Klasik İslâm Devletler Hukukunda Ülke Kavramı ve Günümüzdeki Durum: İbn Teymiyye’nin Mardin Fetvası ile Benzeri Diğer Bazı Fetvalar

Yıl 2012, Sayı: 43, 41 - 64, 05.03.2014

AHMET Özel

Öz

İslâmiyet’in ortaya çıkması ve yayılması tarihi, bir bakıma Müslüman toplum ve devletlerin gayrimüslimlerle
ilişkileri tarihi olduğundan İslâm hukukçuları savaş, barış, dârulaislâm, dârulharp,
dârussulh gibi kavramlar üzerinde önemle durmuş, kendi zamanlarında karşılaştıkları durumları
değerlendirerek dinî ve hukukî çözümler bulmaya çalışmışlardır. Sözü edilen kavramlar Batılı
devletlerin gerek İslâm dünyasına yönelik sömürgecilik faaliyetleri gerekse sömürgecilik sonrası
bağımsızlık sürecinde karşılaştıkları direniş hareketlerinde de kilit kavramlar olmuş, günümüzde
de Batı’nın İslâm dünyasına yönelik siyasî ve askerî stratejileri çerçevesinde bu kavramlar gündemdeki
yerini korumaya devam etmiştir. Bu makalede İslâm hukuku kaynaklarında ülke kavramıyla
ilgili görüşler ve başta İbn Teymiyye olmak üzere bazı âlimlerin fetvaları ele alınmış, ayrıca
günümüzde mevcut durumla ilgili değerlendirmelere yer verilmiştir

Anahtar Kelimeler

Ülke, dârulislâm, dârulharp, dârussulh, savaş, barış, hicret, Ibn Teymiyye, Mardin, Nâsıruddin es-Semerkandî, Şihâbüddin er-Remlî, Fazlullah b. Rüzbihân el-Huncî

Kaynakça

• Abel, A., “Dâr al-Harb”, Encyclopaedia of Islam (new edition), II, 126.
• Ahmed b. Muhammed b. Ebübekir el-Hanefî, Mecmau'l-fetâvâ, Melik Suüd Üniversi- tesi Ktp., nr. 4215.
• a.mlf., Hizânetü'l—fetâva, Râşid Efendi Ktp., nr. 426. a.e., İstanbul Müftülüğü Ktp., nr. 350.
• Alim b. el-Alâ el-Hindî (v. 786/1384), el-Fetâva't—Tâtâ'rhâniyye, Râşid Efendi Ktp., nr. 386. a.e. (nşr. Kâdî Seccâd Hüseyin), Karaçi 1416.
• Cessâs, Ebü Bekir Ahmed b. Ali, Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî, Süleymaniye Ktp., Cârul- lah, nr. 717.
• Debüsî,Ebü Zeyd Abdullah b. Muhammed, el-Esrâ'r, Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 102
• Dımaşkî, Muhammed b. Abdurrahman el-Osmânî, Rahmetü'l-ümme f'ihtilâfi'l—eimme (Şa'rânî'nin el—Mîzânü'l—küb'râ'smın kenarında), Kahire 1321.
• Fazlullah b. Rüzbihân Huncî, Sülükü'l—mülük (nşr. Muhammed Ali Muvahhid), Tahran 1362 hş.. a.e., trc. Muhammad Aslam (Muslim Conduct of State), ls- lamabad 1974.
• Haccâvî, Musâ b. Ahmed, el—lknâ’, I-IV, Kahire 1351.
• Haraşî, Şerhu Muhtasan' Halîl, I-VIII, Bulak 1317.
• Harmann, U. "Khundjî", ElZ , V, 53-55.
• İbn Abidîn, Reddü'l—muhtâ'r, I—V, Bulak 1272.
• İbn Hacer el-Heytemî, Tuhfetü’l-muhtâc, I—IX, Kahire 1315.
• İbnü’l-Hümâm, Fethu’l—Kadîr, I-IX, Kahire 1319.
• İbn Kudâme, el—Muğ'nî, I-XII, Beyrut 1392/1972.
• İbn Teymiyye, Mecmüu’l—fetâvâ, I-XXX, Riyad 1383.
• a.mlf., el—Fetâva’l—küb'râ, I-V, Kahire 1385/ 1965.
• Kafalı, Mustafa, “Cengiz Han”, DİA, VII, 368.
• Katib Çelebi, Keşfü’z—zunün, İstanbul 1360-62/1941-43.
• Kerderî, Şemsüleimme Muhammed b. Muhammed, Fetâva'l-Ke'rde'rî, Süleymaniye Ktp., Cârullah, nr. 919.
• Khadduri, Majid, War and Peace in the Law of Islam, Baltimore 1955. a.mlf., “International Law”, Law in the Middle East, I, On'gin and Development of Islamic Law, ed. M. Khadduri, et Herbert ]. Liebesny, Washington 1955, s. 349-372.
• Kuhistâni, Şemsüddin Muhammed b. Husâmüddin, Câmiu’T—rumüz, I-II, İstanbul 1300.
• Massignon, L., La Crise de l’auton'tâ religieuse et le Califat en Islam, Paris 1925.
• Merğinâni, Ebü'l—Feth Zeynüddin Abdürrahim b. Ebübekir İmâdüddin, Fusülü'l— Imâdî, Süleymaniye Ktp., Mahmut Paşa, nr. 224. a.e., Istanbul Müftülüğü Ktp., nr. 370.
• Özaydın, Abdülkerim, “Gürhan”, DİA, XIV, 323.
• Özel, Ahmet, İslâm Hukukunda Ülke Kavramı: Dâ'rulislâm—Dâ'rulha'rb, İstanbul 1998.
• a.mlf., “Remlî, Şehâbeddin”, DİA, XXXIV, 564—566.
• Remlî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed, Nihâyetü’l-muhtâc, I-VIII, Kahire 1967.
• Remlî, Şihâbüddin Ahmed b. Ahmed b. Hamza, Fetâva'T—Remlî (İbn Hacer el— Heytemi’nin el—Fetâva’l-küb'râ’sının kenarında), I—IV, Kahire 1392. a. e., (nşr. Muhammed Abdüsselâm Şâhin, Beyrut 1424/2004.
• Semerkandi, Ebü'l—Kâsım Nâsıruddin Muhammed b. Yusuf, el-Mültekat fi'l—fetâva'l— HaneŞyye, Süleymaniye Ktp. Yeni Cami, nr. 575.
• Serahsi, Radiyyuddin, el—Muhît, Râşid Efendi Ktp., nr. 393.
• Serahsi, Şemsüleiınme, el—Mebsüt, I-XXX, Kahire 1324-1331.
• a.mlf., Şerhu’s—Siyeri’l—kebîr (nşr. Selahaddin el-Müneccid ve Abdülaziz Ahmed), I-V, Kahire 1971.
• Şâfii, el—Ümm, I-VIII, Bulak 1321-1326.
• Şa'râni, Abdülvehhâb b. Ahmed, el—Mîzânü'l—küb'râ, Kahire 1321.
• Şirbini, Hatib, Muğni’l-muhtâc, I-IV, Kahire 13 78/ 1958.
• Taneri, Aydın, “Hâıı'zmşahlar”, DİA, XVI, 23o.
• Taşağıl, Ahmet, “Karahıtaylar”, DİA, XXIV, 415-416.
• Tyan, Emil, Institutions du droit public musulman, I-II, Paris 1954.
• Üsrüşeni, Mecdüddin Muhammed b. Mahmud, Fusülü'l-Üs'rüşenî, İstanbul Müftülüğü Ktp., nr. 94.
• Yazıcı, Tahsin, "Hunci", DİA, XVIII, 374.
• Zeylaî, Fahruddin Osman b. Ali, Tebyînü’l—hakâik, I-VI, Bulak 1313.