İslam Hukukunun Uygulanacak Hukuk Olarak Seçilmesi ve İngiliz Yüksek Mahkemesinin Shamil Bank of Bahrain v. Beximco Kararının Bu Çerçevede Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 2, 1352 - 1379, 03.12.2021

Sibel Özel Kazım Çınar

https://doi.org/10.33433/maruhad.928937

Öz

Ekonomik alanda İslami devletlerin etkinliğinin artması ile birlikte bu ülkelerin dahil olduğu uyuşmazlıklarda İslam hukukunun uygulanması talebi artmıştır. Ancak modern hukuk sistemlerinde hukukun kaynağı din değil, yasalardır. Buna karşın özel hukukta yer alan irade serbestisi prensibinin bir sonucu olarak taraflar arasındaki uyuşmazlığa dini kuralların uygulanması mümkündür. Bunun için tarafların geçerli bir hukuk seçimi yapmaları gerekmektedir. Devlet mahkemeleri açısından hukuk seçiminden kastedilen bir devletin hukukunun se-çimidir. Bu bakımdan İslam hukukunun uygulanacak hukuk olarak seçilmesi mümkün değildir. Ancak İslam hukukunun anasyonel hukuk kuralları olarak değerlendirilmesi ve sözleşme hükümleri olarak kabul edilmesi imkân dahilindedir. Ancak hukuk seçimi klozunda sadece İslam hukukuna veya Şeriatın genel prensiplerine atıf yapılması yetersiz kalacaktır. Zira İslam hukuku ya da Şeriatın genel prensipleri kavramları bakımından dünya üzerinde yeknesak bir kurallar bütünü ve uygulamanın bulunduğu söylenemez. Bu bakımdan tarafların iradesi ortaya çıkarılamadığı için geçersiz bir hukuk seçimi olarak değerlendirmek mümkün-dür. İngiliz mahkemelerinde görülen Shamil Bank of Bahrain v. Beximco davasında da bu hususlar tartışılmış ve “Yüce Şeriat prensiplerine” yapılan atıf geçersiz kabul edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

hukuk seçimi, İslam hukuku, anasyonel hukuk kuralları, belirlilik, lex mercatoria

Kaynakça

• Abdelhady, Hdeel; “Islamic Law in Secular Courts (Again): Teachable Moments from the Journey” 2011, Erişim: https://www.opalesque.com/OIFI137/Industry_Snapshot_Islamic_ Law_in_Secular_Teachable197.html?act=archiveOIFI&and=showArticle&iID=37.
• Abdul-Rahman, Yahia; İslamda Bankacılık ve Finansman (Çev. Salih Tuğ / Abdullah Tuğ), İstanbul, 2015.
• Akgündüz, Ahmet; Introduction to Islamic Law, İstanbul, 2010.
• Aktepe, İshak Emin; Faiz ve Finansman Hadisleri, İstanbul, 2010.
• Al-Alwani, Taha Jabir, Source Methodology in Islamic Jurisprudence - Usul al-Fiqh al-Islami, 3rd Ed, Londra, 2003.
• Alsaidi, Abdullah Mohammed; Petroleum Arbitration: Applicable Law and Appropriate Ar-bitral Forum (A Study of Petroleum Disputes in Arab Countries), University of London, 2004.
• Amin, Sayed Hassan; Islamic Law and Its Implications for the Modern World, Londra, 1989.
• Ancel, Bertrand/Lequette, Yves, Les grands arrets de la jurisprudence française de droit in-ternational privê, 5. Bası, Paris, 2006, s. 202 (Aktaran: Demirkol, Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk).
• Ansay, Şakir; Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, 3. Bası, Ankara, 1958.
• Armağan, Servet; Anahatlarıyla İslam Hukuku, İzmir, 2009.
• Ayoğlu, Tolga, Uluslararası Ticari Sözleşmelere Uygulanan Genel Prensipler, Maddi Hü-kümler ve Ticari Adet-Teamüller Olarak Lex Mercatoria, 2. Bası, İstanbul, 2011.
• Ayub, Muhammed; İslami Finansı Anlamak (Çev: Suna Akten Çürük / Raif Parlakkaya), İstanbul, 2017.
• Balz, Killian, “Shamil Bank of Bahrain v.Beximco Pharmaceuticals and Others” Yearbook of Islamic and Middle Eastern Law Online, Cilt 9, Sayı 1, 2004, s. 509-526.
• Baumeister, Bruno Martin, Lex Mercatoria Islamica: Sharia as Choice of Law under Rome I Regulation, Re-positorio Universidad Pontificia Comillas, Erişim: https://repositorio.comillas.edu/xmlui/handle/11531/27196 Son erişim tarihi: 21.03.2021.
• Bedir, Murteza; “Fikih to Law: Secularization Through Curriculum”, Islamic Law and Soci-ety, Cilt 11, Sayı 3, 2004, s. 378-401.
• Berman, Harold J/Kaufman, Colin, “The Law of Inter-national Commercial Transactions (Lex Mercatoria)” Harvard Law Journal, Cilt 19, 1978, s. 221-277.
• Bhatti, Maria; Islamic Law and International Comemrcial Arbitration, Routhledge, New York, 2019.
• Blackaby, Nigel/Partasides, Constantine/Redfern, Alan/Hunter, Martin, Redfern and Hunter on International Arbitration, 5th Ed, Oxford, 2009.
• Çalışkan, Yusuf, Uluslararası Satım Hukukunda Kanunlar İhtilafı Meseleleri, İstanbul, 2014.
• Casini, Lorenzo, The Making of a Lex Sportiva by the Court of Arbitration for Sport, Lex Sportiva:What is Sports Law?, içinde Asser International Sport Law Series (Eds. Robert Si-ekmann / Janwillem Soek), Lahey, 2012, s. 149-171.
• Çelikel, Aysel/Erdem, Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, 16. Bası, 2020.
• Chuah, Jason; “Islamic Principles Governing International Trade Financing Instruments: A Study of the Morabaha in English Law” Northwestern Journal of International Law and Bu-siness, Cilt 27, Sayı 1, 2006, s. 137-170.
• Chukwumerije, Okezie; Choice of Law in International Commercial Arbitration, ABD, 1994. Colon, Julio; “Choice of Law and Islamic Finance” Texas International Law Journal, Cilt 46, Sayı 2, 2011, s. 410-436.
• De Ly, Filip, International Business Law and Lex Mercatoria, North Holland, 1992.
• Demirkol, Berk, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun 24. Maddesi Çerçevesinde Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk, 2. Baskı, İstanbul, 2014.
• Dicey, A. V./Morrıs, J. H. C./Collins, Lawrence, Dicey, Morris and Collins on the Conflict of Laws, 15. Bası, Londra, 2012.
• Doğan, Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk, 6. Bası, Ankara, 2020.
• Döndüren, Hamdi; İslam Hukukuna Giriş, Konya, 2017.
• Duval, Antoine, “Lex Sportiva: A Playground for Transnational Law”, European Law Jour-nal, Cilt 19, Sayı 6, 2013, s. 822-842.
• Colon, Julio; “Choice of Law and Islamic Finance” Texas International Law Journal, Cilt 46, Sayı 2, 2011, s. 410-435.
• Ercanbrack, Jonathan, The Transformation of Islamic Law in Global Financial Markets, Cambridge, 2015.
• Erkan, Mustafa, Milletlerarası Tahkimde Yetki Sorunları, Ankara, 2013.
• Fadlallah, Ibrahim; Arbitration Facing Conflicts of Culture: The 2008 Annual School of In-ternational Arbitration Lecture sponsored by
• Freshfields Bruckhaus Deringer LLP, Arbitra-tion International, Cilt 25, Sayı 3, 2009, s. 303–318.
• Farah, Ahmad Q. / Hattab, Rasha M. “The Application of SharīʿAh Finance Rules in International Commercial Arbitration” Utrecht Law Review, Cilt 16, Sayı 1, 2020, s. 117-139.
• Goldman, Berthold, The Suez Company an International Company, Le Monde, 1956.
• Goldstajn, Aleksandar, Usages of Trade and Other Autonomous Rules of International Trade According to the UN (1980) Sales Convention, içinde International Sale of Goods (Eds. Pe-tar Sarcevic / Paul Volken), Oceana, 1986.
• Gözler, Kemal, İslâm Hukukunun Değeri - İslâm Hukuku, Batı Hukukuna Alternatif Olabilir mi?, Erişim: www.anayasa.gen.tr/islam-hukuku.htm (Yayın Tarihi: 16 Aralık 2019).
• Gümüş, Musa, Osmanlı Devleti’nde Kanunlaştırma Hareketleri, İdeolojisi Ve Kurumları, Tarih Okulu Sayı XIV, 2013, s. 163-200.
• Güven, Koray, Lex Mercatoria Ve Milletlerarası Tahkim, Milletlerarası Özel Hukuk ve Mil-letlerarası Hukuk Bülteni, Cilt 34, Sayı 2, 2014, s. 1-57.
• Hallaq, Wael B; An Introduction to Islamic Law, Cambridge, 2009.
• Junius, Andreas, “Islamic Finance: Issues Surrounding Islamic Law as a Choice of Law un-der German Conflict of Laws Principles” Chicago Journal of International Law, Cilt 7, Sayı 2, 2007, s. 537-550.
• Kalpsüz, Turgut; Türkiye’de Milletlerarası Tahkim, 2. Bası, Ankara, 2010.
• Kamali, Mohammad Hashim; An Introduction to Shari’ah, Kuala Lumpur, 2006.
• Karaca, Hüseyin Akif, “CISG’in Milletlerarası Uygulama Alanı, İrade Serbestisi ve Bazı Yorum Meseleleri” Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 39, Sayı 1, 2019, s. 189-215.
• Karaca, Hüseyin Akif, Uluslararası Ticari Sözleşmelerden Kaynaklı Devlet Mahkemelerin-deki Yargılamalarda “Hukuk Kuralları”nın Seçimi: Lahey Prensipleri M. 3, İçinde Milletle-rarası Özel Hukukta Sözleşmesel Meseleler (Ed. Sibel Özel/Mustafa Erkan), İstanbul, 2018.
• Kutty, Faisal, “The Sharia Factor in International Commercial Arbitration” Loyola of Los Angeles International and Comparative Law Review, Cilt 28, Sayı 3-4, 2006, s. 565-624.
• Mankowski, Peter, “Article 3 of the Hague Principles: The Final Breakthrough for the Choi-ce of Non-State Law”, Uniform Law Review, Cilt 22, Sayı 2, 2017, s. 369-394.
• Michaels, Ralf,Non-State Law in the Hague Principles on Choice of Law in International Contracts, içinde Vari-eties of European Economic Law and Regulation: Liber Amicorum for Hans Micklitsz (Eds. Kai Purnhagen / Peter Rott), Springer, 2014.
• Nygh, Peter, “The Reasonable Expectations of the Parties As a Guide to the Choice of Law in Contract and in Tort”, içinde Collected Courses of the Hague Academy of International Law, Cilt 251, 1995, s. 269-400.
• Oğuz, Arzu, Lex Mercatoria, Ankara, 2004.
• Olatoye, Kareem Adebayo / Yekini, Abubakri; “Choice Of Islamic Law As The Governing Law In Islamic Finance Contracts: The United Kingdom And Nigerian Perspectives” IIUM Law Journal, Cilt 25, Sayı 1, 2017, s. 137 – 159.
• Ovacı, Vahap, İslam Hukukunun Karakteristik Özellikleri, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fa-kültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı 7, 2015, s. 69-80.
• Ozdem, Berk Hasan. "The Path of Eastern Arbitration to Take Islamic Finance Disputes from the Hands of English Litigation." Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 39, Sayı 1, 2019, s. 295-323.
• Özdemir Kocasakal, Hatice, “Viyana Konvansiyonu’nun Milletlerarası Özel Hukuk Bakı-mından Uygulama Alanı” Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2013/1, s. 19-52.
• Özel, Sibel, Akreditif ve Hukuki Niteliği, İstanbul, 1991.
• Özel, Sibel, Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri, İstanbul, 2008.
• Permanent Bureau of the Hague Conference on Private Internaitonal Law, Commentary on the Principles on Choice of Law in International Commercial Contracts, 2015.
• Rahman, Abdullah Abdul; "Shariah as the governing law of Islamic finance contracts in the UK: The impact of Rome I Regulation and the position in arbitration" Young ICCA Forum, erişim: https://youngicca-blog.com/2014/11/.
• Şanlı, Cemal/Esen, Emre/Ataman Figanmeşe, İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, 8. Baskı, 2020.
• Şanlı, Cemal; Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolla-rı, 7. Baskı, İstanbul, 2019.
• Sanson, Michelle; Essential International Trade Law, 2nd Ed. Australia, 2005.
• Schmitthoff, Clive, International Trade Usages, içinde Institute of International Business Law and Practice Newsletter, ICC Yayın no. 440/4, Paris, 1987.
• Selanik, Atakan Adem / Bayram, Orkun/Değirmenci, Işılay Talay, “Viyana Satım Antlaşma-sı’nın (CISG) Tarihsel Gelişimi ve Uygulama Alanı” Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 17, Sayı 4, 2018, s. 1353-1367.
• Siddiqi, Muhammed Nejatullah; Issues in Islamic Banking, Londra, 1983.
• Siddiqui, Shahid Hasan; Islamic Banking, Pakistan, 1994.
• Süral, Bahar Ceyda, Uluslararası Ticari Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk Olarak Unidroit (Özel Hukukun Yeknesaklaştırılması için Uluslararası Enstitü) Prensipleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2008.
• Şentop, Mustafa, Tanzimat Dönemi Kanunlaştırma Faaliyetleri Literatürü, Türkiye Araflt›rmalar› Literatür Dergisi, Cilt 3, Say› 5, 2005, s. 647-672.
• Tok, Ozan & Akter, Sumru, Patolojik ve Asimetrik Tahkim Anlaşmalarının Değerlendirilmesi, içinde Tahkim Okulu Paneller Serisi Cilt I (Eds. Mustafa Erkan / Candan Yasan Tepe-taş), İstanbul , 2020, s. 57-101.
• United Nations Commission on International Trade Law, UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration 1985 (With amendments as adopted in 2006), Vienna, 2008.
• Von Bar,Christian/Mankowski, Peter, Internalionales Privatrecht, 2. Ed, Beck, 2003.
• Winship, Peter, The Scope of the Vienna Convention on International Sales Contracts, içinde International Sales: The United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (Ed. Nina M. Galston / Hans Smith, New York 1984, s. 1-53.
• Yanpar, Atilla; İslami Finans – İlkeler, Araçlar ve Kurumlar, İstanbul, 2014.
• Yener Keskin, Cansu; Milletlerarası Tahkim Anlaşmasının Kurulması ve Etkisi, İstanbul, 2017.
• Yöney, Can, Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk Olarak Lex Sportiva, içinde Atipik Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk, (Ed. Sibel Özel/Hatice Selin Pürselim Arning), İstanbul, 2020, s. 69-115.
• Yöney, Can; “Viyana Satım Sözleşmesi’nin Tahkim Anlaşmasına Uygulanacak Hukuk Olarak Uygulanabilirliği” Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2019/2, s. 745-781.
• Yöney, Can, Yabancı Hukukun Uygulanması, İstanbul, 2018.
• Zahid, Anowar/Mohd Ali, Hasani, Shari’ah As A Choice Of Law In International Islamic Fi-nancial Contracts: Shamil Bank Of Bahrain Case Revisited, US-China Law Review, C. 10, 2013, s. 27-34.
• Özbay, İbrahim / Erdem, Murat; Bir Kurumsal Tahkim Merkezi Örneği Olarak İslam İşbirli-ği Teşkilatı Tahkim Merkezi Üzerine Düşünceler, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, 2020, s. 1-58.
• İsta Blog, İslam İşbirliği Teşkilatı Tahkim Merkezi, Erişim: https://ista.org.tr/blog/haberler/islam-isbirligi-teskilati-tahkim-merkezi/. Son erişim tarihi: 19.04.2021.
• Kumtepe, Yusuf / Loschi, Riccardo; Investment Dispute Settlement Body of the Organisa-tion of Islamic Cooperation: A Dead End for Claims under the OIC Investment Agreement?, Kluwer Arbitration Blog, Erişim: http://arbitrationblog.kluwerarbitration.com/2019/12/29/investment-dispute-settlement-body-of-the-organisation-of-islamic-cooperation-a-dead-end-for-claims-under-the-oic-investment-agreement/. Son erişim tarihi: 19.04.2021.
• http://arbitrationblog.kluwerarbitration.com
• http://conflictoflaws.net/News/2011/01/PIL-China.pdf.
• http://www.bailii.org/ew/cases/EWCA/Civ/2004/19.html
• http://www.kentlaw.edu/perritt/conflicts/rest187.html
• https://bahrainbusinesslaws.com/laws/Law-of-Commerce
• https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/
• https://iccwbo.org/dispute-resolution-services/arbitration/rules-of-arbitration
• https://islamansiklopedisi.org.tr/murabaha https://ista.org.tr/blog/
• https://kuran.diyanet.gov.tr/ https://treaties.un.org/
• https://www.fedlex.admin.ch/ https://www.izu.edu.tr/docs/
• www.anayasa.gen.tr/islam-hukuku.htm Legalbank Elektronik Hukuk Bankası