XXI. Yüzyıl Türkiye’sinde Gelenekle Modernite Arasında Din Algıları ve Dindarlık Formları: Sosyolojik Bir Bakış

Yıl 2015, Cilt: 49 Sayı: 49, 5 - 27, 26.01.2016

ALİ Köse

https://doi.org/10.15370/muifd.28848

Cited By: 13

Öz

Türkiye’de 1990’lardan beri dinî hayata dair saha araştırmaları yapılmaktadır. Bu araştırmaların bulguları, Türk halkının büyük bir çoğunluğunun dinî inanca sahip olduğunu
ve kendisini dindar olarak gördüğünü göstermektedir. Aynı zamanda bu bulgular halkın
yine önemli bir kısmının kendisini modern olarak nitelendirdiğine de işaret etmektedir.
Türk halkının tecrübesi modernlikle dindarlığın çelişmeyeceği bir hayat tarzının mümkün
olduğunu göstermiştir. Bu makale Türkiye’deki dinî hayatın modernleşme-sekülerleşme
etkileşimindeki dönüşümünü ele almaktadır. Türk halkı, reform, feodalizm, endüstrileşme, bilimsel ilerlemeler ve şehirleşme gibi modernizmin temel parametrelerini Avrupa’dan
farklı yaşamış, bu da onun sekülerleşme tecrübesini Batı ülkelerinden farklılaştırmıştır. Bu
makale, dinin, modernleşmeyle iç içe geçişini Türkiye örneklemi üzerinden ele almakta,
her iki unsurun birbirine etkisini somut örnekler üzerinden tartışmaktadır. Bu etkileşimin
en güzel meyveleri, İslâmî bankacılık, yeşil pop ve İslâmî modadır. Ayrıca makale Batı
toplumlarındaki sekülerleşme sürecini açıklayan “lego” ve “vekil din” teorilerinin Türk
toplumu için geçerliliğini de tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sekülerleşme, Modernleşme, Popüler Dindarlık, Lego Teorisi, Vekil Din Teorisi, İslâmî Moda

Kaynakça

• Atay, Tayfun, Din Hayattan Çıkar, İletişim Yay., İstanbul 2004.
• Bell, Daniel, “The Return of the Sacred? The Argument on the Future of Religion”, British Jour- nal of Sociology, 1977.
• Berger, Peter, “Sekülerizmin Gerilemesi”, Kutsalın Dönüşü içinde (ed.) Ali Köse, Timaş Yay., s. 40- 59, İstanbul 2014.
• Berger, Peter, “Dinin Krizinden Sekülerizmin Krizine”, Kutsalın Dönüşü içinde (ed.) Ali Köse, Ti- maş Yay., s. 100-115, İstanbul 2014.
• Berger, Peter-Thomas Luckman, Gerçekliğin Sosyal İnşası, Paradigma Yay., İstanbul 2008.
• Bilgin, Nuri, Kimlik İnşası, Aşina Kitaplar, İstanbul 2007.
• Botton Alan de, Ateistler için Din, Sel Yayıncılık, İstanbul 2012.
• Çakan, İsmail Lütfi, Hurâfeler ve Bâtıl İnanışlar, Rağbet Yayınları, İstanbul 2003.
• Davie, Grace, “Believing without belonging: Is this the future of religion in Britain?”, Social Com- pass, 37: 455-469, 1990.
• Davie, Grace, Religion in Modern Europe, Oxford University Press, Oxford 2000.
• Davie, Grace, Modern Avrupa’da Din, Küre Yay., İstanbul 2005.
• Davie, Grace, “Avrupa Bir İstisna mı?”, Kutsalın Dönüşü içinde (ed.) Ali Köse, Timaş Yay., s. 201- 215, İstanbul 2014.
• Dean, Geoffrey-W. Kelly, “Is Astrology Relevant to Consciousness and Psi?”, Journal of Conscio- usness Studies, c. 10 (6/7), s. 188, 2003.
• Demerath, N. J., “Varieties of Sacred Experience: Finding the Sacred in a Secular Grove”, Journal for the Scientific Study of Religion, 39 (1), s. 1-9, 2000.
• Eisenstadt, S. N., “Multiple Modernities”, Daedalus, Winter, s. 1-29, 2000.
• Eliade, Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, Kabalcı Yay., İstanbul 2003.
• Ertit, Volkan, Sekülerleşme: Dinden Uzaklaşmanın Hikâyesi, Liberte Yay., İstanbul 2014.
• Ertit, Volkan, Endişeli Muhafazakârlar Çağı, Orient Yay., İstanbul 2015.
• Flew, Antony, Yanılmışım Tanrı Varmış, Profil Yay., İstanbul 2007.
• Göle, Nilüfer, “Batı Dışı Modernlik Üzerine Bir İlk Desen”, Doğu Batı, yıl: 1, sayı: 2, s. 57-64, An- kara 1998.
• Göle, Nilüfer, “Islam in Public: New Visibilities and New Imaginaries”, Public Culture, 14 (1), s. 173-190, 2002.
• Greeley, Andrew, “A religious revival in Russia?”, Journal for the Scientific Study of Religion 33: 253-72, 1994.
• Günay, Ünver, “Türk Halk Dindarlığının Önemli Çekim Merkezleri Olarak Dini Ziyaret Yerleri”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (2), s. 5-36, Kayseri 2003.
• Hadden, Jeffrey K., “Desacralizing Secularization Theory”, Secularization and Fundamentalism Reconsidered içinde (ed.) J. K. Hadden & A. Shupe, s. 3-26, New York: Pragon House, 1989.
• Hervieu-Léger, Daniele, Religion as a Chain of Memory, Fransızcadan çev. Simon Lee, Cambrid- ge: Polity Press, 2000.
• James, William, Pragmatism and Other Writings, New York: Penguin Books, 2000/1901.
• Köse, Ali, Türbeler: Popüler Dindarlığın Durakları, Timaş Yay., İstanbul 2010.
• Köse, Ali, Freud ve Din, İz Yayıncılık, İstanbul 2012.
• Köse, Ali, Milenyum Tarikatları: Batı’da Yeni Dini Hareketler, Timaş Yay., İstanbul 2013.
• Köse, Ali, “Modernleşme, Sekülerleşme ve Din İlişkisi Üzerine Yeni Paradigmalar”, Kutsalın Dö- nüşü içinde, Ali Köse (ed.), s. 11-39, İstanbul 2014.
• Martin, David, “Sekülerleşme Sorunu: Geçmiş ve Gelecek”, Kutsalın Dönüşü içinde, Ali Köse (ed.), s. 116-127, İstanbul 2014.
• Moscovici, Serge, Social Representations: Explorations in Social Psychology, Oxford: Blackwell Publishers, 2000.
• Ostwalt, Conrad, “Seküler Çan Kuleleri”, Kutsalın Dönüşü içinde (ed.) Ali Köse, Timaş Yay., s. 182-200, İstanbul 2014.
• Öner, Bengi, “Sosyal Temsiller”, Kriz Dergisi, 10 (1), s. 29-35, 2002.
• Özbudun ve Diğerleri, Antropoloji: Kuramlar, Kuramcılar, Dipnot Yay., İstanbul 2012.
• Paker, Oya, “Sosyal Temsiller Kuramının ve Epistemelojisinin Sosyal Psikoloji İçerisindeki Yeri ve Önemi”, Psikolojide Yeni Tartışmalar, Alfa Yayınları, İstanbul 1999.
• Stark, Rodney-William Bainbridge, The Future of Religion, University of California Press, Berke- ley 1985.
• Stark, Rodney, “Secularization: R. I. P.”, The Secularization Debate içinde (ed.) William H. Swatos & Daniel V. Olson, s. 41-66, New York, Rowman & Littlefield, 2000. Makale aynı başlıkla Sociology of Religion dergisinde (1999, 60: 249-273) yayımlanmıştır. Ayrıca daha sonra bir kitapta bölüm olarak yer almıştır (Rodney Stark & R. Finke, Acts of Faith, Berkeley: Uni- versity of California Press, 2000, s. 57-79).
• Stark, Rodney, “Toprağın Bol Olsun Sekülerleşme”, Kutsalın Dönüşü içinde (ed.) Ali Köse, Timaş Yay., s. 60-99, İstanbul 2014.
• Swatos, William-Kevin Christiano, “Secularization Theory: The Course of a Concept”, The Se- cularization Debate içinde (ed.) William H. Swatos & Daniel V. Olson, s. 1-20, New York: Rowman & Littlefield Pub., 2000.
• Türkiye’de Dinî Hayat Araştırması, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara 2014.
• Wilson, Bryan, Contemporary Transformation of Religion, Oxford: Clarendon, 1976.
• Yel, Ali Murat, “İslâm’da Büyük ve Küçük Gelenekler ya da İslâm Din Antropolojisinde Yüksek Kültür ve Halk Kültürü”, Din, Toplum ve Kültür: Din Sosyolojisine ve Antropolojisine Giriş (ed. Ali Coşkun), İz Yayıncılık, İstanbul 2005.
• Zuckerman, Phil, “Secularization: Europe-Yes, United States-No: Why has Secularization occu- red in Europe but not in the United States? An Examination of Theories and Research”, Skeptical Inquirer, March-April, 2004.