XIX. Yüzyıla Kadar Olan Mevlevi.Ayinlerinde U sul-V e zin ilişkisi

Yıl 2009, Sayı: 36, 255 - 276, 05.03.2014

Ayşe İlhan

Öz

Özet
Mevlevt ayini Türk din mOsikisinin miraciyeden sonraki en büyük ve sanatlı formudur. Gerek
yapısı gerekse bestecilik anlayı§ı itibariyle özel bir konuma sahiptir. Aynı zamanda bu anlayı§ın
yüzyıllar boyunca korunarak "Beste-i Kadim" denilen klasik ayinlerden günümüz ayinlerine kadar
bir gelenek içerisinde aktarılmı§ olması bakımından mGsikimizde çok önemli bir yer tutmaktadır.
Mevlevt ayinlerinin güfteleri Hz. Mevlana'nın Mesnevf ve Divan-ı Kebir'inin gazeliyyat ve
rubaiyyat bölümlerinden seçilmi§tir. Ayrıca Etlak1, Sultan Yeleel gibi Mevlev1 büyüklerine ait
manzum parçalara da rastlamak mümkündür. Güftelerin tamamı arQz vezni ile yazılmı§tır.
Bu çerçevede çalı§mamızda asırlara meydan okuyarak gelen bestecilik geleneği ile mGsikimizde
çok önemli bir yere sahip olan Mevlev1 ayinlerini -bestecilikte usul-vezin ili§kisi geleneğimizi ortaya
koymak bakımından önemli olduğu kanaatiyle- melodiden sonra bestenin temelini olu§turan
usul ve güft:e (vezin) unsurları ve bunların birbirleriyle ili§kisi ile ortaya konan !ka' kalıpları
yönünden değerlendirdik.
Anahtar Kelimeler: ArGz, !ka', vezin, mevlev1 ayini, usul
Abstract
Mevlevt Ayini is one of the most ingenious and great form of the Turkish rcligious music. lt has a
special position in Turkish music because of its form and composition concept. In addition, its
composition concept have been preserved throughout centuries and carried over from "Beste-i
Kadim" to this century as a custom.
Lyrics of Mevlev1 ayins has been choosen from gazeliyyat and rubaiyyat seetion of Mesnev1 and
D!viin-ı Kebir. Besides it is possible that it might been came across different poems which had
be en written by Mevlev1 masters such as Sultan V el ed and Etlak1. All of the poems had be ed
written by arGz me ter.
In this context, we have evaluated Mevlev1 ayins, which have been most important place in
Turkish Religious Musle and composing custom that have been came today through centurics by
challenging, in terms of rhythmic, poetic elemen ts and !ka' templates.
Key Words: ArGz, !ka', vezn, usul.

Anahtar Kelimeler

Arüz, îkâ', vezin, mevlevî â ini usül V ı