Grotius Öncesinde İlk Modern Uluslararası Hukuk Düşüncesinin Oluştuğu Tarihsel Koşullar ve Erken Klâsik Dönemdeki Öğreti

Yıl 2012, Cilt: 18 Sayı: 1, 51 - 146, 01.06.2012

Hakkı Hakan Erkiner

Öz

Ortaçağda Avrupa’da Hıristiyan ülkeler arasındaki ilişkiler feodalite et-kisindeydiler. Papalık ve Kilise örgütü bu ülkeler üzerinde otorite kurmuştu. “Respublica christiana” denilen Hıristiyan ülkeler üzerinde Papalık ve Ro- ma-Germen İmparatorluğu evrensel hükümranlık iddiasındaydı. Merkezî krallıklar zayıftı. XIII’üncü yüzyılla birlikte merkezî monarşiler ekonomik ve siyasal şartların değişmesiyle güçlenmeye başladı ve feodaliteyi tasfiyeye girişti. Aralarındaki iktidar mücadelesinden ötürü zayıflayan Papalık ve İm-paratorluk güçten düştü. Merkezî ulusal monarşiler, egemenlik sahibi devlet-lerini inşa etmeye giriştiler. O zamana kadar skolâstik yazarlar, din temelli bir kavimler hukuku, “jus gentium” üzerinde çeşitli düşünceler geliştirmiş- lerdi. XV’inci yüzyılda Rönesans’ta egemen ulus-devletlerin yükselişi hız-landı. Monarşiler arasında dış ilişkiler yoğunlaştı. Savaş ve barışa, diploma-siye, antlaşmalara ilişkin kuralların oluşturulması ihtiyacı doğdu. Uluslarara-sı hukukun klâsik öğretisinin kurulduğu XVII’nci yüzyılda, Avrupa Kamu Hukuku, “Jus Publicum Europaeum”, egemenler arası hukuk, “jus interpotestates” olarak gelişti. Uluslararası hukuk öğretisinin klâsik kuruluşundan önce, XVI’ncı yüzyılda, başta İspanyol teologlar olmak üzere bazı öncü yazarlar, “jus gentium” üzerine yapıtlar vermişlerdi. Asker ya da sivil birkaç hukukçu da devletler arasında savaş ve barış, elçilik, antlaşmalar gibi konu-larda hukukî eserler yazmıştı. Bu dönem, öğreti tarihi içerisinde, “erken klâ-sik dönem” olarak nitelenir. Bu çerçevede, Francisco de Vitoria, Domingo de Soto, Luis de Molina, Fernando Vasquez de Menchaca, Bartolomé de Las Casas, Juan Ginés de Sepúlveda, Francisco Suarez, Pierino Belli, Balthazar de Ayala, Alberico Gentilis, eldeki makalede incelenen yazarlardır. Bu dö- nemde yapıt vermiş Francisco de Vitoria ve Francisco de Suarez, uluslararası hukukun bağımsız bir disiplin olmasına giden yolda, uluslararası hukukun tarihinde, birinci aşamayı temsil etmektedirler. İkinci aşama, daha sonra, XVII’nci yüzyılda, Hugo Grotius’la başlayarak yaşanacaktır. Öğreti tarihin-de, erken klâsik dönemden, Grotius’la başlayacak klâsik döneme geçişte Alberico Gentilis köprü oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Hukukun Tarihi, Uluslararası Hukuk Öğretisi, Ortaçağda Jus Gentium, Rönesansta Kavimler Hukuku, Uluslararası Hukukun Erken Klâsik Dönemi, Uluslararası Hukukun Öncü Yazarları, Francisco de Vitoria, Domingo de Soto, Luis de Molina, Fernando Vasquez de Menchaca, Bartolomé de Las Casas, Juan Ginés de Sepúlveda, Francisco Suarez, Pierino Belli, Balthazar de Ayala, Alberico Gentilis

Kaynakça

• Akad Mehmet, Dinçkol V. Bihterin, Genel Kamu Hukuku, Der Yayınları, İstanbul, 2004
• Akal Cemal Bâli, “Masumlar Öldürülemez – Masumlar Öldürülebilir: Vitoria, El Inca ve Spinoza’da iletişim Hakkı”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 24, 2003, ss. 11–27
• Akal Cemal Bâli, Modern Düşüncenin Doğuşu, Dost Kitabevi, Ankara, 2005
• Akın İlhan, Devlet Doktrinleri, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1962
• Albayrak Kadir, Semavi Dinlerde Barış ve Şiddet İkilemi, Sarkaç, Ankara, 2010
• Aral Vecdi, Hukuk Felsefesinin Temel Sorunları, XII Levha, İstanbul, 2010
• Aral Vecdi, Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, XII Levha, İstanbul, 2010
• Atalay Ahmet Halûk, Uluslararası Hukukun Oluşumu, Göçebe Yayınları, İstanbul, 1997
• Baechler Jean, Kapitalizmin Kökenleri, çev. Kılıçbay Mehmet Ali, İmge, An- kara, 1994
• Bakruşin S., Efimov A., Mintz İ., Kosminski E., Uluslararası İlişkiler Tarihi, Cilt 1, çev. Tokatlı Atilla, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2009
• Barcia Trelles Camilio, “Francisco Suarez (1548-1617) Les théologiens espagnols du XVIème siècle et l’école moderne du droit international”, RCADI, vol. 43, 1933-II
• Barthélemy J., “François De Vitoria”, Pillet A., Les Fondateurs Du Droit International, V. Giard et E. Brière, Paris, 1904, ss. 1–36
• Bloch Marc, Feodal Toplum, çev. Kılıçbay Mehmet Ali, Savaş Yayınları, Ankara, 1983
• Bodin Jean, Les six livres de la République, De L’Imprimérie de Jean de Tournes, Lyon, 1579
• Bottéro Jean, Ouaknin Marc-Alain, Moingt Joseph, İnancın En Güzel Tarihi, çev. Birkan İsmail, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
• Bouillet M.–N., Dictionnaire Universel d’Historie et de Géographie, Trentième Édition, Librairie Hachette, Paris, 1864
• Bouillet M.–N., Dictionnaire Universel des Sciences, des Lettres et des Arts, Librairie Hachette, Paris, 1896
• Cevizci Ahmet, Felsefe Tarihi, Say Yayınları, İstanbul, 2010
• Challaye Felicien, Dinler Tarihi, çev. Tiryakioğlu Samih, Varlık Yayınları, İstanbul
• Chanda Nayan, Küreselleşmenin Sıradışı Öyküsü, ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2009
• Dunan Marcel, Bowle John, Larousse Encyclopedia of Ancient and Medieval History, Librairie Larousse & Paul Hamily, London, 1967
• Dunan Marcel, Roberts John, Larousse Encylopedia of Modern History, Librairie Larousse & Paul Hamilyn, London, 1964
• Durant Will, The Story of Civilization: Part III – Caesar and Christ, Simon And Schuster, New York, 1954
• Durant Will, The Story of Civilization: Part IV – The Age of Faith, Simon And Schuster, New York, 1954
• Durant Will, The Story of Civilization: Part V – The Renaissance, Simon And Schuster, New York, 1954
• Durant Will, The Story of Civilization: Part VI – The Reformation, Simon And Schuster, New York, 1957
• Eliade Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, Cilt II- Gotama Budha’dan Hıristiyanlığın Doğuşuna, çev. Berktay Ali, Kabalcı, İstanbul, 2003
• Eliade Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, Cilt III – Muham- med’den Reform Çağına, çev. Berktay Ali, Kabalcı, İstanbul, 2003
• Erkiner Hakkı Hakan, “Uluslararası Topluluk Kavramı”, MÜHF-HAD, C. 16, S. 1–2, Y. 2010, ss. 39–75
• Farabi, El-Medinetü’l Fâzıla, çev. Danışman Nafiz, M.E.B., İstanbul, 1990
• Gaurier Dominique, Histoire du droit international, Presses Universitaires de Rennes (PUR), Rennes, 2005
• Gökberk Macit, Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1990
• Grateloup Léon-Louis, Les Philosophes de Plâton à Sartre, Hachette, Paris, 1985
• Grotius Hugo, De Jure belli ac pacis libri tres in quibus jus naturae et gentium item juris publici praecipua explicantur, S. Claudij, & Hominis Silueftris, Paris, 1625
• Gül Muammer, Ortaçağ Avrupa Tarihi, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2010
• Güriz Adnan, Hukuk Felsefesi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 1999
• Habib İsmail, Avrupa Edebiyatı ve Biz – Garpten Tercümeler, Birinci Cild, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1940Hançerlioğlu Orhan, Felsefe Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1970
• Hawking Stephen, Mlodinow Leonard, Büyük Tasarım, çev. Öğünç Selma, Doğan Kitap, 2012, İstanbul
• Hernández Ramón, “The Internationalization of Francisco de Vitoria and Do- mingo de Soto”, Fordham International Law Journal, Volume 15, Issue 4, Article 4, 1991, ss.1031–1059
• Hobbes Thomas, Leviathan, or the Matter, Form and Power of a Commonwealth, Ecclesiastical and Civil, Printed for Andrew Crooke, at the Green Dragon in St. Paul’s Churchyard, 1651
• Höfert Almut, “Geç Ortaçağda Devletler, Kentler ve Yurttaşlar”, Skinner Quentin, Stråth Bo, Devletler ve Yurttaşlar, çev. Aksay Gökhan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011, ss. 73–88
• Kabaağaç Sina, Alova Erdal, Lâtince Türkçe Sözlük, Sosyal Yayınlar, İstan- bul, 1995
• Kennedy Paul, Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri, çev. Karanakçı Birtane, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1993
• Kılıç Muharrem, Özsellik ile Olgusallık Arasında Hukuk Kavramı – St. Thomas’ın Hukuk Kuramı Örnekleminde Doğal Hukuksal Bir Analiz, Yetkin, Ankara, 2011
• Kitabı Mukaddes, İstanbul, 2000
• Knutsen Torbjon L., Uluslararası İlişkiler Teorisi Tarihi, çev. Özay Mehmet, Açılım Kitap, İstanbul, 2006
• Kubalı Hüseyin Nail, Anayasa Hukuku Dersleri – Genel Esaslar ve Siyasî Rejimler, İstanbul Üniversitesi Yayınlarından No. 1417, Hukuk Fakültesi No. 312, Kurtulmuş Matbaası, İstanbul, 1969
• Lange Christian L., Histoire de l’Internationalisme Jusqu’à la Paix de Westphalie, Felix Alcan, Paris, 1919
• Lerminier Eugéne, Introduction Générale à l’Histoire du Droit, Chamerot & Alex-Gobelet, Paris, 1835
• Macfarlane Alan, Kapitalizm Kültürü, çev. Kır Remzi Hakan, Ayrıntı, İstanbul
• Michel Thomas, Hıristiyan Tanrıbilimine Giriş, Orhan, İstanbul, 1992
• Michelet Jules, Rönesans, çev. Berker Kazım, Cumhuriyet, 1998
• Moreau-Reibel J., “Le droit de Société interhumaine et le jus gentium”, Recueil des Cours, 77, 1950-II
• Nasr Seyyid Hüseyin, Leaman Oliver, İslâm Felsefesi Tarihi, çev. Öçal Şamiş, Başoğlu Hasan Tuncay, Açılım, İstanbul, 2011
• Neff Stephen C., War and the Law of Nation – A General History, Cambridge University Press, Cambridge, 2005
• Nézard H., “Albericus Gentilis”, Pillet A., Les Fondateurs Du Droit International, V. Giard et E. Brière, Paris, 1904, ss. 37–93
• Nys Ernest, Études de Droit International et de Droit Politique, Alfred Castaigne, Bruxelles, 1896Nys Ernest, Le Droit De La Guerre et Les Précurseurs de Grotius, Bruxelles, Librairie Européenne Muquardt; 1882
• Nys Ernest, Les Origines De La Diplomatie Et Le Droit D’Ambassade Jusqu’a Grotius, Librairie Europénnes C. Muquardt Merzbach Et Falk, 1884
• Nys Ernest, Les Origines du Droit International, Alfred Castaigne, Bruxelles, 1894
• Oğuz Arzu, Hukuk Tarihi ve Karşılaştırmalı Hukuk Açısından Uluslararası Ticaret Hukuku – Lex Mercatoria – Unidroit İlkelerinin lex Mercatoria Niteliği, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 2001, C. 50
• Ortaylı İlber, Avrupa ve Biz, Turhan, Ankara, 2007
• Öktem A. Emre, Kurtarcan Bleda R., Deniz Haydutluğu ve Korsanlık – Tarihi ve Hukuki Boyutlarıyla, Denizler Kitabevi, İstanbul, 2011
• Öktem Niyazi, Türkbağ Ahmet Ulvi, Felsefe, Sosyoloji, Hukuk ve Devlet, Der Yayınları, İstanbul, 2009
• Pagden Anthony, Jeremy Lawrance, Vitoria: Political Writings, Cambridge Texts in the History of Political Thought, Cambridge University Press, Cambridge 2001
• Parkinson Northcote, Siyasal Düşüncenin Evrimi, çev. Harmancı Mehmet, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1976
• Peters F. E., İbrahim’in Çocukları, Musevilik, Hıristiyanlık, İslamiyet, çev. Üstüntaş Nurşan, Kozmik, 2005
• Pillet A., Les Fondateurs Du Droit International, V. Giard et E. Brière, Paris, 1904
• Pirenne Jacques, Büyük Dünya Tarihi, Cilt I, çev. Önol Nihan, Cankart Beslan, Özbek Refik, Meydan
• Renaut Marie-Hélène, Histoire du droit international public, Ellipses, Paris, 2007
• Robert Paul, Dictionnaire, Société Du Nouveau Littré, Paris, 1972
• Rolland L., “Suarez”, Pillet A., Les Fondateurs Du Droit International, V. Giard et E. Brière, Paris, 1904, ss. 94–124 Roux Jean-Paul, Histoire des Turcs, Fayard, 1984
• Ryan Magnus, “Özgürlük, Hukuk ve Ortaçağ Devleti”, Skinner Quentin, Stråth Bo, Devletler ve Yurttaşlar, çev. Aksay Gökhan, Türkiye İş Ban- kası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011 ss. 56–71
• Schmitt Carl, The nomos of the earth in the international law of the Jus Publicum Europaeum, trans. Ulmen G. L., Telos Press Publishing, New York, 2006
• Scott Brown James, The Spanish Origin Of International Law – Francisco Vitoria And His Law Of Nations, The Lawbook Exchange Ltd. Union; New Jersey, 2000
• Skinner Quentin, Stråth Bo, Devletler ve Yurttaşlar, çev. Aksay Gökhan, Tür- kiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011
• Strauss Leo, Doğal Hak ve Tarih, çev. Erşen Murat, Onur Petek, Say Yayınla- rı, İstanbul, 2011
• Şenel Alâeddin, Eski Yunanda Siyasal Düşünüş, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No. 258, Sevinç Matbaası, Ankara, 1968
• Şenel Alâeddin, İnsanlık Tarihi, İmge Kitabevi, 2009
• Timbal Pierre-Clément, Castaldo André, Histoire des institutions publiques et des faits sociaux, Dalloz, Paris, 1993
• Titus Harold H., Living Issues in Philosopy, American Book Company, New York
• Togan Zeki Velidi, Umumî Türk Tarihine Giriş, Cild I, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No. 1534; Tarih Araştırmaları No. 2, Ede- biyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1970
• Truyol y Serra Antonio, Histoire du droit international public, Editions Economica, Paris, 1995
• Türk Hukuk Derneği (Kurumu), Türk Hukuk Lûgatı, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1998
• Unamuno Miguel De, Yaşamın Trajik Duygusu, çev. Derinsu Osman, İnkılâp Kitapevi, İstanbul, 1986
• Uzun Ertuğrul, Uzun Elif, “Uluslararası Hukukun Temelleri ve Francisco De Vitoria”, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 5, Sayı: 18, 2009, ss. 39–60
• Ülken Hilmi Ziya, Bilim Felsefesi, Ülken Yayınları, İstanbul, 1983
• Ülken Hilmi Ziya, İslam Felsefesi, Cem Yayınevi, İstanbul, 1993
• Vanderpol A., Le droit de Guerre d’après les Théologiens et les Canonistes du Moyen-âge, A. Tralin, Paris, 1911
• Vitoria Francisco de, De protestate civili, De Indis, De jure belli: Leçons sur le pouvoir politique, çev. Barbier, Paris, J. Vrin, 1980
• Vitoria Francisco de, Leçons sur les Indiens et sur le droit de guerre, çev. Barbier, Genève, Droz, 1966
• Weber Alfred, Felsefe Tarihi, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 1993
• Widgery Alban, Tarih Boyunca Büyük Öğretiler, çev. Soytürk Gülçiçek, Mil- liyet Yayınları, 1971
• Wiesner-Hanks Merry E., Erken Modern Dönemde Avrupa, çev. Çalışkan Hamit, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009
• Yüksel Ahmet Halûk (Editör), Uygarlık Tarihi, Anadolu Üniversitesi Yayınla- rı, No: 700, Eskişehir, 2002
• ftp://ftp.bnf.fr/060/N0606957_PDF_1_-1DM.pdf
• http://books.google.com.tr/books?id=_LBIpmkOzvIC&printsec=frontcover&d q=inauthor:%22francisco+de+vitoria%22&hl=tr&ei=_1kMTqCgNM_Is waD55zxDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDQ Q6AEwAQ#v=onepage&q&f=false
• http://books.google.com.tr/books?id=lQQZoviOw7cC&printsec=frontcover& dq=inauthor:%22francisco+de+vitoria%22&hl=tr&ei=5VkMTqbIM4fJs wbAmJCRDw&sa=X&oi=book_result&ct=book- thumbnail&resnum=1&ved=0CC0Q6wEwAA#v=onepage&q&f=false
• http://books.google.com.tr/books?id=Qayg5HqaY18C&pg=PA164&dq=Bynk ershoek&ei=TtPmTsffLozNUZH_6IEK&hl=tr&cd=3#v=onepage&q=B ynkershoek&f=true
• http://fr.wikipedia.org/wiki/Molinisme
• http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k24370b.r=ernest+nys.langEN
• http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k536293/f1.image.r=les+six+livres+de+la +r%C3%A9publique.langEN
• http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k548036.r=vitoria.langEN
• http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k55070c.r=ernest+nys.langEN
• http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k93142.r=ernest+nys.langEN
• http://www.archive.org/stream/dejureetofficiis02ayaluoft/dejureetofficiis02aya luoft_djvu.txt
• http://www.archive.org/stream/leviathan03207gut/lvthn10.txt
• http://www.arcive.org/search.php?query=Thomas Aquinas AND mediatype %3Atexts
• http://www.britannica.com
• http://www.larousse.fr/encylopedie
• http://www.thelatinlibrary.com/aquinas.html
• http://www.thelatinlibrary.com/august.html
• http://www.thelatinlibrary.com/august.html
• http://www.thelatinlibrary.com/isidore.html