KAYNAK ÜLKELERİN KENDİ ÇIKARDIĞI KANUNLARA DAYANARAK DEVLET MÜLKİYETİNE TABİ TUTTUĞU KÜLTÜR VARLIKLARININ DAVA YOLUYLA İADESİNİN BARAKAT KARARI IŞIĞINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2015, Cilt: 21 Sayı: 2, 645 - 662, 01.01.2016

Sibel Özel

Öz

Kaynak ülkeden yasadışı olarak ihra. edilen kültür varlıklarının iadesinde karşılaşılan

en .nemli sorun eserler üzerindeki mülkiyet hakkının ispatlanmasıdır. Tescil

ve tasnif edilmiş kültür varlıklarında (kamu ve .zel koleksiyonlar) mülkiyetin

kime ait olduğunun ispatı kolaydır. Ancak ka.ak kazılarla ortaya .ıkmış ve tasnif

ve tescile t.bi tutulmamış arkeolojik objelerin iadesi davalarında mülkiyetin

kime ait olduğunun ispatı büyük zorlukları beraberinde getirmektedir. Zira bu

davalarda devletin mülkiyet iddiası kendi ülkesinde bulunan bütün kültür varlıklarının

devlete ait olduğunu tespit eden kendi kanununa dayanmaktadır. Bu

durumda mülkiyet hakkı devlete zilyetlik şartı olmaksızın ge.mektedir. Bir başka

ifadeyle kaynak ülke kültür varlığı bulunduğunda (hatta bulunmadan .nce)

başka bir işleme gerek kalmaksızın kanunen mülkiyet hakkını elde etmektedir.

Bu bağlamda İngiliz Yüksek Mahkemesinin Barakat davasında verdiği karar .ok

.nemlidir. Mahkeme bu kararda İran devletinin ülkesinde bulunan kültür varlıkları

üzerinde devletin mülkiyet hakkı olduğunu .ng.ren kanunlarını tanımıştır.

Mahkeme ayrıca mülkiyet kanunları ile ihracat düzenlemeleri arasında ayrım

yapmış ve kaynak ülkenin mülkiyet hakkı .ng.ren kanunlarının tanınmasının

yabancı kamu hukuku kuralının icrası anlamına gelmeyeceğini hüküm altına almıştır.

Zira mülkiyet hakkına dayanan talep egemenlik hakkı iddiası ya da icrası

ile ilgili değildir. Barakat kararı şüphesiz diğer ülkelerin kararlarını etkileyecek ve

kaynak ülkelerin kültür varlıklarına kavuşmalarına yardım edecektir.

Anahtar Kelimeler

Kültür varlığı, iade, mülkiyet kanunları, kamu hukuku kurallarının uygulanması, barakat kararı, lex rei sitae

Kaynakça

• ÖZEL, Sibel: Uluslararası Alanda Kültür Varlıklarının Korunması, İstanbul