Yıl 2017,
Cilt: 52 Sayı: 52, 95 - 113, 15.06.2017
Mahmut Kelpetin
Öz
Abstract: The aim of this article is to provide information about the physical and the
geographical condition of pre-Islamic Madina which includes material on the Jewish
and the Arabian tribes that resided in the city. In historical resources there are various
reports regarding the first settlers and data about the first time they established themselves
in Madina, which at that time was called Yathrib. Furthermore, this study will
also demonstrate the settlement of Madina during the time of Prophet Muhammad’s
hijrah to Madina. The study will attempt to give detailed information about the people
that were known to have lived in the city of Madina at that time. These people were
mostly part of tribes such as the Jewish tribes of Banū Qaynuqāʿ, Banū Nadīr, and Banū
Qurayza as well as the Arabian tribes such as Aws and Khazraj
Kaynakça
- Kaynaklar
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah, el-Müsned (nşr. Şuʿayb el-Arnaût-v.dğr.), I-L, Beyrut 1416-1421/1995-
2001.
- Algül, Hüseyin, “Ezd”, DİA, XII, 46-47.
- Apaydın, Mehmet, “Siyer Coğrafyası’nın İklimi, Bitki Örtüsü ve Hayvanları”, 2014-2015 Ders Yılı Siyer
Mektebi Müfredatı Hz. Peygamber (sas) Dönemi Siyer Coğrafyası, İstanbul 2014.
- Arslantaş, Nuh, Hz. Muhammed Döneminde Yahudiler, İstanbul 2016.
- Avcı, Casim, “Kaynukāʿ”, DİA, XXV, 88.
- ------, “Kurayza”, DİA, XXVI, 431.
- el-Belâzürî,Ahmed b. Yahya, Ensâbü’l-Eşrâf (nşr. Süheyl Zekkâr, Riyâd ez-Ziriklî), I-XIII, Beyrut 1417/1996.
- ------, Fütûhu’l-büldân, Beyrut 1988.
- el-Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin, Delâʾilü’n-nübüvve (nşr. Abdülmuʿtî Kalʿacî), I-VII, Beyrut 1408/1988.
- Bozkurt, Nebi-Küçükaşcı, Mustafa Sabri, “Medine”, DİA, XXVIII, 305-311.
- Buhl, Fr., “Medine”, İslâm Ansiklopedisi (İA), VII, 459-471.
- Burrû, Tevfîk, Târîhu’l-ʿArabi’l-kadîm, Beyrut 1422/2001.
- Cevâd Ali, el-Mufassal fî târîhi’l-ʿArab kable’l-İslâm, I-XX, Beyrut 1422/2001.
- Çubukçu, Asri, “Buâs”, DİA, VI, 340.
- ed-Diyârbekrî, Kâdî Hüseyin b. Muhammed, Târîhu’l-hamîs fî ahvâli enfesi nefis, I-II, Beyrut ts.
- Ebû Ubeyd el-Bekrî, Abdullah b. Abdülazîz, el-Mesâlik ve’l-memâlik (nşr. A. P. van Leeuwen ve A. Ferre),
I-II, Tunus 1992.
- ------, Muʿcem me’staʿcem min esmâiʾl-bilâd ve’l-mevâdıʿ (nşr. Mustafâ es-Sakkâ), I-IV, Beyrut ts.
- Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, Ali b. el-Hüseyin b. Muhammed, el-Egânî, I-XXV, Beyrut 1415/1995.
- Erdem, Sargon, “Amâlika”, DİA, II, 556-557.
- Gadbân, Yâsin, Medînetü Yesrib kable’l-İslâm, Amman 1993.
- Gil, Moshe, “The Origin of the Jews of Yathrib”, Jerusalem Studies in Arabic and Islam, 4 (1984), s. 205-209.
- Güç, Ahmet, “Yahudilik”, DİA, XLIII, 207-212.
- Günaltay, M. Şemsettin, İslâm Öncesi Arap Tarihi (haz. M. Mahfuz Söylemez), Ankara 2013.
- Halîfe b. Hayyât, Kitabü’t-tabakât (nşr. Süheyl Zekkâr), Beyrut 1414/1993.
- Halîl b. Ahmed el-Ferâhidî, Ebû Abdurrahman, Kitâbü’l-ʿAyn (nşr. Mehdî Mahzûmî-İbrahim es-Sâmerrâî),
I-VIII, Beyrut 1408/1988.
- Ḥamza el-İsfahânî, Ebû Abdillâh, Târîhu sinî mülûki’l-ard ve’l-enbiyâʾ, Beyrut 1961.
- Harman, Ömer Faruk, “Arim”, DİA, III, 374.
- ------, “Buhtunnasr”, DİA, VI, 380-381.
- ------, “Hârûn”, DİA, XVI, 255.
- ------, “Kudüs”, DİA, XXVI, 325.
- Hitti, Philip K., Siyâsî ve Kültürel İslam Tarihi (trc. Salih Tuğ), I-II, İstanbul 1995.
- İbn Abdülber, Ebû Ömer, el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-ʿAshâb (nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî), I-IV, Beyrut
1413/1992.
- İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım, Târîhu medîneti Dımaşk (nşr. Ömer b. Garâme el-ʿAmrî), I-LXXX, Beyrut 1415-
1421/1995-2001.
- İbn Düreyd, Ebû Bekir Muhammed b. el-Hasan, el-İştikâk (nşr. Abdüsselâm Muhammed Hârûn), Beyrut
1411/1991.
- İbn Habîb, Ebû Caʿfer Muhammed, el-Muhabber (nşr. Ilse Lichtenstädter), Beyrut ts.
- İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn, Kitâbü’l-ʿİber (nşr. Halîl Şehhâde-Süheyl Zekkâr), I-VIII, Beyrut 1401-
1403/1981-1983.
- İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed, Cemheretü ensâbi’l-ʿArab, Beyrut 1403/1983.
- İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed el-Büstî, es-Sikât (nşr. Muhammed Abdürreşîd), I-IX, Haydarâbâd
1393-1403/1973-1983.
- İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik, es-Sîretü’n-nebeviyye (nşr. Mustafa es-Sekkâ v.dğr.),
I-II, Mısır 1375/1955.
- İbn İshâk, Muhammed, Kitâbü’l-Megâzî (Sîretü İbn İshâk, el-Mübtedeʾ ve’l-mebʿas ve’l-megâzî) (nşr.
Muhammed Hamîdullah), Konya 1401/1981.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ, el-Bidâye ve’n-nihâye (nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), I-XXI, Cize 1417-
1420/1997-1999.
- İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim, el-Maʿârif (nşr. Servet ʿUkkâşe), Kahire 1413/1992.
- İbn Rüste, Ebû Ali Ahmed b. Ömer, el-Aʿlâku’n-nefîse (nşr. M. J. de Goeje), Leiden 1892.
- İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed, et-Tabakâtü’l-kübrâ (nşr. Ali Muhammed Ömer), I-X, Kahire
1421/2001.
- İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer, Târîhu’l-Medîneti’l-münevvere (nşr. Fehîm M. Şeltût), I-IV, Cidde 1399/1979.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec, el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem (nşr. Muhammed Abdülkâdir Atâ-
Mustafa Abdülkâdir Atâ), I-XIX, Beyrut 1412/1992.
- İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzüddîn, el-Kâmil fî’t-târîh (nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî), I-X, Beyrut
1417/1997.
- İbnü’l-Kelbî, Hişâm b. Muhammed, Nesebü Meʿad ve’l-Yemeni’l-kebîr (nşr. Nâcî Hasan), I-II, Beyrut
1408/1988.
- İbnü’l-Verdî, Ebû Hafs Zeynüddîn, Târîhu İbni’l-Verdî, I-II, Beyrut 1417/1996.
- Kelpetin, Mahmut, İslâm Öncesi Güney ve Kuzey Arabistan, İstanbul 2016.
- Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Harre”, DİA, XVI, 244-245.
- el-Makrîzî, Ebû Muhammed, İmtâ‘u’l-esmâ (nşr. Muhammed Abdülhamîd en-Nümeysî), I-XV, Beyrut
1420/1999.
- Mehrân, Muhammed Beyyûmî, Dirâsât fî târîhi’l-ʿArabi’l-kadîm, Riyad 1400/1980.
- el-Mesʿûdî, Hüseyin b. Ali, et-Tenbîh ve’l-İşrâf (nşr. Abdullah es-Sâvî), Kahire 1357/1938.
- Önkal, Ahmet, “Civâr”, DİA, VIII, 34.
- ------, “Hazrec”, DİA, XVII, 143-144.
- Özkuyumcu, Nadir, “Hilf ”, DİA, XVIII, 29.
- ------, “Nadîr”, DİA, XXXII, 275.
- al-Rashıd, Sa‘ad Abdul Azız, “Medina”, The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, III, 459.
- Sâlim, Seyyid Abdülazîz, Dirâsât fî târîhi’l-ʿArab kable’l-İslâm, İskenderiye ts.
- Sédillot, Louis Amélie, Târîhu’l-Arabi’l-ʿâm (trc. ʿÂdil Zuaytir), Kahire 1948.
- es-Semhûdî, Ahmed b. Ali el-Hasenî, Vefâʾü’l-vefâ bi-ahbâri dâri’l-Mustafâ (nşr. Hâlid Abdülganî Mahfûz),
I-IV, Beyrut 1427/2006.
- es-Süheylî, Ebü’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdullah, er-Ravdu’l-ünüf fî şerhi’s-Sîreti’n-nebevîyye (nşr.
ʿAbdurrahman el-Vekîl), I-VII, Kahire 1410/1990.
- eş-Şerîf, Ahmed İbrahim, Mekke ve’l-Medine fi’l-câhiliyye ve ahdi’r-resûl sallahu aleyhi ve sellem, Kahire ts.
- et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk (nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim),
I-XI, Beyrut 1387/1967.
- el-Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer, el-Megâzî (nşr. Marsden Jones), I-III, Beyrût 1409/1989.
Watt, W. M., “al-Madīna”, EI², V, 994-995.
- Welfenson, Israil, Târîhu’l-yehûd fî bilâdi’l-‘Arab fi’l-câhiliyye ve sadri’l-İslâm, Mısır 1927.
- el-Yaʿkûbî, Ahmed b. Ebû Ya‘kûb b. Vâdıh, Târîhu’l-Yaʿkûbî, I-II, Beyrut ts.
- Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdullah Şihâbüddîn, Muʿcemü’l-büldân, I-V, Beyrut 1397/1977.
- Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili: Türkçe Tefsir, I-X, İstanbul 1979.
- ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/RA-II/SD/40430.TXT (erişim tarihi: 05.06.2017).
Yıl 2017,
Cilt: 52 Sayı: 52, 95 - 113, 15.06.2017
Mahmut Kelpetin
Öz
Öz: Bu makale, İslâm öncesi Medine şehrinin fizikî ve coğrafi durumu ile burada Ya-
şayan Yahudi ve Arap kabileler hakkında bilgiler vermeyi hedeflemektedir. Medine’de
yerleşimin ne zaman başladığı ya da kimlerin öncelikle buraya yerleştiği konusunda
kaynaklarda farklı rivayetler bulunmaktadır. Bununla birlikte Hz. Peygamber’in hicreti
sırasında şehirde başta Kaynukâʿ, Nadîr ve Kurayza Yahudileri olmak üzere Evs ve Hazrec
gibi Arap kabileleri yaşamaktadır
Kaynakça
- Kaynaklar
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah, el-Müsned (nşr. Şuʿayb el-Arnaût-v.dğr.), I-L, Beyrut 1416-1421/1995-
2001.
- Algül, Hüseyin, “Ezd”, DİA, XII, 46-47.
- Apaydın, Mehmet, “Siyer Coğrafyası’nın İklimi, Bitki Örtüsü ve Hayvanları”, 2014-2015 Ders Yılı Siyer
Mektebi Müfredatı Hz. Peygamber (sas) Dönemi Siyer Coğrafyası, İstanbul 2014.
- Arslantaş, Nuh, Hz. Muhammed Döneminde Yahudiler, İstanbul 2016.
- Avcı, Casim, “Kaynukāʿ”, DİA, XXV, 88.
- ------, “Kurayza”, DİA, XXVI, 431.
- el-Belâzürî,Ahmed b. Yahya, Ensâbü’l-Eşrâf (nşr. Süheyl Zekkâr, Riyâd ez-Ziriklî), I-XIII, Beyrut 1417/1996.
- ------, Fütûhu’l-büldân, Beyrut 1988.
- el-Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin, Delâʾilü’n-nübüvve (nşr. Abdülmuʿtî Kalʿacî), I-VII, Beyrut 1408/1988.
- Bozkurt, Nebi-Küçükaşcı, Mustafa Sabri, “Medine”, DİA, XXVIII, 305-311.
- Buhl, Fr., “Medine”, İslâm Ansiklopedisi (İA), VII, 459-471.
- Burrû, Tevfîk, Târîhu’l-ʿArabi’l-kadîm, Beyrut 1422/2001.
- Cevâd Ali, el-Mufassal fî târîhi’l-ʿArab kable’l-İslâm, I-XX, Beyrut 1422/2001.
- Çubukçu, Asri, “Buâs”, DİA, VI, 340.
- ed-Diyârbekrî, Kâdî Hüseyin b. Muhammed, Târîhu’l-hamîs fî ahvâli enfesi nefis, I-II, Beyrut ts.
- Ebû Ubeyd el-Bekrî, Abdullah b. Abdülazîz, el-Mesâlik ve’l-memâlik (nşr. A. P. van Leeuwen ve A. Ferre),
I-II, Tunus 1992.
- ------, Muʿcem me’staʿcem min esmâiʾl-bilâd ve’l-mevâdıʿ (nşr. Mustafâ es-Sakkâ), I-IV, Beyrut ts.
- Ebü’l-Ferec el-İsfahânî, Ali b. el-Hüseyin b. Muhammed, el-Egânî, I-XXV, Beyrut 1415/1995.
- Erdem, Sargon, “Amâlika”, DİA, II, 556-557.
- Gadbân, Yâsin, Medînetü Yesrib kable’l-İslâm, Amman 1993.
- Gil, Moshe, “The Origin of the Jews of Yathrib”, Jerusalem Studies in Arabic and Islam, 4 (1984), s. 205-209.
- Güç, Ahmet, “Yahudilik”, DİA, XLIII, 207-212.
- Günaltay, M. Şemsettin, İslâm Öncesi Arap Tarihi (haz. M. Mahfuz Söylemez), Ankara 2013.
- Halîfe b. Hayyât, Kitabü’t-tabakât (nşr. Süheyl Zekkâr), Beyrut 1414/1993.
- Halîl b. Ahmed el-Ferâhidî, Ebû Abdurrahman, Kitâbü’l-ʿAyn (nşr. Mehdî Mahzûmî-İbrahim es-Sâmerrâî),
I-VIII, Beyrut 1408/1988.
- Ḥamza el-İsfahânî, Ebû Abdillâh, Târîhu sinî mülûki’l-ard ve’l-enbiyâʾ, Beyrut 1961.
- Harman, Ömer Faruk, “Arim”, DİA, III, 374.
- ------, “Buhtunnasr”, DİA, VI, 380-381.
- ------, “Hârûn”, DİA, XVI, 255.
- ------, “Kudüs”, DİA, XXVI, 325.
- Hitti, Philip K., Siyâsî ve Kültürel İslam Tarihi (trc. Salih Tuğ), I-II, İstanbul 1995.
- İbn Abdülber, Ebû Ömer, el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-ʿAshâb (nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî), I-IV, Beyrut
1413/1992.
- İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım, Târîhu medîneti Dımaşk (nşr. Ömer b. Garâme el-ʿAmrî), I-LXXX, Beyrut 1415-
1421/1995-2001.
- İbn Düreyd, Ebû Bekir Muhammed b. el-Hasan, el-İştikâk (nşr. Abdüsselâm Muhammed Hârûn), Beyrut
1411/1991.
- İbn Habîb, Ebû Caʿfer Muhammed, el-Muhabber (nşr. Ilse Lichtenstädter), Beyrut ts.
- İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn, Kitâbü’l-ʿİber (nşr. Halîl Şehhâde-Süheyl Zekkâr), I-VIII, Beyrut 1401-
1403/1981-1983.
- İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed, Cemheretü ensâbi’l-ʿArab, Beyrut 1403/1983.
- İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed el-Büstî, es-Sikât (nşr. Muhammed Abdürreşîd), I-IX, Haydarâbâd
1393-1403/1973-1983.
- İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik, es-Sîretü’n-nebeviyye (nşr. Mustafa es-Sekkâ v.dğr.),
I-II, Mısır 1375/1955.
- İbn İshâk, Muhammed, Kitâbü’l-Megâzî (Sîretü İbn İshâk, el-Mübtedeʾ ve’l-mebʿas ve’l-megâzî) (nşr.
Muhammed Hamîdullah), Konya 1401/1981.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ, el-Bidâye ve’n-nihâye (nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), I-XXI, Cize 1417-
1420/1997-1999.
- İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim, el-Maʿârif (nşr. Servet ʿUkkâşe), Kahire 1413/1992.
- İbn Rüste, Ebû Ali Ahmed b. Ömer, el-Aʿlâku’n-nefîse (nşr. M. J. de Goeje), Leiden 1892.
- İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed, et-Tabakâtü’l-kübrâ (nşr. Ali Muhammed Ömer), I-X, Kahire
1421/2001.
- İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer, Târîhu’l-Medîneti’l-münevvere (nşr. Fehîm M. Şeltût), I-IV, Cidde 1399/1979.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec, el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem (nşr. Muhammed Abdülkâdir Atâ-
Mustafa Abdülkâdir Atâ), I-XIX, Beyrut 1412/1992.
- İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzüddîn, el-Kâmil fî’t-târîh (nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî), I-X, Beyrut
1417/1997.
- İbnü’l-Kelbî, Hişâm b. Muhammed, Nesebü Meʿad ve’l-Yemeni’l-kebîr (nşr. Nâcî Hasan), I-II, Beyrut
1408/1988.
- İbnü’l-Verdî, Ebû Hafs Zeynüddîn, Târîhu İbni’l-Verdî, I-II, Beyrut 1417/1996.
- Kelpetin, Mahmut, İslâm Öncesi Güney ve Kuzey Arabistan, İstanbul 2016.
- Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Harre”, DİA, XVI, 244-245.
- el-Makrîzî, Ebû Muhammed, İmtâ‘u’l-esmâ (nşr. Muhammed Abdülhamîd en-Nümeysî), I-XV, Beyrut
1420/1999.
- Mehrân, Muhammed Beyyûmî, Dirâsât fî târîhi’l-ʿArabi’l-kadîm, Riyad 1400/1980.
- el-Mesʿûdî, Hüseyin b. Ali, et-Tenbîh ve’l-İşrâf (nşr. Abdullah es-Sâvî), Kahire 1357/1938.
- Önkal, Ahmet, “Civâr”, DİA, VIII, 34.
- ------, “Hazrec”, DİA, XVII, 143-144.
- Özkuyumcu, Nadir, “Hilf ”, DİA, XVIII, 29.
- ------, “Nadîr”, DİA, XXXII, 275.
- al-Rashıd, Sa‘ad Abdul Azız, “Medina”, The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, III, 459.
- Sâlim, Seyyid Abdülazîz, Dirâsât fî târîhi’l-ʿArab kable’l-İslâm, İskenderiye ts.
- Sédillot, Louis Amélie, Târîhu’l-Arabi’l-ʿâm (trc. ʿÂdil Zuaytir), Kahire 1948.
- es-Semhûdî, Ahmed b. Ali el-Hasenî, Vefâʾü’l-vefâ bi-ahbâri dâri’l-Mustafâ (nşr. Hâlid Abdülganî Mahfûz),
I-IV, Beyrut 1427/2006.
- es-Süheylî, Ebü’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdullah, er-Ravdu’l-ünüf fî şerhi’s-Sîreti’n-nebevîyye (nşr.
ʿAbdurrahman el-Vekîl), I-VII, Kahire 1410/1990.
- eş-Şerîf, Ahmed İbrahim, Mekke ve’l-Medine fi’l-câhiliyye ve ahdi’r-resûl sallahu aleyhi ve sellem, Kahire ts.
- et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk (nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim),
I-XI, Beyrut 1387/1967.
- el-Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer, el-Megâzî (nşr. Marsden Jones), I-III, Beyrût 1409/1989.
Watt, W. M., “al-Madīna”, EI², V, 994-995.
- Welfenson, Israil, Târîhu’l-yehûd fî bilâdi’l-‘Arab fi’l-câhiliyye ve sadri’l-İslâm, Mısır 1927.
- el-Yaʿkûbî, Ahmed b. Ebû Ya‘kûb b. Vâdıh, Târîhu’l-Yaʿkûbî, I-II, Beyrut ts.
- Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdullah Şihâbüddîn, Muʿcemü’l-büldân, I-V, Beyrut 1397/1977.
- Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili: Türkçe Tefsir, I-X, İstanbul 1979.
- ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/RA-II/SD/40430.TXT (erişim tarihi: 05.06.2017).