Kelâmî Bazı İhtilafların Kaynağı Olarak Hadisler Müslüman Olmayanların Bulûğ Çağına Ermeden Ölen Çocuklarının Ahiretteki Durumuna Dair Bazı Rivayetler

Yıl 2016, Cilt: 50 Sayı: 50, 137 - 161, 15.06.2016

Selim Demirci

https://doi.org/10.15370/maruifd.238504

Cited By: 1

Öz

İslâm tarihinin ilk dönemlerinden itibaren vakî olan ihtilafların; siyâsî, ictimâî,

ilmî bir çok etkene istinat ettiği; ilmî sahada kendisini özellikle fıkhî ve kelâmî meselelerde

gösterdiği söylenebilir. Fıkhî ihtilafların ahkâma müteallik nasların anlaşılması

ve yorumlanması noktasında metodolojik farklılaşmanın tabiî bir sonucu olarak

ortaya çıktığı ve burada merkezde ekseriyetle hadislerin olduğu belirtilmektedir. Hz.

Peygamber’den nakledilen hadislerin sadece ahkâm ile ilgili konularda değil kelâmî

bazı meselelerde de tartışmaların özünü teşkil ettiği, özellikle ikinci asırdan itibaren

hadisçilerin bu açıdan ihtilâfa sebep olan nakillerde bulundukları gerekçesiyle,

muarızları tarafından tenkit edildiği de bilinen hususlardandır. Müşriklerin bulûğa

ermeden ölen çocuklarının ahiretteki durumunu ele alan rivayetler ve konu etrafındaki

tartışmalar incelendiğinde burada da ihtilafın mesnedinin hadisler olduğu görülecektir.

Bu makalede hadislerin sadece fıkhî konularda değil kelâmî bazı meselelerde

de ihtilaf kaynağı olduğu/olabileceği konu ile ilgili rivayetler üzerinden ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Müşriklerin çocukları, kelâmî ihtilaflar, hadislerin anlaşılması, mükellef olmayan çocuklar, ahiret

Hadith as the Source of Some Theological Controversies Some Narrations About the Situations of the Children of Non-Muslim Parents in the Afterlife That Had Died Before the Puberty

Öz

It can be said that the controversies from the beginnings of Islamic history

had contained and based on many political, social, scientific reasons. And it can be said

that these controversies had especially occured in Islamic juristical and theological

issues. It is implied that the Islamic juristical controversies had emerged as a result of

the methodological diversification to understand and interpret the two foundations

of the dogm of Islam (Quran and Sunnah) about the regulations. The hadiths said by

the Prophet Muhammad (pbuh) had formed the basis of the arguments about not

only the regulations and also about the theological issues. But because of this, it has

been known that, the hadith scholars had been criticized by the opponents due to

the controversial narrations. When the narrations about the children of non-muslim

parents that had died before the puberty and the controversies about this issue are

analyzed, it will be seen that the sources of these controversies stem from the hadiths.

In this article, the hadiths will be evaluated as the source of disputes not only about

the Islamic juristical issues and also about the theological issues from the related

narrations about this topic.

Anahtar Kelimeler

The children of non-muslim parents, theological controversies, understanding of hadiths, the children before puberty, afterlife

Kaynakça

• Abdurrezzak, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî, el-Musannef (thk.: Habîburrahman el-Azamî), Beyrut 1403/1983.
• Ahmed b. Hanbel, Müsned (thk.: Şuayb el-Arnavud vd.), Ürdün 1995/1416.
• Akın, Hanifi, Mişkâtü’l-Mesâbîh (Tercüme, tahric ve açıklama), İstanbul 2013.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed, Mirkâtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh (thk.: Şeyh Cemâl Aytânî), Beyrut 1422/2001.
• ____ , Şerhu Kitabi’l-Fıkhi’l-ekber, Lübnan 2011.
• Aydın, Hüseyin, “İlâhî Adalet Açısından Çocuk ve Hayvan Elemleri Meselesi”, Fırat Üniver- sitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2009, sayı: 14/2, s. 1-27.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed, Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut 2009.
• Bağdâdî, Abdülkahir, Mezhepler Arasındaki Farklar (trc.: Ethem Ruhi Fığlalı), Ankara 1991.
• Beyazîzâde, İmam-ı Azam Ebû Hanîfe’nin İtikâdî Görüşleri (trc.: İlyas Çelebi), İstanbul 2000.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed, Tuhfetü’l- ebrâr şerhu Mesâbîhi’s-sünne (thk.: Nureddin Talib vd.), Katar 2012/1433.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, el-Câmiu’s-sahîh (Mevsûatü’l- hadîsi’ş-şerîf: el-Kütübü’s-Sitte içinde), thk.: Salih b. Abdülaziz b. Muhammed vd.), Riyad 1429/2008.
• Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte, Ankara 1992.
• Çağlayan, Harun, “Teklif Karşısında Çocukların Dünya ve Ahiretteki Durumu = Responsi- bility of Children in the World and the Hereafter”, Kelam Araştırmaları Dergisi, 2014, cilt: XII, sayı: 1, s. 37-60.
• Çakan, İsmail L., Hadis Edebiyatı, İstanbul 2003.
• Çetin, İsmail, Tahkîm-i Sâdat Şerh-i Mişkât, Isparta 1996.
• Davudoğlu, Ahmed, Sahîh-i Müslim Tercüme ve Şerhi, İstanbul 2013.
• sözüne itibar edilirken, irtidat ettiğini ilan eden müslüman çocuğun bu beyanı maslahata binaen askıya alınır.
• Tam edâ ehliyetine ulaştığı döneme kadar bekletilir. Bâliğ olduğunda ise iman etmesi teklif edilir. Görüş ve de
• ğerlendirme için bk. Çağlayan, “Teklif Karşısında Çocukların Dünya ve Ahiretteki Durumu”, s. 43.
• Dübeyhî, Süleyman b. Muhammed, Ehâdîsü’l-akîde, Riyâd 1431.
• Ebu Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî, es-Sünen (Mevsûatü’l-hadîsi’ş- şerîf: el-Kütübü’s-Sitte içinde), thk.: Salih b. Abdülaziz b. Muhammed vd., Riyad 1429/2008.
• Ebu Zehra, İslâm Hukuku Metodolojisi (trc.: Abdulkadir Şener), Ankara 1986.
• Elbânî, Nasıruddin, Sahîhu Sünen-i Ebî Dâvûd, Kuveyt 1423/2002.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail, Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve’htilâfü’l-musallîn (thk.: Muham- med Muhyiddin Abdülhamid), Beyrut 1411/1990.
• Hökelekli, Hayati, “Fıtrat”, DİA, İstanbul 1996, XIII, 47-48.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed, Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l- Buhârî, Dımeşk 2000.
• İbn Melek, Muhammed b. Abdüllatif er-Rûmî el-Hanefî, Şerhu Mesâbihi’s-sünne, Katar 2012.
• Îcî, Aduddin el-Kâdî, el-Mevâkıf fi İlmi’l-Kelâm, Beyrut ts.
• Kâdı Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen b. Ahmed el-Hemedânî, Şerhu’l-Usûli’l-hamse (trc.: İlyas Çelebi), İstanbul 2013.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh, et-Tezkire fî ahvâli’l-mevtâ ve’l-ahire, Dımeşk-Beyrut 1429/2008.
• Koçkuzu, Ali Osman, Haber-i Vahitlerin İtikat ve Teşri Yönlerinden Değeri, Ankara 1988.
• Köktaş, Yavuz, Günümüz Hadis Tartışmaları, İstanbul 2012.
• Mevdûdî, Meseleler ve Çözümleri (trc.: Yusuf Karaca), İstanbul 1990.
• Miras, Kamil, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, Ankara 1993.
• Muzhiruddin, el-Hüseyin b. Muhammed ez-Zeydânî el-Kûfî, el-Mefâtîh fî şerhi’l-Mesâbîh, Katar 2012/1433.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc, el-Câmiu’s-sahîh (Mevsûatü’l-hadîsi’ş-şerîf: el- Kütübü’s-Sitte içinde), thk.: Salih b. Abdülaziz b. Muhammed vd., Riyad 1429/2008.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî, el-Minhâc fî şerhi Sahîh-i Müslim b. Haccâc, Kahire 2003.
• Öz, Mustafa, “Acâride”, DİA, İstanbul 1988, I, 318-319.
• Özşenel, Mehmet, “Farklı Mezheplerin Teşekkülünde Sünnet ve Hadisin Etkisi”, (Sünnetin Yeri ve Değeri Sempozyumu, Ankara 2001), Ankara 2003, s. 99-110.
• Sâbûnî, Nureddin Ahmed b. Mahmûd b. Ebu Bekir, Mâtürîdiyye Akaidi (trc.: Bekir Topa- loğlu), Ankara 2000.
• Sinanoğlu, Mustafa, “Teklif ”, DİA, İstanbul 2011, XLI, 385-387.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî, el- Câmiu’s-sağîr fî ehâdîsi’r-rasûl, Beyrut 1410/1990.
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Tâcüddîn Muhammed b. Abdülkerîm b. Ahmed, el-Milel ve’n-Nihal (trc.: Mustafa Öz), İstanbul 2011.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, el-Mucemu’l-evsat (thk.: Târık b. İvazullah), Ka- hire 1415/1995.
• Taşdemir, Ahmet, “Müslüman Çocukların Ahiretteki Durumları”, Kelam Araştırmaları Der- gisi, 2013, cilt: XI, sayı: 1, s. 501-509.
• Tîbî, Ebû Muhammed Şerefüddîn Hüseyn b. Abdillâh b. Muhammed, el-Kâşif an hakâiki’s- sünen (thk.: Dr. Abdülhamîd Hindâvî), Riyad 1417/1997.
• Türibiştî, Ebu Abdullah Fazlullah b. es-Sadr, el-Müyesser fî şerhi Mesâbîhi’s-sünne (thk.: Dr. Abdülhamîd Hindâvî), Mekke 2008/1429.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Araf ”, DİA, İstanbul 1991, III, 259.
• ____ , “Çocuk”, DİA, İstanbul 1993, VIII, 359-360.
• ____ , “Ebu Hanife”, DİA, İstanbul 1994, X, 138-143.
• Yıldırım, Enbiya, Hadisler ve Zihinlerdeki Sorular Büyük Muhaddis Şuayp Arnavut’la Söyleşi, İstanbul 2011.
• Yücel, Ahmet, Hadis Tarihi, İstanbul 2011.
• Zekiyyuddin Şa’ban, İslâm Hukuk İlminin Esasları (trc.: İbrahim Kafi Dönmez), Ankara 2001.
• Zeynu’l-Arab, Ebu’l-Mefâhir Zeynuddin el-Mısrî, Şerhu’l-Mesâbîh (thk.:Nureddin Talib vd.), Katar 2012/1433.