Türk-Yunan İlişkileri Kapsamında Kıta Sahanlığı Uyuşmazlığının Çözüm Yeri Birleşmiş Milletler Uluslararası Adalet Divanı Olabilir mi?

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 2, 1013 - 1038, 03.12.2021

Hakkı Hakan Erkiner Mehmet Emin Büyük

https://doi.org/10.33433/maruhad.989579

Öz

Ege Denizi üzerindeki kıta sahanlığı sınırlandırması meselesi, Türkiye ve Yunanistan arasında çözüm bekleyen uyuşmazlıklardan biridir. Özellikle 70’li yıllardan itibaren görünürlük kazanan bu sorun, Yunanistan’ın tek taraflı başvurusu ertesinde Uluslararası Adalet Divanı’nın 1978 tarihli yetkisizlik kararıyla birlikte bütünüyle siyaset ve diplomasi sorunu haline gelmiştir. Öte yandan birçok devletin benzer sınırlandırma sorunları yaşadığı ve bunları Divan veya farklı uluslararası yargı organları eliyle çözüme kavuşturma çabası içine girdiği görülmektedir. Bunun sonucunda yargı organlarının deniz alanlarının sınırlandırılması meselesine dair ciddi bir içtihadi birikimi ortaya çıkmıştır. Deniz alanlarının sınırlandırılması hukukunda baskın ilke, sınırlandırmanın hakça bir çözüme kavuşturacak şekilde yapılmasıdır. Bu düşünce, 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne de girmiştir. Bu bakımdan Ege Denizi’nde yapılacak bir sınırlandırmada, en doğudaki Yunan adaları ile Türkiye anakarası arasında çizilecek bir eşit uzaklık çizgisine dayalı bir sınırlandırma yapılmasının hakça olmaması sebebiyle, yargı organlarından bu yönde bir karar çıkmayacağı beklenebilir. Öte yandan bu çalışmanın ortaya koyduğu görüş, her ne kadar Divan’dan çıkacak kararın içtihat ışığında, Türkiye tezleri lehine bir sonuç getirebileceği düşünülse de bu karar bir kez verildikten sonra dönüşün olmayacağı bilinmeli, uyuşmazlığın diplomasi ve 1982 Sözleşmesi’ndeki öncelikli usul olan anlaşma yoluyla çözülmesi yönündeki çabalar sürdürülmelidir.

Anahtar Kelimeler

Kıta Sahanlığı Sınırlandırması Uyuşmazlığı, Ege Denizi, Ege Sorunu, Uluslararası Adalet Divanı, Deniz Alanlarının Sınırlandırılması, İçtihat Hukuku, Uluslararası Hukuk

Kaynakça

• Acer, Yücel, “Ege Kıta Sahanlığı Sorunu ve Uluslararası Yargı Kararları”, Ege Kıta Sahanlığı ve İlişkili Sorunlar Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul: Türk Deniz Araştırmaları Vakfı, Aslan Gündüz ve Hüseyin Öztürk (Ed.), 2002.
• Aksar, Yusuf, Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk II, 3. Baskı, İstanbul: Seçkin, 2015.
• Aksu, Fuat, Türk-Yunan İlişkileri: İlişkilerin Yönelimini Etkileyen Faktörler Üzerine Bir İnceleme, Ankara: SAEMK Yayınları, 2001.
• Büyük, Mehmet Emin, “Uluslararası Adalet Divanı – “Wimbledon” Buharlı Gemisi Davası”, Küresel Bakış Çeviri Hukuk Dergisi, Yıl: 8, Sayı: 25, Aralık 2018.
• Büyük, Mehmet Emin, Uluslararası Daimi Adalet Divanı – Kararlar, Danışma Görüşleri ve Emirnameler (1922-1930), İstanbul: Beta, 2020.
• Büyük, Mehmet Emin, Uluslararası Hukukta Hukukun Genel İlkeleri, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Caflisch, Lucius, “Maritime Boundaries, Delimitation”, Rudolf Bernhardt (Ed.), Encyclopedia of Public International Law içinde, Amsterdam: North Holland, Elsevier, Instalment 11, 1989.
• Crawford, James, Brownlie’s Principles of Public International Law, 8. Baskı, Oxford: Oxford University Press, 2012.
• Erkiner, Hakkı Hakan, Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Uluslararası Sorumluluğu, İstanbul: On İki Levha, 2010.
• Erkiner, Hakkı Hakan, “Devletin Haksız Fiilden Dolayı Uluslararası Sorumluluğunda Uluslararası Hukuk Komisyonu'nun Tespit Ettiği İsnat Kuralları”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl 2007, Cilt 13, Sayı 3-4, s. 145-180.
• Erkiner, Hakkı Hakan, “Birleşmiş Milletler Uluslararası Adalet Divanı Kararlarının Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Aracılığıyla Uygulatılması”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl 2017, Cilt 23, Sayı 2, s. 87-102.
• Erkiner, Hakkı Hakan, “Uluslararası Topluluk Kavramı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl 2010, Cilt 16, Sayı 1-2, s. 39-75.
• Erkiner, Hakkı Hakan, “Uluslararası Topluluk Kavramının Başlıca Görünümleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl 2010, Cilt 16, Sayı 1-2, s. 77-133.
• Evans, Malcolm D., “The Law of the Sea”, Malcolm D. Evans (Ed.), International Law içinde, Oxford: Oxford University Press, 2003.
• Gökdemir Işık, Nurser, Kıta Sahanlığı, Hukuki Rejimi ve Ege Sorunu, (Doktora Tezi), 9 Eylül Üniversitesi, 2006.
• Gülçür, Abdulkadir, Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesinin Yapısı ve Yargı Yetkisi, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2017.
• Gündüz, Aslan, “Discord Between Greece and Turkey over the Extent of Their Continental Shelves in the Aegean”, Hellenic Studies, Vol. 4, No. 2, 1996.
• Jaenicke, Günther, “North Sea Continental Shelf Cases”, Rudolf Bernhardt (Ed.), Encyclopedia of Public International Law içinde, Amsterdam: North Holland, Elsevier, Instalment 2, 1981.
• Kuran, Selami ve Derya Aydın Okur, Reşat Volkan Günel, Meltem Sarıbeyoğlu, Uluslararası Hukuk Temel Metinler, 3. Baskı, İstanbul: Beta, 2014.
• Kuran, Selami, Uluslararası Deniz Hukuku, 6. Baskı, İstanbul: Beta, 2020.
• Oellers-Frahm, Karin, “Aegean Sea Continental Shelf Case”, Rudolf Bernhardt (Ed.), Encyclopedia of Public International Law içinde, Amsterdam: North Holland, Elsevier, Instalment 2, 1981.
• Pazarcı, Hüseyin, Uluslararası Hukuk Dersleri – 2. Kitap, 9. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi, 2013.
• Shaw, Malcolm N., Uluslararası Hukuk, (çev.) İbrahim Kaya ve diğerleri, 8. Baskı, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2018.
• Shaw, Malcolm, International Law, 8. Baskı, Cambridge: Cambridge University Press, 2017.
• Sohn, Louis B., Cases and Materials on the Law of the Sea, 2. Ed., Leiden: Brill Nijhoff, 2014.
• Syrigos, Angelos ve Dokos, Thanos, Atlas of Greek-Turkish Relations, Kathimerini, 2020.
• Tanaka, Yoshifumi, The International Law of the Sea, Cambridge: Cambridge University Press, 2012, 192-198.
• Tanaka, Yoshifumi, Predictability and Flexibility in the Law of Maritime Delimitation, Portland: Hart Publishing, 2006.
• Tekin Apaydın, Deniz, “Düz Esas Hatların Belirlenmesinde Adaların Rolü: Adalar Saçağı Bilmecesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi • Cilt 25, Sayı 2, Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal Armağanı, Aralık 2019, s. 565-589
• Toluner, Sevin, Milletlerarası Hukuk Dersleri – Devletin Yetkisi, 4. Baskı, İstanbul: Beta, 1989.
• United Nations Handbook on the Delimitation of Maritime Boundaries, New York: United Nations Publications, 2002.