Osmanlı Millet Sisteminden Ulusa Geçiş

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 1, 195 - 231, 15.05.2017

Cansu Koç Başar

Öz

    Osmanlı imparatorluğu, içerisinde farklı din, mezhep ve ırklara mensup toplulukların bulunduğu çok milletli bir siyasal yapıya sahiptir. Ancak Osmanlı millet sistemi, imparatorluğun güçsüzleşmesi ile birlikte bozulmaya başlamıştır. Ekonomik güce sahip olan azınlıklar, 19. yüzyılın başlarından itibaren siyasi bağımsızlık isteğine sahip olmuşlardır. Uluslaşma süreç ve duygusuna en geç geçenler ise özellikle Türkler olmuştur. Buna karşın Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinin birikimi ve milli mücadele döneminin ulusal kavrayışı neticesinde ulus olma ve bir ulus devlet kurma fikri gelişmiştir. Bu çalışmada ise çok milletli bir imparatorluktan ulusa giden süreç, tarihsel sıralaması dikkate alınarak takip edilmeye çalışılacaktır.

    Abstract

    The Ottoman Empire has a “millet” system in which communities belonging to different religions, sects and races are found. However, The Ottoman “millet” system began to deteriorate with the weakening of the empire. Minorities with economic power had the desire for political independence from the beginning of the 19th century. However, Particularly Turks passed on to the process and the sense of nation building at the latest. For all that, as a result of the accumulation of Tanzimat and Meşrutiyet periods and national comprehension of the national struggle period, the idea of nation building and establishing a nation state have developed. In this study, the process from Ottomon “millet” system to the nation will be tried to be explained by considering its chronology.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı millet sistemi, ulus, ulus devlet

Kaynakça

• Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, 15. Basım Kaynak Yay., İstanbul, 2016.
• Ahmad, Feroz, The Young Turks and The Ottoman Nationalites, University of Utah Press, 2014.
• Akad, Mehmet/ Bulut, Nihat/ Hakyemez, Yusuf Şevki/ Okutan, Cevat, Küreselleşme ve Türkiye, Ed. Cevat Okutan, Seçkin Yay., Ankara, 2007.
• Akad, Mehmet/ Vural Dinçkol, Bihterin/ Bulut, Nihat, Genel Kamu Hukuku, 12. Basım, Der Yay., İstanbul, 2016. Akçura, Yusuf, Üç Tarz-ı Siyaset, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1976.
• Akkaya Kia, Rukiye, 1876 Kanuni Esasi 18. Maddesi Üzerine, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: XV, Sayı: 3-4, 2011.
• Akkaya, Rukiye, Küreselleşme Olgusu Karşısında Ulus Sorunu, Legal Yay., İstanbul, 2004.
• Akkaya, Rukiye, Prens Sabahattin, Liberte Yay., Ankara, 2005.
• Akşin, Sina, İttihat ve Terakki, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 5, İstanbul, 1985. Akşin, Sina, Türkiye’nin Yakın Tarihi, 6. Baskı, İmaj Yay., Ankara, 2006.
• Atakan, Arda, Putlaştırılmış Bir Kavram: Milli İrade, Prof. Dr. Mehmet Akad’a Armağan, Der Yay., İstanbul, 2012.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, 3. Baskı, Dil Derneği, 1998.
• Aydın, Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, 7. Baskı, Beta Yay., İstanbul, 2009.
• Barkey, Karen/ Gavrilis, George, The Ottoman Millet System: Non-Territorial Autonomy and its Contemporary Legacy, Ethnopolitics, Ethnopolitics, Vol: 15, No:1, 2016.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, 23. Baskı, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2016.
• Budak, Mustafa, Misâk-ı Milli’den Lozan’a İdealden Gerçeğe Türk Dış Politikası, 5. Baskı, Küre Yay., İstanbul, 2014. Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 5. Baskı, Aydın Kitabevi, 1982.
• Dursunoğlu, Cevat, Milli Mücadele’de Erzurum, 2.Baskı, Erzurum Kitaplığı, 1998.
• Duverger, Maurice, Siyasi Partiler, 2. Basım, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1974.
• Engin, Vahdettin, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Devamlılık ve Modernleşme Mücadelesi: Türkiye Cumhuriyeti’nin Tarihi Temelleri”, İmparatorluktan Ulus Devlete Türk İnkılap Tarihi, Ed. Cemil Öztürk, 9. Baskı, Pegem Akademi, Ankara, 2016.
• Eryılmaz, Bilal, Osmanlı Devletinde Millet Sistemi, Ağaç Yay., İstanbul, 1992.
• Findley, Carter Vaughn, Princeton Studies on the near East Ser. : Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire: The Sublime Porte, 1789-1922, Princeton Univer- sity Press, 2012.
• Gökalp, Ziya, Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak, Kültür Bakanlığı Ziya Gö- kalp Yayınları:4, Ankara, 1976. Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Kitabevi Yay., Bursa, 2000.
• Hobsbawn, E. J., 1780’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik, “Program, Mit, Gerçeklik”, Ayrıntı Yay., İstanbul, t.y., Çev: Osman Akınhay.
• Işık, Alper, Türkiye’de Ulus Devlet ve Gayrimüslim Azınlık, 12 Levha Yay., İstanbul, 2016.
• Ilgürel, Mücteba, Milli Mücadele’de Balıkesir Kongreleri, Yükseköğretim Kurulu Matbaası, İstanbul, 1999.
• Kapani, Münci, Politika Bilimine Giriş, 33. Basım, Bilgi Yay., İstanbul, 2013.
• Kenanoğlu, M. Macit, Osmanlı Millet Sistemi: Mit ve Gerçek, 3. Baskı, Klasik Yay., İstanbul, 2012.
• Kili, Suna, Atatürk Devrimi Bir Çağdaşlaşma Modeli, Yenigün Yay, 1998.
• Kili, Suna/ Gözübüyük, A. Şeref, Türk Anayasa Metinleri “Senedi İttifaktan Günümüze, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara, 1985.
• Küçük, Cevdet, Osmanlılarda “Millet Sistemi” ve Tanzimat, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 4, İstanbul, 1985.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, 8. Baskı, Arkadaş Yay., Ankara, 2015, Çev. Boğaç Babür Turna. Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler, 3. Baskı, Cilt:8, YKY, Sayı:1-49, Çev: Seha L. Meray.
• Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi, 24. Baskı, İletişim Yay., İstanbul, 2015.
• Okandan, Recai G., Âmme Hukukumuzun Ana Hatları, Birinci Kitap, İstanbul Üniversitesi Yay., Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1971.
• Oran, Baskın, Atatürk Milliyetçiliği, 2. Basım, Bilgi Yayınevi, Ankara, t.y.
• Ortaylı, Ilber, Millet Sistemi, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 4, İstanbul, 1985.
• Ortaylı, Ilber, Türkiye’nin Yakın Tarihi, 24. Baskı, Timaş Yay., İstanbul, 2017.
• Osmanağaoğlu, Cihan, Tanzimat Dönemi İtibariyle Osmanlı Tâbiiyyetinin (Vatandaşlığının) Gelişimi, Legal Yay., İstanbul, 2004.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 6. Baskı, Yetkin Yay., Ankara, 2000.
• Smith, Edward C., 1924 Anayasası Hakkında Meclis Görüşmeleri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Yıl: 1958, Cilt:13, Sayı:3, Çev: Mümtaz Soysal.
• Tanör, Bülent, Kurtuluş Kuruluş, 8. Baskı, Cumhuriyet kitapları, İstanbul, 2007.
• Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 17. Baskı, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2008.
• Tanör, Bülent, Türkiye’de Kongre İktidarları, 4. Baskı, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2016.
• Tunaya, Tarık Zafer, Batılılaşma Hareketleri I, Yeni Gün Yay., 1999.
• Uygun, Oktay, Devlet Teorisi, 12 Levha Yay., İstanbul, 2014.
• Vural Dinçkol, Bihterin, 1924 Anayasası Döneminde Siyasal Muhalefet, MÜHF Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Mehmet Akif Aydın’a Armağan, Cilt:21, Sayı:2, 2015.
• Vural Dinçkol, Bihterin, Atatürk Devrimi, Der Yay., İstanbul, 2001.
• Vural Dinçkol, Bihterin/ Işık, Alper, 1924 Anayasası’nda Yurttaşlık Anlayışı, MÜHF Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt:21, Sayı:1, 2015.
• Zürcher, Erik Jan, Turkey: A Modern History (1), I.B. Tauris, 2004.