nihayete erdirilmesini hedefleyen bir yargılama usulüdür. Tahkim yargılamasının yapılabilmesi için asli unsurlardan biri uyuşmazlığın tahkime elverişli olmasıdır. Tahkime elverişlilik, ilgili ülkelerin milli hukuklarına göre değişiklik göstermektedir. Tahkime elverişlilik hususu sadece konu itibarıyla sınırlı değildir; fakat çalışmamızın kapsamı nedeniyle elverişlilik kavramı sadece uyuşmazlığın konusu açısından ele alınacak ve burada da bir sınırlamaya gidilerek kira sözleşmelerinin bu çerçevede değerlendirilip değerlendirilemeyeceği tartışılacaktır. Zira 4686 sayılı ve 21.06.2001 kabul tarihli Milletlerarası Tahkim Kanunu (MTK) md. 1/4’te Türkiye’de bulunan taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklara ilişkin uyuşmazlıklar ile iki tarafın iradelerine tabi olmayan uyuşmazlıklarda tahkime gidilemeyeceği düzenlenmiştir. Şayet kira sözleşmesi MTK md. 1/4 kapsamında tahkime elverişli değilse kararın MTK md. 15/A/2/a uyarınca iptali söz konusu olacağından bu tespitin önem taşıdığı kanaatindeyiz. Çalışmada kira sözleşmesinin niteliği üzerinde durularak ilgili Yargıtay kararlarına ve doktrin tartışmalarına yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tahkim, Tahkim yeri, Kira sözleşmesi, Tahkime elverişlilik, Milletlerarası Tahkim Kanunu.

Kaynakça

• Acar, Faruk, Kira Hukuku Şerhi, (TBK m. 299-321), Yenilenmiş ve Genişletilmiş 2. Baskı, İstanbul 2015.
• Akartepe, Alpaslan, Türk Borçlar Kanunu’nun 315. Maddesi Çerçevesinde Kiracının Kira Bedelini Ödemede 85 Temerrüdü ve Hukuki Sonuçları, Marmara Ünı̇versı̇tesı̇ Hukuk Fakültesı̇ Hukuk Araştırmaları Dergı̇sı̇, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan Özel Sayısı, Cilt: 22, Yıl: 2016/3.
• Akalın, Mehmet, Kiralık Sosyal Konutlar: Türkiye’de Barınma Sorununun Çözümü İçin Yeni Bir Yöntem, ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi/ Journal of Institute of Social Sciences Cilt/Volume: 9, Sayı/Number:1, (Nisan/April 2018).
• Akıncı, Ziya, Milletlerarası Tahkim, İstanbul 2020.
• Akıncı, Ziya, Milletlerarası Ticari Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Yolları, BATİDER 18/4, 1996, (kısaltma: BATİDER).
• Akyiğit, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda Kira Sözleşmesi, İstanbul 2012.
• Alangoya, Yavuz, Medeni Usul Hukukumuzda Tahkimin Niteliği ve Denetlenmesi, İstanbul 1973.
• Alangoya, Yavuz/Yıldırım, M.Kâmil/Deren Yıldırım, Nevhis, Medeni Usul Hukuku Esasları İstanbul 2009.
• Albayrak Ceylan, Nazlı, Uluslararası Tahkı̇mde Doğrudan Uygulanan Kuralların Etkı̇sı̇, İstanbul 2016.
• Ansay, Sabri Şakir, Hukuk Yargılama Usulleri, Ankara Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1960.
• Aral, Fahrettin/Ayrancı, Hasan, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Ankara 2015.
• Aybay, Rona/Dardağan, Esra, Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması, İstanbul 2008.
• Çelikel, Aysel/Erdem, B. Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, İstanbul 2020.
• Doğan, Vahit, Tahkime Elverişlilik Bağlamında Yabancı Unsur, Ed. Doğan, Vahit/Yılmaz, Alper Çağrı/İzmirli, Lale Ayhan, Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Meseleler Sempozyumu, Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Ankara 2019.
• Doğan, Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk, Ankara 2020.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Ankara 2017.
• Erkan, Mustafa, Tahkı̇m Şartının Ayrılabı̇lı̇rlı̇ğı̇ Prensı̇bı̇nı̇n Asıl Sözleşmenı̇n Yokluğu Durumunda Değerlendı̇rı̇lmesı̇, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVII, 2013/ 1-2.
• Erkan, Mustafa, Milletlerarası Tahkimde Yetki Sorunları, Ankara 2013 (kısaltma: Yetki).
• Ersen Perçin, Gizem, MTK Tahkiminde İptal Davalarına İlişkin Bir Değerlendirme, PPIL 40/2, (Cemal Şanlı Armağanı), 2020.
• Esen, Emre, Uluslararası Tahkime Tabi Bir Uyuşmazlığın Devlet Mahkemelerine Götürülmesi Halinde Tahkim Anlaşmasının Geçerliliğine İlişkin İtirazların İncelenmesi ve Kompetenz-Kompetenz Prensibi, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Ata Sakmar’a Armağan), 2011.
• Giray, Faruk Kerem, Milletlerarası Tahkimde Gizlilik, Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, 2015/2.
• Güngör, Gülin, Türk Milletlerarası Özel Hukuku, Ankara 2021.
• Gökyayla, Emre, Konut ve Çatılı İş yeri Kiralarına İlişkin Hükümlerin Uygulama Alanı (TBK md. 339), Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan, Cilt: 2, İzmir 2013.
• Gümüş, M. Alper, 6098 Sayılı Borçlar Kanununa Göre Kira Sözleşmesi, İstanbul 2011.
• Hamann, Hartmut/Lennarz, Thomas, Schiedsverfahren oder staatliche Gerichtsverfahren – Was ist besser?, Stuttgart JA, 2012.
• Huysal, Burak, Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkime Elverişlilik, İstanbul 2010.
• İnceoğlu, M. Murat, Kira Hukuku, İstanbul 2014.
• Kaynar, Muhammet, Konut ve Çatılı İşyeri Kiralarında Kira Bedelinin Belirlenmesi, İstanbul 2014. Kılıç Öztürk, Gamze, Kira Tespit Davası ve Esasları, TBB Dergisi 2017/129, s. 7.
• Kılıçoğlu, Ahmet M., Kira Bedellerinin Dondurulması Yasası ve Eleştirisi, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2000/2.
• Kırmızı, Mustafa, 6098 Sayılı Yasada Konut ve Çatılı İşyeri Kiraları, Ankara 2013.
• Koç, Nevzat, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununda Kira Sözleşmesine İlişkin Olarak Yapılan Yeni Düzenlemelerin Genel Değerlendirmesi, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1 (1), Bahar 2014. Kuru, Baki, Hukuk Muhakemeleri Usulü, Cilt VI, İstanbul 2001.
• Liebscher, Christoph, Objektive Schiedsfähigkeit - Eine Skizze, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı 2014, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 2015.
• Münch, Joachim, in: Münchener Kommentar zur ZPO, München 2017.
• Nomer, Ergin, Hakem Kararının Kamu Düzenine Aykırılığı ve Tahkim Anlaşmasının Geçerliliği, MHB, Cilt 10, Sayı: 1-2.
• Nomer, Ergin, Milletlerarası Usul Hukuku, İstanbul 2018 (kısaltma: Usul).
• Nomer, Ergin, Devletler Hususi Hukuku, İstanbul 2017 (kısaltma: Devletler Hususi).
• Ömeroğlu, Ekin, Taşınmazların Kı̇ralanmasına İlı̇şkı̇n Sözleşmelerı̇n Uygulanacak Hukuk, Mı̇lletlerarası Yetkı̇ ve Mı̇lletlerarası Tahkı̇m Bakımından Türk Hukukundakı̇ Yerı̇, TBB Dergisi 2016 (127).
• Özdemir Kocasakal, Hatice, Milletlerarası Tahkim Kanununun Uygulama Alanının Belirlenmesi, Prof. Dr. Özer Seliçi’ye Armağan, Ankara 2006.
• Özdemir Kocasakal, Hatice, Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri, İstanbul 2001 (kısaltma: Sözleşmeler).
• Özel, Sibel, Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri, İstanbul 2008.
• Özel, Sibel, Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizine Engel Bir Durum: Tahkim Sözleşmesinin Geçersiz Olması, MÜHF - HAD, C. 23, S. 1 (kısaltma: MÜHF-HAD).
• Özkan, Işıl/Tütüncübaşı, Uğur, Uluslararası Usul Hukuku, Ankara 2017. Öztekin Gelgel, Günseli, Milletlerarası Tahkim Kanununun Uygulama Alanı ve Getirmiş Olduğu Önemli Yenilikler, Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal Tekinalp’e Armağan, 2003.
• Poloni, Flore, Tahkim Talebine Cevap, Ed. Akıncı, Ziya/Greineder, Daniel/Yasan Tepetaş, Candan, Tahkimde Davanın Açılması: İlk Dilekçeler ve Hakem Seçimi, İstanbul 2020.
• Postacıoğlu, İlhan, Medeni Usul Hukuku Dersleri, İstanbul 2015.
• Rauscher, Thomas, in: Münchener Kommentar zur ZPO, München 2020.
• Sezer, Abdullah/Kırıt, Emrah/Boyar, Oya, Hukuk Devleti, İstanbul 2003.
• Şanlı, Cemal, Milletlerarası Hakem Kararı-Milletlerarası Ticari Tahkimde Usule Uygulanacak Hukuk Tarafların Tahkim Hukukunu Seçme Yetkisi-Hakem Kararının İptali Davasının Tenfize Etkisi - Tahkim Yeri Ve Mahalli Mahkemeler Arasındaki İlişkiler, MHB, Cilt 3, Sayı: 1, 1983.
• Şanlı, Cemal, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, İstanbul 2016 (Kısaltma: Ticari Akitler).
• Şanlı, Cemal, Milletlerarası Ticari Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk, Ankara 1986 (kısaltma: Ticari Tahkim).
• Şanlı, Cemal/Esen, Emre/Ataman Figanmeşe, İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, İstanbul 2021.
• Takavut, İbrahim Doğan, Milletlerarası Ticari Tahkimde Doğrudan Uygulanan Kurallar, İstanbul 2018.
• Tanrıbilir, Feriha Bilge/Şit, Banu, Milletlerarası Tahkim Müessesesi ve Yeni Milletlerarası Tahkim Kanunu, MHB, Yıl 22, 2002.
• Tekinalp, Gülören, Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama ve Usul Hukuku Kuralları, İstanbul 2020.
• Tiryakioğlu, Bilgin, Yatırım Tahkiminde Konu ve Kişi Bakımından Yetki, Ed. Süral Efeçınar, Ceyda/Ömeroğlu, Ekin/Uyanık, Ece, Uluslararası Yatırım Tahkimi ve Üçüncü Kişi Finansmanı, Ankara, 2018.
• Tiryakioğlu, Bilgin, Milletlerarası Tahkim Kanununa Göre Hakem Kararlarının İptali, Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Konular Sempozyumu, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Ankara 2016.
• Tunaboylu, Müslim, Kira Sözleşmesinde Fesih ve Tahliye Davaları, Ankara 2013.
• Tüysüz, Cemre, Milletlerarası Ticari Tahkim Açısından İcra ve İflas Hukukundaki Davalar, İstanbul 2017.
• Wächter, Vincent, Die Schiedseinrede bei Auslandsberührung, Tübingen 2020.
• Wendt, Stephan, Die einstweilige Räumungsverfügung des § 940a Abs. 2 ZPO, Tübingen 2015.
• von Bary, Christiane Schiedsfähigkeit und Bindungswirkung bei einseitigen Schiedsanordnungen im Erbrecht unter Berücksichtigung der internationalen Perspektive, ZEV 2019.
• Yavuz, Cevdet/Acar, Faruk/Özen, Burak, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, İstanbul 2014.
• Yılmaz, Süleyman/Çavuşoğlu, Gökçe Filiz, Türk Hukukunda Tahkime Elverişlilik Kavramı ve Taşınmazın Aynına İlişkin Uyuşmazlıkların Tahkimde Görülmesi, İnÜHFD (10/2), 2019.