Ahmed Avni Konuk ve Mesnevî-i Şerîf Şerhi’nin Tasavvuf Çalışmaları Açısından Önemi

Yıl 2013, Cilt: 45 Sayı: 45, 31 - 50, 26.05.2014

SAFİ Arpaguş

Öz

Öz: Mesnevî, tasavvufî mirasın en kapsamlı klasiklerinden biridir. Ortaya çıkışından itibâren sürekli
genişleyen bir okuyucu halkasına sahip olan eser, tasavvufun hemen her konusuna değinen
içeriğiyle hep ilgi çekici olmuş, bu yüzden eser üzerine farklı dönemlerde çeşitli şerhler kaleme
alınmıştır. Sûfî muhatapları tarafından bir seyr ü sülûk rehberi ve ilm-i hakāyık metni olarak okunan
Mesnevî, şârihlerin üslubunda tasavvufun temel prensiplerinin tatbik edilebileceği bir külliyât
olarak kendini göstermiş ve yüzyıllar boyunca bu niteliğinden bir şey kaybetmemiştir. Son dönem
sûfîlerinden Ahmed Avni Konuk, Mesnevî-i Şerîf Şerhi isimli eseriyle bu şerh geleneği içerisinde
müstesnâ bir yere sahiptir. Bu makale, Ahmed Avni Konuk ve eserinin tasavvufî mirasla literatür
bazında muhatap olmak açısından önemini konu almaktadır.
Anahtar Kelimeler: Ahmed Avni Konuk, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Mesnevî, Tasavvuf, Edebiyat.
Ahmed Avni Konuk and importance of his commentary on Mathnawi for sufi studies
Abstract: Mathnawi is one of the most comprehensive classics of the sufi legacy. This work has
attracted a large circle of readers which ever grew from its appearance due to its comprehensive
contents. Hence many other sufis wrote commentaries over Mathnawi in different times. It was
considered as a manual for sufi voyage to God as well as an introduction to divine realities by the
sufis. This conception always continued until now. Ahmed Avni Konuk, who is a sufi lived in the
republican period has a special place due to its famous commentary named The commentary of
Mathnawi. This article deals with the evaluation of the commentary and its place among the sufi
legacy in terms of the sufi literature.
Keywords: Ahmed Avni Konuk, Rumi, Mathnawi, Sufism, Literature.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Avni Konuk, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Mesnevî, Tasavvuf, Edebiyat.

Kaynakça

• Ankaravî, İsmail, Hadislerle Tasavvuf ve Mevlevî Erkânı –Şerh-i Ehâdîs-i Erbaîn– (haz. Semih Ceyhan), İstanbul 2001.
• _____ Mesnevî’nin Sırrı –Dîbâce ve İlk 18 Beyit Şerhi– (haz. Semih Ceyhan, M. Topatan), İstanbul 2008.
• Arpaguş, Safi, Mevlânâ ve İslâm –Algı ve Anlatım–, İstanbul 2007.
• ______Mevlevîlikte Mânevî Eğitim, İstanbul 2008.
• _____ “Ahmed Avni Konuk’un Mesnevî-i Şerîf Şerhi’nde Hint Şârihleri”, Uluslararası Mevlânâ Sempozyumu Bildirileri, 2010, I, 189-212.
• _____ “Tasavvufî Düşünce ve Şerh Geleneğinde Mevlânâ Celâleddîn Rûmî-Muhyiddîn İbn Arabî İlişkisi”, Tasavvuf, sy. 25 (İstanbul 2010), s. 211-238.
• _____ “Tasavvufta Mantıku’t-Tayr: Mevlânâ’da Hz. Süleyman ve Kuşdili Tasavvuru”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 29 (İstanbul 2005), s. 121-13.
• ______“Vahdet Dükkanı”, Kubbealtı Akademisi Mecmûası, sy. 4 (İstanbul 2007), s. 51-60.
• Aytekin, Ülker, Sarı Abdullah Efendi ve Mesnevî-i Şerîf Şerhi (doktora tezi, 2002), Marmara Üniversitesi SBE.
• Barkçin, Savaş Ş., Ahmed Avni Konuk –Görünmeyen Umman–, İstanbul 2011.
• Ceyhan, Semih, “İsmail Rusûhî Ankaravî’nin Mesnevî Tahkîki: Mesnevî’deki Mânâya Metodolojik Bir Yaklaşım”, Tasavvuf, sy. 20 (İstanbul 2007), s. 117-142.
• _____İsmâil Ankaravî ve Mesnevî Şerhi (doktora tezi, 2008), Uludağ Üniversitesi SBE.
• _____“Mesnevî”, DİA, XXIX, 325-334. _____“Tâhiru’l-Mevlevî’nin Mahfil Dergisindeki Hâtırâtı Işığında Mesnevîhân Selânikli Ahmed Dede”, Tasavvuf, sy. 26 (İstanbul 2010), s. 25-70.
• Çakmaklıoğlu, M. Mustafa, İbn Arabî’de Ma’rifetin İfadesi, İstanbul 2007.
• Çelebioğlu, Âmil, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul 1998.
• Demirli, Ekrem, İbnü’l-Arabî Metafiziği, İstanbul 2013.
• Eraydın, Selçuk, “Ahmed Avni Konuk: Hayâtı ve Eserleri”, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, İstanbul 2005, I, 15-27.
• Ergin, Osman, Balıkesirli Abdülaziz Mecdi Tolun –Hayatı ve Şahsiyeti–, İstanbul 1942.
• _____Türkiye Maârif Târihi I-V, İstanbul 1977.
• Erginli, Zafer, “Hayatı Sembollere Yüklemek: Bir Mesnevî Hikâyesinin Anlaşılma Biçimleri Üzerine”, Milel ve Nihal, c.6 sy.1 (Ankara 2009), s. 221-243.
• Güleç, İsmail, Türk Edebiyâtında Mesnevî Tercüme ve Şerhleri, İstanbul 2008.
• Güllüce, Hüseyin, Kur’an Tefsiri Açısından Mesnevî, İstanbul 1999.
• Gündoğdu, Cengiz, “Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde “Mânâ Dili”: Mesnevî’nin Türkçeye Şerh Geleneği ve Bu Bağlamda Halvetî Şeyhi Abdulmecîd-i Sivâsî’nin Mesnevî Üzerine Çalışmları”, Tasavvuf, sy. 14 (Ankara 2005), s. 121-148.
• İhtifalci Mehmed Ziyâ Bey, Yenikapı Mevlevîhânesi (haz. M. Ali Karavelioğlu), İstanbul 2005. Kemikli, Bilal, Sûfî Şairin İzinde Şiir ve İrfan, İstanbul 2011.
• Konuk, Ahmed Avni, Mesnevî-i Şerîf Şerhi I-XIII (haz. Selçuk Eraydın-Mustafa Tahralı vd.), İstanbul 2010.
• Küçük, Osman Nuri, Fusûsu’l-Hikem ve Mesnevî’de İnsân-ı Kâmil, İstanbul 2011.
• Lewis, Franklin, Mevlânâ –Geçmiş ve Şimdi, Doğu ve Batı– (trc. G. Çağalı Güven, H. Koyukan), İstanbul 2010.
• Mazıoğlu, Hasibe, Eski Türk Edebiyatı Makaleleri, Ankara 2009.
• Mehmed Tâhir (Tâhirü’l-Mevlevî), Yenikapı Mevlevîhânesi Postnişîni Şeyh Celâleddin Efendi Merhûm, İstanbul 1326/1909.
• Mermer, Ahmet vd. (haz.), Osmanlı Şiirinde Mevlânâ Övgüleri ve Mevlevîlik Unsurları, Ankara 2009.
• Muînî, Muînüddin b. Mustafa, , Mu‘înî’nin Mesnevî-i Murâdiyye’si –Mesnevî Tercüme ve Şerhi– I-II (haz. Kemal Yavuz), Konya 2007.
• Öktay, Nesrin, Muhammed Es’ad Dede ve Mesnevî Şerhi (yüksek lisans tezi, 2008), Marmara Üniversitesi SBE.
• Öngören, Reşat, “Konuk, Ahmed Avni”, DİA, XXVI, 180-182. Öztürk, Şeyda, Şem’î Efendi ve Mesnevî Şerhi, İstanbul 2011.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I-III, İstanbul 1983.
• Sayar, Ahmed Güner, Abdülbâki Gölpınarlı, İstanbul 2013.
• Şeyh Galib, Şeyh Galib Dîvânı (haz. Muhsin Kalkışım), Ankara 1994.
• _____Hüsn ü Aşk (haz. M. Nur Doğan), İstanbul 2002.
• Tahralı, Mustafa, “Din İlimleri ve Tasavvuf Araştırmalarında Göz Önünde Bulundurulması Gereken Bazı Esaslar Hakkında Düşünceler”, Modern Dönemde Dinî İlimlerin Temel Meseleleri, İstanbul 2007, s. 357-368.
• _____“Ahmed Avni Konuk’un Mesnevî-i Şerif Şerhi’nde İbn Arabî”, Uluslararası Mevlânâ Sempozyumu Bildirileri, 2010, II, s. 871-878.
• _____“Takdim”, Mesnevî-i Şerîf Şerhi, İstanbul 2010, I, 11-25.
• Tatçı, Mustafa-Cemal Kurnaz, “Mehmed Es’ad Dede Hayatı, Eserleri ve Şiirleri”, Journal of Turkish Studies-Agâh Sırrı Levend Hatıra Sayısı, Harvard University 2000, 24/1, s. 254-2
• Tehânevî, İmdâdullah, Kalplerin Işığı –Ziyâu’l-kulûb Tercümesi– (trc. Mehmed Es’ad Dede, haz. A. Kaya), İstanbul 2007.
• Temizel, Ali, Mevlânâ, Çevresindekiler, Mevlevîlik ve Eserleriyle İlgili Eski Harfli Türkçe Eserler, Konya 2009.
• Vassâf, Hüseyin, Sefîne-i Evliyâ I-V (haz. M. Akkuş-A. Yılmaz), İstanbul, 2006.