Doktor Lütfi Hakkında Zeyl ve “Fikr-i Islahȃt” Eseri

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 2, 482 - 509, 27.12.2018

Rukiye Akkaya Kia

https://doi.org/10.33433/maruhad.502901

Öz

Modern devletin doğuşu; devlet, özgürlük ve yasa kavramlarının; toplumsal barış prensibi ile yoğrulduğu,

somut ve akılcı siyasi değerlerle sorgulandığı döneme rastlar. Bu sorgulamada, karşılaştığımız ilk soru;

cevabı, belirli bir tanıma yönelik olan “devlet nedir?” sorusudur. Bu soruya samimiyetle eğilerek; II.

Meşrutiyet döneminde, Osmanlı Devletinin dönüşümünde aktif rol almış –Jöntürkler içinde ya da

değil – adı, eserleri unutulmuş pek çok isim vardır. Fransız İhtilali, pozitivizm, sosyal Darvinizim gibi

farklı sorgulama katmanından destek alarak; devletin somut varlığı üzerine eleştirel yaklaşımlar sunan

isimlerden biri de Doktor Lütfi’dir. Nitekim “Millet ve Hükümet” başlığı ile 1906’da Paris’te yayınladığı

kitabının birinci kısmında bu soruyu sorar: “devlet nedir”?

Doktor Lütfi, hem tıp hem hukuk doktorudur. İstanbul’da, tıp eğitimini tamamladıktan sonra; Paris’te

bulunduğu yıllarda “uluslararası sağlık politikaları” konusunda yazdığı tezi ile “hukuk doktoru”

unvanını almıştır. II. Meşrutiyet döneminde, Osmanlı İmparatorluğu’nun, Paris Konsolosu olarak

görev yapmıştır. Bir taraftan İttihat ve Terakki ekibi ile diğer taraftan Prens Sabahaddin’in liberaller

grubu ile ilişkisi bulunan Doktor Lütfi’nin; 1919’dan sonraki yaşamına dair bilgi bulunamamış idi. Bu

çalışmada; Doktor Lütfi’nin, yaşamının bilinmeyen ayrıntılarına değinilecek ve Fransızcadan tercüme

ettiği “Fikr-i Islahȃt (1904)” isimli kitabı üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Doktor Lütfi, Fikr-i Islahȃt (1904), II. Meşrutiyet, Jön Türkler, Pozitivizm

Kaynakça

• I.Taranan Osmanlı Arşiv Belgeleri
• BOA, HR.TO. Dosya No:543 Gömlek No:14/1912.11.26
• BOA HR.SYS. 2435 69 1917 05 31 3
• BOA.Y.EE.KP. 30/2944/1324 C/ 01
• BOA.ZB. 591/88/1322 T/10
• BOA.MF.MKT.945/21/1324 C/13/4
• BOA.HR.TH 336/105/1906/07/23
• HR.TH.. 294 42 1903 11 19 1
• BOA DH.MKT. 796 33 1321 S 29 6
• BOA.Y.EE.KP. 24/2322/ H 13.01.1323.
• II.Taranan Fransızca Gazeteler ve Bültenler
• Le Journal, 16.Janvier, 1906
• Le Radical, 10.Juillet.1907
• l’Intransigenant, 10.Juillet.1907
• La Révue Diplomathique, 20. Décembre.1908
• Le Chȃteau de Freundstein, Bulletin du Muée Historique de Mulhouse, 1921
• Le Temps, 31.Juillet.1908
• Le Temps, 25.Décembre.1914
• Dernière Heure, 31.08.1908
• Messidor, 03.Eylül.1908
• La Révue Diplomathique, 20. Décembre.1908
• La Révue Diplomatique, 03.janvier, 1909
• Le Journal, 22.Aralık.1908
• La Lanterne 04.Avril.1914
• La Jeune Turquie, 25.Juin.1914
• Le Matin, 14.Juin.1914
• Le Matin, 25.Novembre.1932
• Université de Paris, Bulletin Mensuel, No: 7-12, Juillet-Décembre 1932.
• Bulletin de la Société de Législation Comparée, Aseemblée Générale en 1932.
• Bulletin de la Société de Législation Comparée, Paris,1935-1936.
• Université de Paris Faculté de Droit, Bulletin Année Scolaire 1934-1935.
• Bulletin de la Société de Législation Comparée, Paris,1933.
• Revue Politique et Parlementaire. 10.Octobre.1933.
• Journal des débats politiques et littéraires, 29.Octobre.1933.
• Journal Officiel de la République Française, 02.Mars.1936.
• Revue İnternationale de Droit Comparé, Bulltein Trimestriel, Jenvier 1946.
• La revue Socialist, Tome XXXVIII, Juillet-Décembre, Paris, 1903.
• İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Dergisi, Mart-Nisan Sayısı 1959.
• Doktor Lütfi Hakkında Zeyl ve “Fikr-i Islahȃt” Eseri
• 509
• Boucher, H., “La Peste en Europe et en Asie, Paris, 1910.
• III. Taranan Müteferrik Evrak
• İBB Atatürk Kitaplığı, Evrak Koleksiyonundan Bel_Mtf_54218 Demirbaş numarası ile kayıtlı bulunan, tarihsiz, el yazması, Arap harfli belge. (54218 numaralı Müteferrik Evrak)
• İBB Atatürk Kitaplığı, Evrak Koleksiyonundan Bel_Mtf_56954 Demirbaş numarası ile kayıtlı bulunan, tarihsiz, el yazması, Arap harfli belge. (56954 numaralı Müteferrik Evrak)
• IV. Diğer Kaynaklar
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Doğu-Batı Y., İstanbul, 1978.
• Birinci, Ali, Tarihin Gölgesinde Meşȃhir-i Meçhûlden Birkaç Zȃt, Dergȃh Y., İstanbul, 2001.
• Esmein, Adhémar, Précis élémentaire de l’histoire du droit français de 1789 à 1814: Révolution, Consulat, Empire, Paris, 1911.
• Hanioğlu, Şükrü, The Young Turks in Oposition, Oxford, 1995.
• Hanioğlu, Şükrü, Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1986.
• Kantarcı, Şenol, “Osmanlı’da Onurlu Bir Diplomat ve Milli Mücadele’nin Önemli Siması: Ahmed Rüstem Bey”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 42, Kasım 2008.
• Karpat, Kemal H.,Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma, İmge Y., İstanbul, 2006.
• Lütfi (Müellif), Millet ve Hükümet, , Paris Dȃrülfünunu Muallimlerinden Tabip ve Hukuk Doktoru; Tab-ı Rȃbi,Matbȃay-ı Kütüphȃne-i Cihan, Sene 1324, (1908).
• Lütfi, Doktor, Millet ve Hükümet, Paris, 1906.
• Lütfi, Muhariri Doktor, “Fikr-i Islahȃt”, Matbȃy-ı İçtihȃd, Cenevre, 1904.
• Mardin, Şerif, Jöntürklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908, İletişim Y., İstanbul,1994.
• Nuri, Celal (İleri), İttihad-ı İslȃm, Yeni Osmanlı Matbaası, İstanbul,1331 (1913).
• Okay, Cüneyd, “Dr.Lütfi’ye Dair”, Toplumsal Tarih, Ekim 1995, Sayı 22, s. 60-62.
• Saygı, Serhan Kemal, Meclis-İ Mebusan’da İzmir Mebusları 1908-1918, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarihi Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2014.
• Şahin, Mustafa, “Millet ve Hükümet”, Toplumsal Tarih, Sayı 9, 1994, s. 49-57.
• Temo, İbrahim, İbrahim Temo’nun İttihad ve Terakki Anıları, Arba Y., İstanbul, 1987.
• Tunç, Salih, “I. Dünya Savaşı Yaklaşırken Osmanlı-Fransız İlişkilerinde Yakınlaşma Girişimleri: Fransa-Türkiye Dostluk Cemiyeti ve Cemal Paşa’nın Paris Seyahati”, OTAM Sayı 25 / 2009, s. 193
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Y., İstanbul, 1992.