Arkaik ve Klasik Dönem Roma Ailesinde Çocuk ve Yeni Doğan Bebeğin Terk Edilmesi Meselesi

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 2, 295 - 360, 10.12.2017

Nurcan İpek

Öz

Romalıların kabul ettikleri efsanevi kuruluş hikâyesinin kahramanları:

Romulus ve Remus kardeşler. Onlar da terk edilen ve mucizevi

bir şekilde hayatta kalmayı başarmış yeni doğmuş bebeklerdi.

Romalı tarihçi ve hukukçuların ayrıntılı olarak tartışmadıkları

“yeni doğan bebeğin terki” meselesi, demografik bakımdan önem taşıması

yanında; sosyolojik ve hukuki olarak da değerlendirilmesi gereken

bir konu. Bu meselenin mümkün olduğunca iyi anlaşılabilmesini sağlamak

için, çalışmamızda, önce Roma ailesine ve Romalı çocuğun hukuki

durumuna kısaca değinmenin faydalı olacağı düşünülmüştür. Ardından

çağdaş toplumlarda da var olan ve benzer nedenlerle gerçekleşen

“yeni doğan bebeğin terki”; sebepleri, etkileri ve sonuçları bakımından

değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Roma ailesi, çocuğun terki, ius exponendi, familia, patria potestas, pater familias, infans, impubes, filia familia, filius familias

Kaynakça

• Ayiter K. – Koschaker P., Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, İzmir 1993.
• Ayiter K., Roma Hukuku Dersleri, Aile Hukuku, Ankara 1963.
• Bachofen J.J., Söylence, Din ve Anaerki, çev. Nilgün Şarman, İstanbul 1997.
• Beltrani S. - Lirer R. - Malagrida I., Istituzioni di Diritto Romano, Napoli 1992.
• Berger A., Encyclopedic Dictionary Of Roman Law, NewYork 1953.
• Blanck H., Eski Yunan ve Roma’da Yaşam, çev.İslam Tanrıkut, İstanbul 1999.
• Buckland W. W., A Text-Book Of Roman Law From Augustus To Justinian, Cambridge 1932.
• Ceylan (Güneş) S., Roma Hukukunda Evlenme (Matrimonium), Ankara 2010.
• Ceylan S. Güneş, Roma Hukukundan Günümüze Velayet-Vesayet Hukuku, Ankara 2004.
• Civelek A., Roma Cenaze Törenler ve Gömme Gelenekleri, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, Yıl 29, S.124, İstanbul 2007, s.61-70.
• Corbino A., Roma’da Arkaik ve Cumhuriyet Dönemleri’nde, Anayasal-Politik Dengeler- Hukuksal Gelişim, Hukukçuların Hukuk Yaşamındaki Roller, çev. Özcan Çelebican, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1995, C.44, S.1-4, s.61-78.
• Cornell T.-Matthews J., Roma Dünyası, İletişim Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi, C.V, çev.Şadan Karadeniz, İstanbul 1988.
• Couch J.A., Roma’nın Eski Hukuk Döneminde Kadın, çev. Söğüt S.İ., Prof.Dr.Ali Güzel’e Armağan, C.2, İstanbul 2010, s.1491-1505.
• Çelebican Ö. Karadeniz, Roma Hukuku, Tarihi-Kaynaklar-Genel Kavramlar-Kişiler Hukuku-Hakların Korunması, Ankara 2014.
• Deighton H.J.,Eski Roma Yaşantısında Bir Gün, çev.Hande Kökten Ersoy, İstanbul 1999.
• Demiriş B., Grek’lerde ve Romalı’larda Tarih Yazımı 2: Romalı’larda Tarih Yazımı Anadolu Araştırmaları Dergisi (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Hititoloji, Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi ve Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalları Tarafından Yayınlanır), S. XV, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1999, s.431- 459 (ayrı basım).
• Dixon S., The Roman Family, London 1992.
• Dürüşken Ç., Antik Çağ’da Yaşamın ve Ölümün Bilinmezine Yolculuk, Roma’nın Gizem Dinleri, İstanbul 2000.
• Fınley M.I., Antik Çağ Ekonomisi, çev.Hatice Palaz Erdemir, İstanbul 2007.
• Foucault M., Cinselliğin Tarihi, çev. Hülya Uğur Tanrıöver, İstanbul 2007.
• Gardner J.F.- Wiedemann T.,The Roman Household A Sourcebook, London-Newyork 1996.
• Gaudemet J., Roma İmparatorluğunda Kadının Hukuki Durumu, çev. Bülent Tahiroğlu, İÜHFMHAD, Yeni Seri S.9, 1972’den ayrı bası.
• George T.,Tarih Öncesi Ege, çev. Celal Üster, C.I, İstanbul 1995.
• Goody J ., Avrupa’da Aile, çev. Serpil Arısoy, İstanbul 2004.
• Gönenç F.İ., Roma Hukukunda Kadın, İstanbul 2010.
• Grubbs J. E., Women And The Law In The Roman Empire, London and Newyork 2002.
• Hegel G. W. F., Tarih Felsefesi, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul 2006.
• İpek N., Roma Hukukunda Hısımlık, MÜHFHAD, C.21, Yıl 2015, S.1, s.167-204 (Hısımlık).
• İpek N., Roma Hukukunda Kadının Cezai Sorumluluğu, Prof.Dr.Köksal Bayraktar’a Armağan, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2010/1, C.I, İstanbul 2011, s.773-784 (Ceza).
• İpek N., Concubinatus, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.V, S.2, Yıl 2008, s.15-37.
• İpek N., Roma Hukukunda Gasp, İstanbul 2001 (Gasp).
• İpek N., XII Levha Kanunu, Argumentum, Mayıs 1993, Yıl 3, S.34, s.609-616. İplikçioğlu B., Eskibatı Tarihi I, Giriş, Kaynaklar, Bibliyografya, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1997.
• Jackson R., Roma İmparatorluğu’nda Doktorlar ve Hastalıklar, çev. Şenol Mumcu, İstanbul 1999.
• Karadeniz Ö., Roma Hukukunda “Peculium” Müessesesi, AÜHKFD, C.XXV, S.3-4, 1968, s.179-194.
• Karadeniz Ö., Roma Hukukunda Aile, Türk Hukuk Ansiklopedisi, C.I, Ankara 1962 (Aile).
• Le Roux P., Roma İmparatorluğu, çev.İsmail Yerguz, Ankara 2006.
• Lorio K.V., Roman Sources and Constitutional Mandates: The Aipha and Omega of Louisiana Laws on Concubinage and Natural Children, Louisiana 1995.
• Morgan L.H., Ancient Society (Eski Toplum), C.II, çev. Ünsal Özkay, İstanbul 1998.
• Özdemir G.H., Roma Hukukunda Suç ve Ceza, Ankara 2017.
• Özdemir Türkoğlu G., Roma Hukukunda Infamia (Şerefsizlik), Ankara 2008.
• Özdemir Türkoğlu G., Roma Hukukunda Actio De Peculio, DEÜHFD, C.7, S.2, 2005, s.103-136.
• Plescia J., Roma Hukukunda Boni Mores Doktrini, çev. Diler Tamer Güven, Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan, İstanbul 2000.
• Pugliese G., Roma Ailesine Tarihi Bir Bakış, çev.Ziya Umur, İHFM, C.XXII, S.1-4, s.339-349.
• Rawson B., Marriage, Divorce And Children In Ancient Rome, Oxford 1991.
• Reed E., Kadının Evrimi, Anaerkil Klandan Ataerkil Aileye II, çev. Şemsa Yeğin, Payel Yayınları, 3. Bası, İstanbul 2014.
• Rousselle A., “Eski Roma’da Beden Siyaseti”, Kadınların Tarihi, Ana Tanrıçalardan Hıristiyan Azizelere, Cilt I, Editörler: Duby G./Perrot M., Bölüm Editörü: Pantel P. S., çev. Ahmet Fethi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, s.302-340.
• Sandalcı S., Eski Roma Yazınında Satir Türü ve Kadın, İstanbul 1999 (YayınlanmamışDoktora Tezi).
• Selek H., Roma Hukukuna Göre Aile Müessesesi, İzmir Barosu Dergisi, Yıl 1936.
• Serozan R., Çocuk Hukuku, İstanbul 2017.
• Solinas P., Fernand Braudel Yönetiminde Akdeniz Tarih, Mekân, İnsanlar ve Miras, çev. Aykut Derman, İstanbul 2007.
• Somer P., Dar Anlamda Roma Aile Hukukunun Esasları, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2002/2, s.155-180.
• Tahiroğlu B./Erdoğmuş B., Roma Hukuku Dersleri, İstanbul 2016.
• Tahiroğlu B., Roma Hukukunda Iniuria, İstanbul 1969.
• Tamer D., Augustus Çağında Cinsel Suçlar ve Lex Iulia De Adulteriis Coercendis, İstanbul 2007.
• Tellegen-Couperus O., Father and Foundling in Classical Roman Law, The Journal Of Legal History, Volume 34, Issue 2, 2013, s.129-138 (http://dx.doi.org/10.1080/01440365.2013.810372).
• Umur Z., Roma Hukuku Lügatı, İstanbul 1983.
• Umur Z., Roma Miras Hukukunun Ana Hatları, İÜHFM, 1966, CXXXI, S.1-4, s.159-195 (Miras).
• Watson A., The Law of Person in the Later Roman Republic, Oxford 1967, s.81-82.
• Veyne P., Aşkın En Güzel Tarihi, çev. Saadet Özen, İstanbul 2005 (Aşkın Tarihi).
• Veyne P., Roma İmparatorluğu, Editörler: Ariès P./Duby G., Özel Hayatın Tarihi 1, Roma İmparatorluğu’ndan 1000 Yılına, çev. Turhan Yıldız, Yapı Kredi Yayınları İstanbul 2002, s.17-250 (Özel Hayatın Tarihi)
• Villers R., Roma Hukukunda Cumhuriyet Devri Sonuna Kadar, Kadının Hukuki Durumu, çev.Bülent Tahiroğlu, İHFM, C.XXXIX, S.1-4 Ayrı bası.
• Cicero, Tanrıların Doğası (De Natura Deorum), çev. F. Gül Özaktürk-Fafo Telatar, Ankara 2006.
• Cicero, Yaşlılık-Dostluk, çev. Ayşe Sarıgöllü-Türkân Tunga, Dünya Klasikleri Dizisi :12, Cumhuriyet, İstanbul 1998.
• Gaius Suetonius Tranquillus, Gramerciler ve Retorik Ustaları Üzerine (De Grammaticis Et Rhetoribus), Şairler Üzerine (De Poetis), çev.Bedia Demiriş, İstanbul 2006.
• Iuvenalis, Yergiler-Saturae (Latince-Türkçe), Latince Aslından Çevirenler: Çiğdem Dürüşken – Aiova, Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2006.
• Marcus Valerius Martialis, Epigramlar, çev. Güngör Varınlıoğlu, Kâzım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi-58, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005, s.309 (Epigramlar).
• Plinius, Epistulae, 10.Kitap, Genç Plinius’un Anadolu Mektupları, çev.Çiğdem Dürüşken-Erendiz Özbayoğlu, İstanbul 1999 (Epistulae).
• Seneca, De Providentia, Tanrısal Övgü, çev. Çiğdem Dürüşken, Humanitas Yunan ve Latin Klasikleri, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2007 (Seneca)
• Titus Livius, Roma Tarihi Şehrin Kuruluşundan İtibaren (Ab Urbe Condita), Kitap I, çev.Sabahat Şenbark, İstanbul 1984.
• Gordon W.M.- Robinson O.F., The Institutes Of Gaius, Cornell University Press, Ithaca, New York 1988.
• Iustinianus Institutiones, çev. Umur Z., İstanbul 1968.
• Kabaağaç S./Alova E., Latince Türkçe Sözlük
• Bernstein Neil W., Adoptees and Exposed Children in Roman Declamation: Commodification, Luxury, and the Threat of Violence, Classical Philology, Vol. 104, No. 3, The University of Chicago Press Stable URL (July 2009), s.343 (http://0210k3611.y.https.www.jstor.org.proxy2.marmara-elibrary.com/stable/ pdf/10.1086/65 0144. pdf?refreqid=search:59b466d85e619d9e5516f43cfdd df706).
• Boswell J. E., Expositio and Oblatio: The Abandonment of Children and the Ancient and Medieval Family, The American Historical Review, Vol. 89, No. 1 (Feb., 1984), Oxford University Press on behalf of the American Historical Association, (http://0210k5bq8.y.https.www.jstor.org.proxy2.marmara-elibrary.com/stable/pdf/1855916.pd f?refreqid=search %3Aefc800071e30cc2f98e17fe0887e863b).
• Erdemir H. Palaz – Erdemir H., “Antikçağ’da Çocuk Olmak: Ölmek ya da Ölmemek”, Uluslararası Katılımlı Kadına ve Çocuğa Şiddet Sempozyumu Bildiri Kitabı, 26-27 Nisan 2012, Mutlu Çocuklar Derneği ve Kırıkkale Üniversitesi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi, yay. haz. Dolunay Şenol, Sıtkı Yıldız, Talat Kıymaz, Hasan Kala, Ankara 2012, c. II, s. 648-649. http://www.academia.edu/5630860/Palaz_Erdemir_Hatice_Erdemir_Halil_ Antik%C3%A7a%C4%9F_da_%C3%87ocuk_Olmak_%C3%96lmek_ Y a _ d a _ % C 3 % 9 6 l m e m e k _ U l u s l a r a r a s % C 4 % B 1 _ K a d % C 4 % B 1 n a _ve_%C3%87ocu%C4%9Fa_%C5%9Eiddet_Sempozyumu_Bild_Kit_ Mutlu_%C3%87ocuklar_Derne%C4%9Fi_ve_K%C4%B1r%C4%B1kk ale_%C3%9Cniv_KAUAM_Yay%C4%B1na_Haz%C4%B1rlayanlar_D o l u n a y _ % C 5 % 9 E e n o l _ v d _ 2 6 - 2 7 _ N i s a n _ 2 0 1 2 _ I I . _ C i l t _ A n k ara_2012_643-659
• Erdemir H. Palaz, Roma Vatandaş Hukukunun Konusu Olarak Kadın, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, İstanbul 2016/1, S.63 (http://www.journals.istanbul.edu.tr/iutarih/article/view/5000208162/5000176364 )
• Konijnenberg M., Infanticide and the social status of children, 2014 (http://www. academia.edu/12940592/Infanticide_and_the_social_status_of_children).
• Harris W.V., Child-Exposure in the Roman Empire, The Journal of Roman Studies, Vol. 84 (1994) (Child-Exposure) (http://0210k4fif.y.https.www.jstor. org.proxy2.marmara-elibrary.com/stable/pdf/300867.pdf?refreqid=search: 3c1bcdc8b0d72749bcfe90c83a6fed8c).
• Harris W.V., The Theoretical Possibility of Extensive Infanticide in the Graeco-Roman World, The Classical Quarterly, Vol. 32, No. 1 (1982), Cambridge University Press on behalf of The Classical Association (Infanticide) (https.www.jstor.org.proxy2.marmara-elibrary.com/stable/pdf/638743.pdf?refreqid=search%3Aa5bf1d848c5b040df3756c0a9d5b59f7).
• Tate J.C., Christianity and the Legal Status of Abandoned Children in the Later Roman Empire, Journal of Law and Religion, Vol. 24, No.1 (2008/2009), (http://0210k3611.y.https.www.jstor.org.proxy2.marmara-elibrary.com/stable/ pdf/27639134. pdf?refreqid=search%3A59b466d85e619d9e5516f43cfdddf706).
• Tellegen-Couperus O., Father and Foundling in Classical Roman Law, The Journal Of Legal History, Volume 34, Issue 2, 2013 (http://dx.doi.org/10.1080/01440365.2013.810372)
• http://www.thelatinlibrary.com/seneca.contr10.html
• http://www.thelatinlibrary.com/cicero/leg3.shtml#3
• http://www.thelatinlibrary.com/pliny.ep10.html
• http://perseus.uchicago.edu/perseuscgi/citequery3.pldbname=LatinAugust2012&query=Sen.%20Controv.&getid=0
• http://www.academia.edu/12940592/Infanticide_and_the_social_status_of_children
• http://www.thelatinlibrary.com/theodosius/theod05.shtml