ACENTELİK SÖZLEŞMESİNİN KISMİ SONA ERMESİ HALİNDE DENKLEŞTİRME İSTEM HAKKI

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 3, 2531 - 2555, 16.12.2016

Adem Şahin

Öz

 Türk Ticaret Kanunu(TTK) m.122`de acentenin denkleştirme istemi düzenlenmesiyle kanundaki büyük bir boşluk doldurulmuştur. Bu madde sayesinde acenteler denkleştirme haklarını doğrudan talep edebilme imkânına kavuşmuştur. Buna göre denkleştirme istem hakkı için aranan ilk şart acentelik sözleşmenin sona ermesidir. Buna karşın acente sözleşmesinde kısmi bir değişikliğe gidilmesi halinde acentenin denkleştirme hakkı olup olmadığı konusunda herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Oysaki uygulamada acente sözleşmesinin hukuki niteliğinden dolayı zaman içerisinde değişiklikler yapılmaktadır. Örneğin acentenin bölgesinin daraltılması, değiştirilmesi, müşteri çevresine müdahale edilmesi, ürün arzına veya acentenin ücretine ilişkin değişiklikleri sıralayabiliriz. Yapılan bu tür değişiklikler kısmi sona erme olarak nitelendirilmektedir. Bu açıdan sadece sözleşmenin sona ermesi değil, sözleşmede değişiklik yapılması halinde de somut olaya göre acentenin denkleştirme hakkının var olduğu kabul edilmelidir. Bu çalışmada acentelik sözleşmesinin kısmen sona erme hallerinde acentenin denkleştirme isteme hakkının olup olmayacağı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

tazminat talebi, acenta, sürekli sözleşmeler, acentalık sözleşmesinde de değişiklik, acentalık sözleşmesinin sona ermesi

Kaynakça

• AKIN, İrfan: Acentenin Denkleştirme Hakkı ve Alman Hukukundaki Yeni Gelişmeler, AÜHFD, 62 (3), 2013, s.613-641.
• ARKAN Sabih: Ticari işletme Hukuku, 15.Baskı, Ankara 2011.
• ARSLANLI, Halil: Kara Ticaret Hukuk Dersleri, Umumi Hükümler, 1960.
• AYAN, Özge: Acentenin Denkleştirme Talep Etme Hakkı, Seçkin Yayınları, 1.Bası, 2008.
• BADAK AYBAR, Zehra: 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Denkleştirme İstemi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 12, Sayı: 24, Güz 2013/2, s.167-201.
• BAUMBACH, Adolf/HOPT, Klaus: Kommentar zur Handelsgezetzbuch, 36.Auflage, 2014 (BAUMBACH/HOPT(Handelsgesetzbuch).
• BRÜGGEMANN, Hans: GrossKommentar zur Handelsgesetzbuch(HGB), Band II, begründet von Staub, 5.Auflage, 2008 (BRÜGGEMANN in STAUB HGB)
• CANARİS, Claus-Wilhelm: Handelsrecht, 24. Auflage, 2006.
• DOĞRUSÖZ, Bumin/ ONAT, Öznur/ TUNÇER TÖRALP, Funda: TTK Gerekçesi Madde 122, Gerekçe, Karşılaştırmalı Maddeler, Komisyon Raporları, Önergeler ve Karşılaştırmalı Tabloları ile Türk Ticaret Kanunu, Cilt I, TOBB 2011.
• DURAL, H. Ali: Türk Ticaret Kanunu Tasarısında Acentenin Denkleştirme Talep Etme Hakkının Maddi Şartları, GÜHFD 2005, Sa.1, s.303-313.
• EBENROTH, Carsten/BOUJONG, Karlheinz/JOOST, Detlev: Handelsgesetzbuch, Band I, 3.Auflage, 2014.
• ERDEM, Ercüment: “Tek Satıcılık Sözleşmesinde Denkleştirme Talebi”, Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal Tekinalp’e Armağan, Cilt I, İstanbul, 2003, s.93.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 16. Baskı, 2014.
• EVERS, Jürgen: „Die Nichtigkeit von Handelsvertretervertragen wegen zu geringer Verdienstmöglichkeiten und ihre Rückabwicklung“, BB 1992, Heft 20, s.1365.
• GAMM, Otto-Friedrich Freiherr von: „Die neue Rechtsprechung des BGH zum Handelsvertreterrecht”, NJW, 1979, s. 2489.
• GÖKYAYLA DEMİR, Cemile: Milletlerarası Hukukta Tek Satıcılık Sözleşmeleri(Münhasıran Bayilik Sözleşmeleri), 2.Bası, 2013.
• GÜRZUMAR, Osman Berat: Franchise Sözleşmeleri, İstanbul, 1995.
• HERBERT, Manfred: „Neues zum Ausgleichanspruch des Handelvertrers“, BB, 1997.
• HOFMANN, Günther: Der Ausgleichanspruch der Handelsvertreter, 1966.
• HOYNİNGEN-HUENE, Gerrick Freiherr: Münchener Kommentar zum Handelsgesetzbuch, Handelsstand, Band I, 3.Auflage, 2010(MünchKomm).
• İMREGÜN, Oğuz, Kara Ticaret Hukuku Dersleri, 12.Baskı, 2001.
• İŞGÜZAR, Hasan: Tek Satıcılık Sözleşmesi, Ankara, 1989.
• JABORNEGG, Peter: Handelsvertreterrecht und Marklerrecht, 1987.
• KARAHAN, Sami: Ticari İşletme Hukuku, 26.Baskı, 2014.
• KARASU, Rauf: Türk Ticaret Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Acentanın Denkleştirme Talebi, AÜHFD 2008 C.57 Sa.4 (283-318).
• KARAYALÇIN, Yaşar: Ticaret Hukuku Dersleri I, Giriş, 1968.
• KAYA, Arslan: Türk Ticaret Kanunu Şerhi Acentelik, 2013.
• KAYIHAN, Şaban: Türk Hukukunda Acentelik Sözleşmesi, 4.Gözden Geçirilmiş Baskı, 2011(Kısaltma. Acentelik Sözleşmesi).
• KAYIHAN, Şaban: Yeni Düzenlemeler Işığı Altında Türk Hukukunda Sigorta Acenteleri, Terazi Dergisi, Kasım 2008, Sa.27, s.43-60 (Sigorta Acenteleri).
• KENDİGELEN, Abuzer: Yeni Türk Ticaret Kanunu, Değişiklikler, Yenilikler ve İlk Tespitler, İstanbul, 2012.
• KREJCİ, Heinz in RUMMEL, Peter/MEİNHARD, Lukas: ABGB Kommentar zum Allgemeinen bürgerlichen Gesetzbuch, 4.Auflage, 2015.
• KIRCA, Çiğdem: Franchise Sözleşmesi, Ankara 1997.
• KÜSTNER, Wolfram: “Änderung der Vertragsbedingungen und Ausgleichsanspruch Handelsvertreterverhältnis”, DB 1958, s.975.
• KÜSTNER, Wolfram/THUME, Karl-Heinz: Handbuch des gesammten Aussendienstrechts, Band II, 9.Auflage, 2014.
• LETTL, Tobias: Handelsrecht, 3. Auflage, 2015.
• MAES, Alexander Petsche/DEMMEL,Simone Petsche: Praxiskommentar-Handelsvertretergesetz, 2. Auflage, 2014
• MARTİNEK, Michael/SEMLER, Franz-Jörg/HABERMEİER, Stefan: Handbuch des Vertriebsrecht, 2003.
• MOROĞLU, Erdoğan: Türk Ticaret Kanunu Tasırısı Konferans, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2005
• NOCKER, Michael: Ausgleichsanspruch des Handelvertreters, Vertragshändlers und Franchisenehmers, Manz Verlag, Wien, 2001(Ausgleichsanspruch).
• NOCKER, Michael: Kommentar zum Handelsvertretergesetz, 2009.
• OĞUZMAN, Kemal/ÖZ, Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt I, 10.Baskı, 2012.
• ORMANCI-ALTINOK, Pınar: Tek Satıcılık Sözleşmesinde Müşteri Tazminatı İsviçre Federal Mahkemesi 22 mayıs 2008 tarihli kararı üzerine Düsünceler, AÜHFD 2009-C.58, Sa.3, s.451-480.
• POROY, Reha/YASAMAN, Hamdi: Ticari İşletme Hukuku, İstanbul, 2012.
• REİTMANN,Christoph/MARTİNY, Dieter: İnternationales Vertragsrecht, 5.Auflage, 1996.
• SCHERER, Martin: “Ausschluss von Ausgleichsansprüchen des Handelsvertreter”, DB, 1996.
• SCHİEFELBEIN, Gert: Der Ausgleichanspruch des Versicherungsvertreters, Köln, 1996.
• SCHRÖDER, Georg: “Zur Berechnung des Ausgleichanspruchs der Handelsvertreter”, DB,1958, 43.
• SCHRÖDER, Georg: “Änderungen der Vertragsbedingungen und Ausgleichsanspruch im Handelsvertreterverhältnis”, DB, 1958, s.975.
• SCHRÖDER, Georg: Recht der Handelsvertreter, 5. Auflage, 1993.
• SOPACI, Birgül: Sigorta Acentesinin Portföy Akçesi Hakkı, Prof.Dr. Fahiman TEKİL’in Anısına Armağan, 2003, s.439-460.
• STÖTTER, Karin: Das Recht der Handelsvertreter, 2000.
• ŞENER, Oruç Hami/ EROĞLU, Sevilay: Ticari İşletme Hukuku Uygulamaları, 2005.
• ŞENOL, A. Nilay: Bayilik Sözleşmesi Sona Ermesi ve Sonuçları, İstanbul 2011.
• TEKİNALP, Ünal: Türk Hukukunda Acentanın “Protföy Akçası Talebi”, Ali Bozer’e Armağan, 1998.
• TEOMAN, Ömer (Ülgen, Hüseyin/Helvacı, Mehmet/Kendigelen, Abuzer/Kaya, Arslan): Ticari İşletme Hukuku, 2006.
• TOPÇUOĞLU, Metin: İnhisar (Tekel) Kaydı İçeren Acentelik, Tek Satıcılık ve Franchising Sözleşmelerinde Aktif ve Pasif Satışlar, Rekabet Hukuk Dergisi, Sayı18,2004,(http:// www.rekabet.gov.tr/File/?path=ROOT%2f1%2fDocuments%2fRekabet%2bDergisi% 2fdergi18.pdf ), Erişim T. 20.03.2016.
• TSCHUCK, Anglaia: Der Ausgleichsanspruch bei Beendigung des Handelsvertreterverhaltnisses, Manz Verlag, 1994.
• YAVUZ, Cevdet: Türk Borçlar Hukuku, Özel hükümler, 2014.
• YAZICIOĞLU, Emine: Sigorta Aracıları Hukuku I, 1. Baskı, İstanbul 2010.
• YILMAZ, Asuman: Yeni Ticaret Kanunu’na Göre Acentelik İlişkilerinde Sözleşme Sonrası Rekabet Yasağı Antlaşması ve Rekabet Yasağına Uyması Karşılığında Acenteye Ödenmesi Gereken Bedel, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sa.2012/2, s.309-342.
• VİEHBÖCK, Günther: Der Ausgleichanspruch nach dem neuen Handelsvertretergesetz, Ecolex, 1993, 221ff.
• WESTPHAL, Bernd: Vertriebsrecht, Handelsvertreter, Band I, 1998.