Fatma Betül Altıntaş. Tarihsel Eleştiri Yöntemlerinin Tenkidi ve İslâmî Rivayetlere Uygulanması Sorunu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2019, 520 sayfa.

Yıl 2020, Cilt: 59 Sayı: 59, 179 - 183, 24.12.2020

Ayşe Mutlu Özgür

Öz

Batıda bir metnin orijinal formunu tespit etmek için geliştirilen tarihsel eleştiri yöntemleri, oryantalistlerin hadis rivayet tarihi ve isnâd sistemine ilgileri nedeniyle Müslüman araştırmacıları da ilgilendirmektedir. Batı’da daha ziyade Kitâb-ı Mukaddes’in tenkitli neşrinde kullanılan ve kutsal metinlerin ne zaman ve kimler tarafından yazıldığı problemine odaklanan çalışmalar, zamanla İslâm dininin kaynaklarını, bilhassa hadisleri tarihlendirmeye yönelmiş, vefatından uzun bir süre sonra kayda geçirildiği gerekçesiyle Hz. Peygamber’e ait olması mümkün görülmeyen hadislerin kimler tarafından ve ne zaman “uydurularak” tedavüle çıkarıldığı belirlenmeye çalışılmıştır. Fatma Betül Altıntaş, Tarihsel Eleştiri Yöntemlerinin Tenkidi ve İslâmî Rivayetlere Uygulanması Sorunu’nda eserin adından da anlaşıldığı üzere meseleyi iki aşamalı olarak ele alır: İlk iki bölümde oldukça detaylı örnekler üzerinden mezkûr yöntemlerin ortaya çıkış süreci, uygulanış biçimleri ve hangi açılardan eleştirildiğini inceler. Son bölümde ise oryantalistlerin çalışmalarına atıfla ilgili yöntemlerin İslâmî rivayetlere uygulanmasının imkânını tartışarak bu konudaki tenkitlere yer verir. Altıntaş’ın eseri hem konuyu müstakil olarak ele alması hem de İslâmî rivayetler özelindeki uygulamaları tartışması itibarıyla özgündür. Eserin konusunu “tarihsel eleştiri yöntemleri olarak kabul edilen tenkit yöntemlerinin metodolojik açıdan değerlendirilmesi”, mezkûr yöntemlere yönelik tenkitler ve neticede bunların “İslami rivayetlere uygulanmasının imkânı, sınırlılıkları ve vadettiklerini” görmek (s. 7) olarak belirleyen müellif, ilk iki bölümde konuyu çoğunlukla deskriptif olarak ele alır, İslâmî ilimlerle ilgilenenler için daha ilgi çekici olan Üçüncü Bölüm’de ise kendi değerlendirmelerine daha fazla yer verir.

Anahtar Kelimeler

tarihsel eleştiri yöntemleri, oryantalistler, İslâmî rivayetler, Kitâb-ı Mukaddes

Kaynakça

• Altıntaş, Fatma Betül. Tarihsel Eleştiri Yöntemlerinin Tenkidi ve İslâmî Rivayetlere Uygulanması Sorunu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.