Kadı Sicilleri Işığında Osmanlı Kıbrısı’nda Kölelik (17. ve 18. Yüzyıllar)

Yıl 2018, Cilt: 54 Sayı: 54, 104 - 135, 15.06.2018

Ümit Güler

https://doi.org/10.15370/maruifd.452187

Cited By: 3

Öz

Öz: Osmanlı Kıbrısı’ndaki kölelik tecrübesinin gün yüzüne çıkarılmayı bekleyen birçok

konusu bulunmasına karşın, adadaki kölelik müessesesi üzerine henüz yeterli çalışmalar

yapılmamıştır. Nitekim dönemin kadı sicillerine yansıyan kölelik görünümleri de

araştırılmayı bekleyen bakir konuların başında gelmektedir. Siciller esas itibariyle Osmanlı

dönemindeki mahkeme tutanakları olması hasebiyle tarihsel açıdan geçmişe dair

en zengin ve sağlam kaynaklardandır. Makalemizde mevzunun bu öneminden hareketle

17. ve 18. yüzyıla ait mevcut tüm Kıbrıs kadı sicillerindeki kölelik görünümleri bütüncül

bir perspektiften araştırma konusu edilerek, adadaki söz konusu müessesenin bir nebze

daha aydınlatılmasına çalışılmış; yüksek pahadaki kölelerin Allah için âzât edilmesinden,

dolandırıcılık yoluyla özgür insanların köleleştirilmesine kadar geniş yelpazedeki

birçok muhtelif konuya ışık tutulmuştur. İlgili dönemde kölelerin nasıl alınıp satıldığı,

hangi işlerde çalıştırıldığı, aile kurumuyla olan münasebetleri incelendiği gibi; üzerlerinde

yürütülen mülkiyet davaları, karıştıkları suçlar veya efendileriyle ilişkilerinin niteliği

gibi hususlar da belgeler çerçevesinde ortaya konmuştur. Araştırmada ortaya çıkan

bazı bulgular şu şekilde özetlenebilir:

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Osmanlı Kıbrısı, Kölelik

The Institution of Slavery in Ottoman Cyprus in the Light of the Qadi Registers (17th and 18th centuries)

Öz

Abstract: Although there are certainly unaccountable issues regarding the experience

of slavery found in Ottoman Cyprus, very few studies concerning the slavery institution

have been carried out. Hence, the primary matter to be investigated in this article

is the main indicators of this institution of slavery as reflected in the Qadi registers.

These registers are the richest and most reliable resources, since they are basically the

court minutes recorded during the Ottoman period. This research, which looks at the

Qadi registers of the institution of slavery across all of Cyprus that emerged during the

17th and 18th centuries, carries out the study of this subject from an all-inclusive perspective.

It attempts to shed light on the reality of this institution, and on other various

issues related to it such as the attempts of freeing such slaves, for very high costs, in the

path of God, but also at the enslaving of free people through fraud and deceit. The study

demonstrates how people were bought and sold as slaves, and in what way they were

made to labor. Moreover, their family relationships, their claims through lawsuits, the

alleged crimes that they were involved in, and their relationships with their individual

lords are revealed within the framework of these historical documents.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Ottoman Cyprus, Slavery

Kaynakça

• Kıbrıs Kadı Sicilleri, 1B, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22.
• Akgündüz, Ahmed. İslâm Hukukunda Kölelik-Câriyelik Müessesesi ve Osmanlı’da Harem. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2006.
• Altınay, Ahmed Refik. Onikinci Asr-ı Hicri’de İstanbul Hayatı (1689-1785). İstanbul: Enderun Kitabevi, 1988.
• Alvân, Abdullah Nâsıh. Nizâmü’r-rık fi’l-İslâm, yy.: Dâru’s-Selâm, 2004.
• Aydın, M. Âkif. Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Hars Yayınları, 2005.
• Bayındır, Abdülaziz. İslâm Muhakeme Hukuku (Osmanlı Devri Uygulaması). İstanbul: İslâmî İlimler Araştırma Vakfı, 1986.
• Bardakoğlu, Ali. “Ayıp (Fıkıh)”. DİA, IV, 246-7.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu. I-VIII, İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
• el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1979.
• Braudel, Fernand. Akdeniz ve Akdeniz Dünyası (trc. Mehmet Ali Kılıçbay). İstanbul: Eren Yayınları, II, 1990.
• Çakır, İbrahim Ethem. “Osmanlı Toplumunda Köle ve Câriyeler, Sofya 1550-1684.” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2014, sy. 36, s. 201-216.
• Çelik, Civan. Bilinmeyen Yönleriyle Osmanlı Devleti’nde Kölelik. Samsun: Yolcu Dergisi Yayınları, 2012.
• Çevikel, Nuri. Kıbrıs Eyaleti. Gazi Mağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Basımevi, 2000.
• Çiçek, Kemal. Zimmis (Non-Muslims) of Cyprus in the Sharia Court 1110/39 A.H. / 1698-1726 A.D. (doktora tezi, 1992). University of Birmingham.