İngiliz Sözleşme Hukuku Uyarınca Tazminat Sorumluluğunun Sınırlandırılmasında Öngörülebilirlik İlkesi

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 2, 907 - 924, 27.12.2019

Serap Helvacı Çisil Durgun Arslan

https://doi.org/10.33433/maruhad.667649

Öz

Sözleşmenin ihlâli sonucunda alacaklı açısından meydana gelen tazminat sorumluluğunun kapsamı farklı ilkeler çerçevesinde sınırlandırılmaya çalışılmaktadır. Zira tazminat sorumluluğunun kapsamının sınırlandırılmaması, bazı durumlarda aşırı ve adil olmayan sonuçlara sebebiyet verebilecek niteliktedir. Tazminat sorumluluğunun kapsam bakımından sınırlandırılmasında muhtelif ilkelere yer veren İngiliz hukukunda, borçlunun sözleşmesel sorumluluğunun asli sınırını öngörülebilirlik ilkesi (the rule of remoteness) çizmektedir. İngiliz içtihat hukukunun gelişiminde büyük katkı sağladığı öngörülebilirlik ilkesi çerçevesinde yer alan temel prensipler, esas itibariyle Hadley v Baxendale13 kararı ile belirlenmiştir. Bu doğrultuda, ilk olarak hayatın olağan akışı içerisinde yaşam deneyimi olan borçlunun sözleşmenin kurulduğu sırada bildiği ya da bilmesi gereken bilgiler esas alınarak, meydana gelen ihlâlin borçlu açısından öngörülebilir olup olmadığı tespit edilmeye çalışılacaktır. İkinci olarak ise, sözleşenler tarafından sözleşmenin kurulduğu sırada özel olarak göz önünde bulundurulan ihtimaller değerlendirilecek ve bu kapsamda meydana gelen ihlâlin borçlu açısından öngörülebilir olup olmadığı dikkate alınacaktır. Sonuç olarak İngiliz hukukunda borçlu, ihlâlinin sonucunda ortaya çıkacağını bu iki aşama doğrultusunda öngöremediği zararlardan ötürü alacaklısına karşı sorumlu tutulamayacaktır. Ne var ki söz konusu iki aşamalı testin her durumda uygulanması, somut olay adaletinin sağlanması bakımından yeterli kabul edilmediği için; konu, mahkeme kararları çerçevesinde İngiliz hukukunda halen gelişim ve değişim göstermeye devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

İngiliz Sözleşme Hukuku Uyarınca Tazminat Sorumluluğunun Sınırlandırılması, Öngörülebilirlik İlkesi, Zararın Öngörülebilirliği, Hayatın Olağan Akışı İçerisinde Meydana Gelmesi

Kaynakça

• Antalya, O. Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt II, (Haksız Fiilden Doğan Borç ilişkileri Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borç İlişkileri), İstanbul 2018.
• Antalya, O. Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt III, Borçların İfası ve Borçların İfa Edilmemesinin Sonuçları, İstanbul 2018.
• Atiyah, P.S.; Smith, Stephen A.: Atiyah’s Introduction to The Law of Contract, Oxford 6th Edition, 2006. Baysal, Başak: Zarar Görenin Kusuru, İstanbul 2012.
• Beatson, Sir Jack; Burrows, Andrew; Cartwright, John: Anson’s Law of Contract, 30th Edition, Oxford University Press, 2016.
• Beheshti, Reza: “Comparative and Normative Analysis of Damages Under The SGA and the CESL, St. Thomas Law Review, Vol. 26, 2014, s. 413-443.
• Cartwright, John: Contract Law: An Introduction to the English Law of Contract for the Civil Lawyer, Oxford and Portland, Oregon 2007.
• Chen-Wishart, Mindy: Contract Law, 5th Edition, Oxford 2015. Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2018.
• Furmston, M.P.: Law of Contract, 15th Edition, Oxford University Press, 2007. Goldberg, Victor P.: “The Achilleas: Forsaking Foreseeability”, Current Legal Problems, Vol. 66 (2013) s. 107-130. Kılıçoğlu, Ahmet M.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2017.
• Kramer, Adam: “An Agreement-Centred Approach to Remetoness and Contract Damages”, Nili Cohen and Ewan McKendrick (eds), Comparative Remedies for Breach of Contract, Oxford 2005, s. 249-286.
• Nomer, Haluk N.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 16. Bası, İstanbul 2018. (“Nomer, Borçlar Hukuku”)
• Nomer, Haluk N.: Haksız Fiil Sorumluluğunda Maddi Tazminatın Belirlenmesi, İstanbul 1996. (“Nomer, Maddi Tazminat”)
• O’Sullivan, Janet: O’Sullivan & Hilliard’s The Law of Contract, 8th Edition, Oxford 2018.
• Oğuzman, M. Kemal; Öz, M. Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt I, 16. Bası, İstanbul 2018.
• Oğuzman, M. Kemal; Öz, M. Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt: II, 14. Bası, İstanbul 2018. 73 Bknz. dpn. 27.
• Peel, Edwin: “Remoteness revisited” (2009) Law Quarterly Review 6 (Case Note). Souleau, Isabelle: La prévisibilité du dommage contractuel (Défense et illustration de l’article 1150 du code civil), Paris II, 1979.
• Tekinay, Selahattin Sulhi; Akman, Sermet; Burcuoğlu, Haluk; Altop, Atilla: Borçlar Hukuku, İstanbul 1993.
• Topuz, Murat: İsviçre ve Türk Borçlar Hukuku ile Karşılaştırmalı Olarak Roma Borçlar Hukukunda Maddi Zarar ve Bu Zararın Belirlenmesi, İstanbul 2011.
• Treitel, Sir Guenter: Remedies for Breach of Contract (A Comparative Account), Oxford 1988. (“Treitel, Remedies”)
• Treitel, Sir Guenter: The Law of Contract, 11th Edition, England 2003. (“Treitel, The Law of Contract”)
• Yelkenci, Işıl: Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) Uyarınca Alıcının Sözleşmeden Dönmesi, İstanbul 2014.