Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Üzerine Bibliyometrik Bir Analiz

Yıl 2019, Cilt: 57 Sayı: 57, 1 - 24, 31.12.2019

Ahmet Koç , Umut Kaya , Elif Sena Gelgör

https://doi.org/10.15370/maruifd.679169

Cited By: 2

Öz

Türkiye’de ilahiyat fakülteleri, toplumun dini konulardaki ihtiyaçlarına güncel bilgi üretmesi beklenen ve üreten kurumların başında gelir. Bu bilgiyi kamuoyuna ulaştıran en önemli kitle iletişim araçlarından biri ise akademik düzeyde yayımlanan fakülte dergileridir. Bu çalışmada ülkemizde öncü İlahiyat fakültelerinden biri olan Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin akademik süreli yayını olan Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi incelenmeye tabi tutulacaktır. Çalışmanın amacı, söz konusu dergiye ilişkin bibliyometrik bir analiz yapılmasıdır. Bibliyometrik analiz, matematiksel ve istatistiksel yöntemlerle tez, kitap, dergi gibi bilimsel bilgi paylaşım araçlarının incelenmesi anlamına gelmektedir. Bu analiz sonucunda bilimsel üretim mecrası olan dergiler hakkında çeşitli veriler elde edilmektedir. Elde edilen veriler ile bu çalışmaların bilimsel verimliliği ölçülebilmektedir. İlk kez 1963 yılında yayımlanan Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, o zamanki ismiyle Yüksek İslam Enstitüsü Dergisi olarak bilinmekteydi. 1982 yılından beri mevcut ismiyle yayın hayatına devam etmektedir. Dergi, 2019 yılı itibariyle 56 sayıya ulaşmış ve bu sayılarda toplam 467 çalışma yayımlanmıştır. Bu çalışmaları araştırma makaleleri, araştırma notları, kitap tanıtımları ve tercümeler meydana getirmektedir. Bu çalışmaların önemli bir kısmı Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin aktif ve emekli öğretim elemanları, araştırma görevlileri ile lisansüstü öğrencilerine ait olmakla birlikte Türkiye’nin ve dünyanın farklı bölgelerinden çeşitli akademisyenlerin çalışmaları da dergide yer almaktadır.
Derginin yazarları ile ilgili analizi özetle şu şekildedir: Dergide yayınlanan 467 yayına katkıda bulunan toplam yazar sayısı 257’dir. Bunların 39’u kadın, 218’i erkektir. MÜİFD’de en çok makalesi yayımlananlar yaklaşık %49 oranıyla doktor ünvanlı yazarlardır. Doktor ünvanlı yazarları %21,8 oranıyla doçent ünvanlı yazarlar, %9,1 oranıyla araştırma görevlileri ve %8,6 oranıyla profesör ünvanlı yazarlar izlemektedir. Yayınlanan çalışmaların %96,8’i tek yazarlıdır. Yazar verimliliğine bakıldığında dergideki yazar dağılımı Pareto ve Price Yasalarına uymamakta ancak Lotka Yasasına uymaktadır. Çalışmaların %76,2 Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi mensupları tarafından yayınlanmıştır.
Derginin çalışmalar ile ilgili analizi ise özetle şu şekildedir: Dergide en çok yayın 25 çalışma ile 2011 yılında yapılmıştır. En az yayın ise 6 çalışma ile 1999 senesinde yapılmıştır. Derginin tamamına bakıldığında, her yıl (iki sayıda) ortalama 16 civarında çalışma yayınlandığı görülmektedir. MÜİFD’de en çok araştırma makalesi (%80,9) yayınlanmıştır. Yayınların büyük çoğunluğu (%66,2) 11-30 sayfa aralığındadır. Yayınların %49,7’si Temel İslam Bilimleri; %30,4’ü Felsefe ve Din Bilimleri; %15,4 ise İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı ile ilgilidir. Çalışmalar %91,9 oranında Türkçe yayınlanmaktadır. Diğer dillerdeki çalışmalar sayıca az olmakla birlikte Arapça ve İngilizce olarak ele alınmıştır. Aynı şekilde çalışmaların %56,7’sinde özet vardır. Çalışmalarda en sık kullanılan anahtar kelimelerin bir kısmı şunlardır: Din (dinî/dinler) 40, İslam 25, Kur’an (öğretimi) 20; hadis, felsefe ve fıkıh 17’şer, dindarlık 15, dil (dili/diller) 14, hukuk 12; Tanrı, kelam, Osmanlı (hukuku, düşüncesi) 11’er; mantık ve usul 10’ar, eğitim 9; Şia/Şii, Türk, tefsir ve şiir 8’er; ilahiyat ve din eğitimi 7’şer; İslam hukuku, akıl (akletme), edebiyat, değer, kitap, tasavvuf, medrese, metafizik, ahlak, Hıristiyan 6’şar; Kıraat, bilim, fizik, Hanefi, modernleşme ve mutezile kavramları ise 5’er defa kullanılmıştır.
MÜİFD’nin tüm sayıları incelendiğinde 467 yayının 159 tanesinde kaynakça kullanıldığı, 267 tanesinde ise kaynakça kullanılmayıp, kullanılan kaynakların dipnotlar aracılığıyla verildiği görülmektedir. 41 yayında ise hiçbir kaynakça bilgisine yer verilmemiştir. 2013 yılı itibariyle kaynakça kullanımında bir gereklilik getirildiği anlaşılmaktadır. En çok başvurulan kaynakça dilleri ise sırasıyla Arapça, Türkçe ve İngilizce’dir. Çalışmaların görüntülenme sayısına bakıldığında makalelerin büyük çoğunluğunun (%85,5) 101 ile 300 kez arasında görüntülendiği, %61,8’inin de 301 ile 1000 arasında indirilme sayısına sahip olduğu görülmektedir. Dergide yayınlanan çalışmaların ortalama 2,5 atıf aldığı tespit edilmiştir. En çok atıf alan makale ise toplamda 36 atıf almıştır.
Kısaca bu çalışmanın öneminden bahsedilecek olursa, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi’nin analizini amaçlayan bu çalışma, İlahiyat fakültesi dergilerine ilişkin yapılmış ilk bibliyometrik analiz olma özelliğini taşımaktadır. Bu bağlamda bu çalışmanın, bundan sonra yapılacak benzer çalışmalar için örnek teşkil edeceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, MÜİFD, Bibliyometrik Analiz

A Bibliometric Analysis on Marmara University International Journal of Theological and Islamic Studies

Öz

Theology faculties in Turkey are among the leading institutions providing current solutions to the needs of the society on religious matters. Academic journals published by these faculties are some of the most important forms of media fulfilling this need. This study will consist of a bibliometric analysis of International Journal of Theological and Islamic Studies (JIST), published by Marmara University Faculty of Theology, one of the leading theology faculties in Turkey. A bibliometric analysis is carried out through researching the tools of scientific knowledge such as dissertations, books and journals. As a result of this analysis, the data on journals is acquired and the scientific productivity of these studies can be measured. The International Journal of Theological and Islamic Studies, published for the first time in 1963- It was then known as the Journal of the Istanbul Higher Islamic Institute before 1982-, has reached 56 issues in 2019, and 467 studies have been published in all of these issues. These articles are composed of research articles, research notes, book presentations and translations. Most of these studies have been conducted by the active and retired staff and postgraduate students of Marmara University, Faculty of Theology. Academicians from different parts of the world also contribute to the journal.
The analysis of the journal’s authors can be summed up as following: The total number of contributing authors is 257, made up of 39 female authors, and 218 male authors. The most published authors are those with a recent doctoral degree (49%). They are followed by associate professors (21.8%), research assistants (9.1%) and professors (8.6%). 96.8% of published studies are single-authored. In terms of author productivity, the distribution of authors in the journal does not follow the Pareto principle or Price’s Law, but it does comply with the Lotka Law. 76.2% of the studies were published by academic members of Theology Faculty of Marmara University.
The analysis of the journal related to the studies is as follows: The highest number of articles (25) was published in the year 2011, while the lowest number of articles (6) was published in 1999. When the entire history of the journal is considered, it is noted that approximately 16 studies are published each year within two issues. Most of the articles (80.9%) in JIST are research articles. The majority of publications (66.2%) are in the range of 11-30 pages. 49.7% of the publications are related to Basic Islamic Sciences; 30.4% of them are related to Philosophy and Religious Sciences and 15.4% of them are related to Islamic History and Arts. Moreover, 91.9% of these studies are published in the Turkish language. Studies in other languages have been written in Arabic and English, although few in number. Likewise, 56.7% of the studies come with an abstract. The most common keywords used in the studies are: Religion (religious/religions) 40 times, Islam 25 times, Qur'an (education) 20 times; hadith, philosophy and Islamic jurisprudence (fiqh) 17 times each, religiousness 15 times, language (language/languages) 14 times, law 12 times; God, Kalām and Ottoman (law, thought) 11 times each; logic 10 times, methodology 10 times, education 9 times; Shi‘a/Shi‘ite, Turkish, Qur’anic commentary and poetry 8 times each; theology and religious education 7 times; Islamic law, reason (reasoning), literature, value, books, mysticism, madrasah, metaphysics, morality, Christian 6 times each; and recitation of the Qur’an (Qira’a), science, physics, Hanafi, modernization and Muʿtazila 5 times each.
When all the issues of International Journal of Theological and Islamic Studies are examined, it is conclusive that a list of references was given in 159 out of 467 publications, while no reference list was given in 267 of them, yet the sources used are given through footnotes. No references were used in 41 publications. As of 2013, a requirement has been imposed on each article to include a bibliography. The most frequently used language in the bibliographies are Arabic, Turkish and English, respectively. When the number of views of the studies is examined, it is noted that the majority of the articles (85.5%) were viewed 101 to 300 times, and 61.8% of them were downloaded 301 to 1000 times. It is also evident from the analysis that the studies published in the journal get an average of 2.5 citations. The most cited article received a total of 36 citations.
In conclusion, the importance of this study is that it is the first bibliometric analysis of a journal of theological studies in Turkey. In this context, it is hoped that it will serve as an example for similar studies in the near future.

Anahtar Kelimeler

Marmara University Faculty of Theology, International Journal of Theological and Islamic Studies, JIST, Bibliometric Analysis

Kaynakça

• Ayhan, Halis. “İlahiyat Fakültesi.” Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 1999, sy. 6, s. 255-268.
• Aybey, Salih. “Türkiye’deki Din Eğitimi Çalışmaları Bağlamında ‘Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Kongresi’ (2017) Üzerine Bibliyometrik Analizler.” AUID, 2018, sy. 10 s. 415-430.
• Al, Umut. “Çok Yazarlılığın Bilimsel İletişimdeki Yeri”. Prof. Dr. Nilüfer Tuncer’e Armağan (haz. Mehmet Emin Küçük). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği, 2005, s. 31-41. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~umutal/publications/multipleauthorship.pdf (erişim tarihi: 29.09.2019)
• Çelebi, İlyas. “Kuruluşunun 50. Yılı Münasebetiyle Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Üzerine Kurumsal Bir Analiz: Fırsatlar ve Tehditler.” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2009, sy. 37, s. 5-14.
• Birinci, Hatice Gülşen. “Turkish Journal of Chemistry’nin Bibliyometrik Analizi.” Bilgi Dünyası, 2008, IX, sy. 2, s. 348-369.
• Karagöz, Beytullah – İzzet Şeref. “Değerler Eğitimi Dergisi’nin Bibliyometrik Profili (2009-2018).” Değerler Eğitimi Dergisi, 2019, XVII, sy. 37, s. 219-246.
• Polat, Coşkun –Mukaddes Sağlam – Tuba Sarı. “Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi’nin Bibliyometrik Analizi.” Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2013, XXVII, sy. 2, s. 273-288.
• Pritchard, Alan. “Statistical Bibliography or Bibliometrics?.” Journal of Documentation, 1969, sy. 25/4, s. 348-349.
• Terkan, Fehrullah. “Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Bünyesinde Yapılan Yayınlar ve Bunlara Dair Bir Değerlendirme.” Türkiye’nin İlahiyat Birikimi: Ankara İlahiyat’ın 70 Yılı (1949-2019). 2019, s. 234-275.
• http://dosya.marmara.edu.tr/ilh/Bultendergi/I_lahiyat_Tan_t_m_Kitapc_g_2020_web.pdf (erişim tarihi: 02.09.2019)
• https://cabim.ulakbim.gov.tr/bibliyometrik-analiz/ (erişim tarihi: 01.09.19)
• https://cabim.ulakbim.gov.tr/bibliyometrik-analiz/bibliyometrik-analiz-sikca-sorulan-sorular/ (erişim tarihi: 01.09.19)
• https://dergipark.org.tr/maruifd (erişim tarihi: 10.08.2019)
• https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruifd/archive (erişim tarihi: 17.09.2019)
• https://dergipark.org.tr/tr/search?q=ilahiyat+fak%C3%BCltesi&section=journal (erişim tarihi: 11.10.2019)
• https://ilahiyat.marmara.edu.tr/fakulte/genel-bilgiler/ (erişim tarihi: 10.08.2019)
• https://www.isnadsistemi.org/kullananlar/ (erişim tarihi: 06.12.2019)