AB Yüksek Öğretimi Kriterleri Bağlamında Türkiye' de ilahiyat Öğretimi: K e lam Örneği

Yıl 2009, Sayı: 37, 15 - 33, 05.03.2014

İlyas Çelebi Hayrettin Güdekli

Öz

Özet
Bu makale, temeli Bologna Bildirgesi ile atılan AB yüksek öğretim normları çerçevesinde genelde
Türk yüksek öğretiminin ve özel olarak da ilahiyat ve kclarn öğretiminin yerini belirlemeyi amaçlamaktadır.
Makalede ilk olarak AB yüksek öğretim normlarının genel çerçevesi ele alınmı§, daha
s,ınra Türkiye'deki yüksek öğretimin ulusal ve ilahiyat yeterlikleri değerlendirilmi§tir. ilahiyat
yeterlik çerçevesini olu§ turan program çıktıları konusunda öneriler >unularak bunların önce ilahiyat
ınüfredatındaki derslerle sonra da anabilim dalları ile ili§kilendirilmesi yapılmı§tır. Ayrıca kclam
anabilim dalındaki derslerin hangi program çıktılarıyla ili§kilendirilebileceği hususunda bir
§ema hazırlanması yoluna gidilmı§ ve bu derslerin söz kcmusu çerçeve içinde hangi yeterlikleri
kar§ıladığının tespitine çalı§ılmı§tıf. Bununla irtibatlı olarak ders tasarım ve planlaması meselesi
soru§turulmu§, bir dersin nasıl olu§turulması ı;erektiği ve nasıl i§leneceği gibi hususlar tartı§ılmı§tır.
Bu çerçevede ders olu§tururken gözetilmesi gereken amaç, kaynaklar, muhteva ve metoda
Jikkat çekilmi§; derslerin bilgi, kavrama, uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme süreçlerinden
geçilerek i§lenmesine, ölçme ve değerlendirmenin de buna göre yapılmasına vurgucia bulunulmu§tur.
Anahtar Keliıneler: AB yüksek öğretimi, Türk yüksek öğretimi, ilahiyat öğretimi, ilahiyat yeterlik
çerçevesi, kelam öğretimi.
Abstract
This article aims to determine the position ofT urkish higher education in general and the education
of divinity and theology in particular wirbin the framework of EU higher education norms
based on the Bologna Declaration. In this article, firstly, the general fraınework of EU higher
education norms were examineJ, and then the national and divinity competencies of Turkish
higher education were considered. Some suggestions about the program outputs which constitute
Jivinity competence framework were ·offered and these were associated with the lessons in the
Jivinity curriculum firstly and the departmen ts secondly. Moreover a scheme about lessons in the
department of theolob'Y associated with the pto!,'fam outputs was prepared, and which competendes
were correspondcd by these lessons were determined within the framework mentilmed
above. In this context lcsson designing and planning wcre assesseJ, and some matters aboııt how
to create and give a lesson were argued. In this framework purpose, resources, content and
method should be taken into consideration while creating lesson, and the lessons will be given by
passing through some processes, i.e. knowledge, comprehension, application, analysis, synthesis
and evaluation. Measureınent and evaluation should be done with reference to it.

Anahtar Kelimeler

AB yüksek öğretimi, Türk yüksek öğretimi, ilâhiyat öğretimi, ilâhiyat yeterlik çerçevesi, kelâm öğretimi

Kaynakça

• Ebu’l-Hasan el—Eşarî, el—Has alel—bahs
• Gazzâlî, el—Munkız mine’d-dalâl
• İbn Rüşd, el—Keşf an menahici’l-edille
• Müsâ Kâzım, Külliyât,
• İzmirli İsmail Hakkı, Muhassalü’l—lcelâm ve’l-hikme,
• Bekir Topaloğlu, Kelâm Araştırmaları Üzerine
• lSAV, İslâmî ilimlerde Metodoloji Meselesi (Kelâm),
• lSAM, Modem Dönemde Dinî İlimlerin Temel Meseleleri 6. Yöntem
• a. Konular öğrencilere seminer olarak dağıtılacak
• b. Ders sunum, tartışma, müzâkere tarzında işlenecektir.
• Değerlendirme: Materyalin önemi hakkında yargıda bulunma, kıymet ve
• değerini tespit etme, çıkarılacak sonuçları ortaya koyma demektir. Bu aşamada
• AB Yüksek Öğretimi Kriterleri Bağlamında Türkiye'de İlâhiyat Öğretimi: Kelâm Örneği <> 3l '
• daha çok “kesinleştirme, tespit etme, sonuç çıkarma, ikna etme, ispatlama,
• kıymetlendirme" gibi eylemler kullanılır. Örnek Konu Çözümlemesi: lmamet Konusu 1. Bilgi Aşaması İslâm toplumunun dinî ve siyasî liderliği görevini üstlenecek bir imamın ge
• rekliliği, bu kişinin biat yoluyla seçildiği, aynı anda iki imamin bulunmasının câiz
• olmadığı, imamın bür, âkil bâliğ, erkek ve Kureyş kabilesine mensup olması
• gerektiği, mefdülun imametinin câiz olduğu gibi klasik literatürde mevcut olan
• bilgilerin aktarımı. 2. Kavrama Aşaması İmamın, toplumun düzenini ve adaleti sağlamak, insanlarin sevk ve idaresi
• için gerekli olduğu, literatürde yer alan bilgilerin tarihte bu işlevi sağlayacak
• düzenlemeleri ifade ettiği, geçmişte imam için öngörülen şartların günümüzde
• gerekli ve yeterli olup olmadığı, sözgelimi Kureyşliliğin niçin istendiği, günümüz
• de böyle bir ön şartın bulunmasının gerekli olup olmadığı, imama biat ile seçim
• sistemi arasında paralellik görülüp görülemeyeceği gibi soruları yönelterek mese
• lenin özünü ortaya koyma ve kavrama demektir. 3. Uygulama Aşaması Klasik kelâm literatüründe yer alan imametle ilgili bilgilerin günümüz siyaset
• teorisine katkı sağlayıp sağlayamayacağını, biat ile seçim sistemi, icmâ ile parla
• mento kararları arasında paralellikler kurulup kurulamayacağını sorarak söz
• konusu bilgilerin pratikte ne anlama geldiğini sorgulama. 4. Analiz Aşaması lmamet sistemini ve imamın görevlerini yasama, yürütme, yargı, denetim gibi
• kısımlara ayırma, aralarındaki ilişkiyi ortaya koyma; seçme, seçilme kural ve
• şartlarını belirleme vs. ' 5. Sentez Aşaması Seçme, seçilme, yasama, yürütme, yargı, denetim gibi parçaları bir araya geti
• ölçüsü ne kadar olmalı? Bu husus tartışılabilir. Bizce din gibi özgün ve özel bir
• alanda eğitim—öğretim yapma, diğer alanlara kadar uluslararası etkiye açık değil—
• dir ve olmamalıdır. Burada insan hakları demokratik teâmüller gibi genel geçer
• Yüksek Öğretim Kurulu, Türkiye'nin Yüksek Öğretim Stratejisi (Taslak Rapor Ankara 2006), s. 50-53. ii ı 3. Türkiye’de yürütülmekte olan ilâhiyat eğitiminin misyon ve vizyonunu doğru belirleyebilmek için önlisans, lisans ve lisansüstü düzeylerde yeterliklerin, niteliklerin ve kalite güvencelerinin belirlenmesi gerekmektedir. Bunun için
• YÖK düzeyinde bir çalışmanın yapılması zarureti bulunmaktadır. Benzer bir
• çalışmanın her anabilim dalında olduğu gibi, kelâm anabilim dalı düzeyinde de
• yapılması gerekmektedir. Bu çalışmayı yapmak üzere kurulacak bir komisyon,
• Kelâm Anabilim Dalı’nın program çıktılarını hazırlamalı, bu çıktıları gerçekleşti
• recek dersleri tespit etmeli, okutulacak her derse ilişkin konu, yöntem, kaynak ve
• AKTS’leri kararlaştırmalıdır. Böylece ilâhiyat fakültelerinin tümünde aynı görevi ifâ eden ve aynı hedeflere
• yürüyen bir programa kavuşmuş olacağımızı düşünüyoruz.