Serbest Zamanlı Makamsal Okuyuşlar İçin Kullanılan “Notasyonda Zamansal Tespit Yöntemi”nin Tutarlılığı (İhlâs Sûresi - Davut Kaya Örneği)

Yıl 2019, Cilt: 57 Sayı: 57, 67 - 84, 31.12.2019

Muhammed Recai Çiftçi

https://doi.org/10.15370/maruifd.679214

Cited By: 3

Öz

Ezan, Kur’ân ve Gazel gibi belirli bir usûl dairesine alınma imkânı bulunmayan bir ritmik dokuya sahip ve her icrasında farklı melodik dokuların kullanıldığı serbest zamanlı sözlü müzikal icra türlerinin notaya alınması konusunda yeni ortaya konulmuş bir yöntem olan “Notasyonda Zamansal Tespit Yöntemi” bu araştırmanın konusunu teşkil etmektedir. Yapılan bir literatür taramasında, serbest zamanlı sözlü müzikal icra türlerinin notasyonu için daha önce bilimsel nitelikte ortaya konulmuş bir yönergeye ulaşılamamıştır. Bugüne kadar Ezan, Kur’ân ve Gazel gibi icra türlerinin müziksel yazımı üzerine yapılan çalışmalarda da akademik olarak isimlendirilmiş ve belirlenmiş bir sistem yoktur.
Bu araştırma “Notasyonda Zamansal Tespit Yöntemi”nin serbest zamanlı sözlü müzikal icra türleri için kullanıldığında çok büyük oranda zamansal gerçekliği yansıttığı hipotezi üzerine kuruludur. Müziksel yazmanın ele alındığı bu araştırmada, İhlâs Sûresi’nin okunuş örneği üzerinden nasıl bir notasyon modeli oluşturulabileceği ve İhlâs Sûresi’nin okunuşundaki ritmik dokunun analizi sonucunda tespit edilen sekizlik ve dörtlük nota değerlerinin zamansal olarak oranlanmasıyla ortaya çıkacak verilerin ne şekilde yorumlanabileceği incelenmiştir.
Betimsel bir araştırma yönteminin benimsendiği bu çalışmada, öncelikle örneklemi teşkil eden okuyuş notaya alınmış, daha sonra milisaniyelik oynatma modu bulunan bir ses oynatıcı yardımıyla okuyuştaki her hecenin süresi ölçülmüş, sekizlik ve dörtlük değerdeki notaların zamansal oranlamaları yapılmış ve söz konusu notasyon modelinin ne derecede çalışır olduğu ortaya konulmuştur.
Araştırmanın sağlıklı bir sonuç vermesi için sınırları net olarak belirlenmiştir. Youtube adlı internet sitesinden edinilen Davut Kaya’nın İhlâs Sûresi okuyuşu bu araştırmada incelenmiştir. Sadece sekizlik ve dörtlük değerdeki notaların oranlaması yapılmış, çok az sayıdaki 1,5 ve 4 vuruşluk değerdeki notalar oranlamaya dâhil edilmemiştir. İcracı okuyuşta genel olarak Hüzzam makamının özelliklerini ortaya koymakla birlikte, araştırmanın konusu itibariyle makamın özelliklerine bu çalışmada yer verilmemiştir.
Bu araştırma, Davut Kaya’nın Kur’ân-ı Kerim okuyuşu konusunda alanını temsil kabiliyetine sahip olduğu, Kur’ân kıraati konusunda yeterli teknik donanıma ve kabiliyete sahip olduğu varsayımına dayanmaktadır. Aynı zamanda araştırmada kullanılan bilgisayar destekli ses oynatma yazılımının doğru ve güvenilir veriler sunduğu varsayılmaktadır. Ele alınan İhlâs Sûresi okuyuşu, Finale adlı notasyon yazılımı ile notalandırılmıştır. Okuyuş içerisinde tespit edilen en küçük hece bir birim olarak kabul edilmiş ve zamansal karşılığı bir “sekizlik” nota olarak tespit edilmiştir. Makamın donanımı dizeğin başına yerleştirilmemiş, arızalar icranın notasyonu içerisinde gösterilmiştir. Sol anahtarlı olarak yazılan ilk satır Türk Müziği notasyon geleneğini ifade etmektedir. Fa anahtarlı olarak yazılan ikinci satır ise “La=440 Hz” olarak kabul edilen Batı Müziği notasyonuna göre yazılmıştır. Özellikle Türk Din Musikisi alanında Türkiye’de yapılan çalışmaların, ortaya konulan Sol ve Fa anahtarlı notasyon modeli ile bütün dünyada anlaşılır olması amaçlanmıştır. Okuyuşun toplam süresi, âyet aralarındaki susma süreleri de dâhil edilerek verilmiştir. Karşılaştırma ve değerlendirmeler kısmındaki ilgili tabloda bütün okuyuşa ait toplam okuma süresi olarak verilen 23.39 saniye, söz konusu susma süreleri dışarıda bırakılarak tespit edilmiştir.
Okuyuş beş susma aralığı tarafından bölünen altı cümleden oluşmaktadır. Cümlelerin ritmik dokusunda tespit edilen temel birim olan en küçük heceler için ortalama süre sırasıyla 0.27, 0.28, 0.30, 0.31, 0.29 ve 0,25 saniyedir. Dolayısıyla bu okuyuşun dördüncü cümleye kadar ağırlaşan bir ritmik tavırla seyrettiği, beşinci cümle ile beraber okuyuşun temposunda göreceli bir hızlanma meydana geldiği anlaşılmaktadır. İhlâs Sûresi’nin âyet/cümle aralarındaki susma süreleri çıkarıldığında toplam okuma süresinin 23.39 saniye olduğu görülmüştür. Ritmik doku analiz edildiğinde bütün okuyuştaki hecelerin toplam karşılığının 83 birim olduğu tespit edilmiştir. Buradan hareketle her birimin zamansal değerinin ortalama olarak 0.28 saniye olduğu anlaşılmaktadır. Okuyuş içerisinde görülen çok az sayıdaki 1,5 ve 4 vuruşluk heceler istisna edilip geriye kalan sekizlik ve dörtlük değerdeki hecelerin sürelerinin adetlerine oranlaması yapıldığında ise okuyuşta tespit edilen ritmik dokunun zamansal gerçekliği %100 oranında yansıttığı ortaya çıkmaktadır. Zira sekizlik değerdeki hecelerin ortalama süresi 0.29 saniye, bunun zamansal olarak iki katı kabul edilen dörtlük değerdeki hecelerin ortalama süresi ise 0.58 saniyedir. Bu iki sürenin oranı da sekizlik notanın zamansal karşılığı olan yarım vuruş ile dörtlük notanın zamansal karşılığı olan bir vuruş arasındaki matematiksel oran ile tam bir örtüşme sergilemektedir.
İhlâs Sûresi örneğinde “Notasyonda Zamansal Tespit Yöntemi”nin zamansal gerçekliği ne düzeyde yansıttığı üzerine yapılan bu araştırmanın sonucunda hipotezin doğru olduğu ve icranın bütününe bakıldığında söz konusu yöntemin zamansal gerçeklik ile tamamen örtüştüğü ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Notasyon, Müziksel Yazma, Zamansal Tespit, İhlâs Sûresi

The Consistency of “The Temporal Determination Method for Notation” utilised for Free-Style Maqamic Recitations (Surat al-Ikhlas – The Case Study of Davut Kaya)

Öz

The subject of this study is “Temporal Determination Method for Notation”, which is a newly introduced process for taking notes of free-style oral musical performances that applies different melodic textures at each performance and possesses a rhythmic texture that cannot be positioned into a specific rhythm patterns, such as the Adhān, the Qur’an and the Ghazal.
During a literature research, no scientific guidelines were found for such a type of notation process of free-style oral musical performances. There seems to be no system up to date that has been assigned, defined and put forward academically on musical writing on the performing religious musical composition such as the Adhān, the Qur’an and the Ghazal.
Therefore, this article argues on the basis of the hypothesis that the “Temporal Determination Method for Notation” depends a great extent on temporal reality when it is used for types of free-style oral musical performances. In this study where musical writing is essential, the questions concerning how to create a notation model through the reading of Surat al-Ikhlas as a case study and how to interpret the data obtained by the temporal proportioning of the crotchet and quaver note values, determined by the analyse of the rhythmic texture in the reading of the Surat al-Ikhlas, were considered.
Primarily, a descriptive research method was adopted in this study where the Qur’an reading was scored, followed by a measurement of the duration of each syllable in the reading by an audio player utilising a millisecond play mode, and the formulation of the temporal proportions of the crotchet and quaver note values. Finally, the notation model was verified through demonstration in order to assess to what extent it works.
The limits of the research were clearly defined in order to achieve vigorous results. Davut Kaya's reading of Surat al-Ikhlas, which was obtained from the YouTube website, is examined in this research. Only the proportion of the crotchet and quaver note values were made, and a very small numbers of dotted crotchet and semibreve notes were not included. Although the performer in this study reveals in his reading the characteristics of the Hüzzam maqam in general, the characteristics of the maqam in terms of the subject of the research are not included.
This research is based on the supposition that Davut Kaya has the ability to represent his field in the reading of the Qur’an and that he has sufficient technical equipment and proficiency in the recitation of the Qur’an. It is also implicit that the computer-assisted audio player software used in the research is going to provide accurate and reliable data.
The reading of Surat al-Ikhlas, which was deliberated upon is scored with a notation software named Finale. The smallest syllable determined in the reading was accepted as a unit and its temporal equivalent was determined as a “quaver” note. The key signature of the maqam was not placed at the beginning of the staff, but shown in notation of the performance. The first line notation written with the G-Clef (Treble Clef) represents the tradition of Turkish Music notation. The second line, written as F-Clef (Bass Clef), is written according to Western Music notation, which is accepted as “La=440 Hz”. Expressly, the aim is for the studies in the field of Turkish Religious Music to be comprehensible all over the world by the use of both the G-Clef and F-Clef notation models. The total duration of the reading is given by including the silent periods between the verses and 23.39 seconds, which is given as the total recitation time of the whole reading in the relevant table in the comparisons and evaluations section, was determined by excluding the silent intervals.
The reading consists of six sentences divided by five silent intervals. The average time for the smallest syllables, the basic unit detected in the rhythmic texture of the sentences, is 0.27, 0.28, 0.30, 0.31, 0.29 and 0.25 seconds, respectively. Therefore, it is agreed that this reading followed with a rhythmic attitude slowing down to the fourth sentence and a relative acceleration occurred in the tempo of reading along with the fifth sentence.
It is ascertained that the total reading time is 23.39 seconds when the silent intervals between the verses of Surat al-Ikhlas are subtracted. When the rhythmic texture was analysed, it was found that the total equivalent of the syllables in the whole reading is 83 units. From this, it is understood that the temporal value of each unit is on average 0.28 seconds. When the syllables of dotted crotchet and semibreve seen in the reading are excluded, and the proportions of syllables’ durations to syllables’ numbers were made, it emerged that the rhythmic texture detected in the reading reflects the temporal reality at a rate of 100%. The average duration of syllables with quaver value is 0.29 seconds, and the average duration of syllables with crotchet value, which is considered to be twice the time, is 0.58 seconds. The ratio of these two periods corresponds exactly to the mathematical ratio between the half-pulse, which is the temporal equivalent of the quaver, and one pulse, which is the temporal equivalent of the crotchet.
In the case of Surat al-Ikhlas, the research conducted on the extent to how the Temporal Determination Method for Notation reflects the temporal reality, the hypothesis is accurate and when the whole performance is examined, it is discovered that the method completely coincides with the temporal reality.

Anahtar Kelimeler

Notation, Musical Writing, Temporal Determination, Surat al-Ikhlas

Kaynakça

• Bilgiseven, Amiran Kurtkan. Sosyal İlimler Metodolojisi. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1989.
• Çiftçi, Muhammed Recai. İstanbul’daki Hristiyan ve Müslüman Mabedlerinde Okunan Tevrat, Zebur, İncil ve Kur’ân-ı Kerim Ayetlerinin Karşılaştırmalı Müzikal Analizi. (doktora tezi, 2019). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ----------. “Kani Karaca ve Bekir Sıdkı Sezgin’in Ezan Tekbirleri Çerçevesinde Tony Adlı Ses Analiz Yazılımının İşlevselliği.” Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 2019, sy. 43, s. 248-255.
• Karahasanoğlu, Songül – Elif Damla Yavuz. Müzikte Araştırma Yöntemleri. İstanbul: İTÜ Türk Musikisi Devlet Konservatuarı Yayınları, 2015. Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2007.
• Özkan, İsmail Hakkı. Türk Musikisi Nazariyatı ve Usülleri-Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2006.
• Yeprem, Mehmed Safa. “İlahiyat Fakültelerinde Müzikal İşitme, Okuma ve Yazma Çalışmaları.” Geçmişten Günümüze Uluslararası Dini Musiki Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Amasya: yy., 2017.
• https://www.youtube.com/watch?v=BAiZfMS2R1I (erişim tarihi: 13.08.2019).
• https://kurul.diyanet.gov.tr/Personel/103/Davut-kaya (erişim tarihi: 13.08.2019).