Reşid Âkif Paşa’nın Yayınlanmayan Şiirleri

Yıl 2023, Cilt: 65 Sayı: 65, 213 - 234, 30.12.2023

Necmi Atik

https://doi.org/10.15370/maruifd.1372429

Öz

Osmanlı Devleti, altı yüzyılı aşkın bir süre zarfında her alanda sayısız başarılarıyla tarihin mümtaz sayfalarında yerini almış büyük bir devlettir. Bir devletin sağlıklı ve uzun yaşamasına, elde ettiği başarılara sebep olan ana âmiller ise, yetiştirdiği birbirinden değerli âlim, şâir, mühendis, mimar, bürokrat, asker, devlet ricâli gibi yapı taşlarıdır. Padişahlarından, birkaç dili konuşan ve o dillerde şiirler yazan şâirler, musikişinaslar, hattatlar ve ressamlar bulunan Osmanlı Devleti, söz konusu alanlarda etkili ve vasıflı sayısız insan yetiştirmiştir. Baştan ayağa üstün vasıflarla donanmış böyle bir devlette üst düzey bürokrat olarak vazife yapabilmek ise donanımlı olmayı gerekli kılmaktadır. Reşid Âkif Paşa, Osmanlı Devleti’nin üst düzey bürokratlarından biridir. O, Osmanlı Devleti’nin idâre ve irâdesinin sarsıldığı son döneminde, 1902-1908 yılları arasında, Sivas Valiliği görevinde bulunmuş ve devletin temsil gücünü en iyi şekilde yerine getirerek vazifesini başarıyla tamamlamıştır. Reşid Âkif Paşa, bu görevinin dışında şiir ve edebiyatla olan meşguliyeti ve aruz vezninde yazdığı şiirleri ile de temayüz etmiştir. Yazdığı şiirleri küçük bir divançe oluşturacak nitelikte olmasına rağmen, Vefâ yangınında evinin yanması sonucu şiirleri de kaybolmuştur. Onun günümüze ulaşan ve bilinen nazımları yedi
şiirden ibarettir. Reşid Âkif Paşa’nın, İbnülemin Mahmut Kemal İnal’a gönderdiği mektup ve şiirleri yanında, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’a da şiirler gönderdiği yaptığımız araştırma ve incelemeler sonucu tespit edilmiştir. Ayrıca, Ahmed Remzi Akyürek’in yazmalarında da Reşid Âkif Paşa’ya âit gazeller ve gazellerine yapılmış nazîre, tahmîs ve taştîr tespit edilmiştir. Çalışmamızın konusu, Reşid Âkif Paşa’nın, tespit edilen ve ilk
defa yayınlanacak olan sekiz adet gazeli ve gazellerine yapılmış nazîre, tahmîs ve taştîr üzerinedir. Bu çalışmamızda söz konusu şiirler transkripsiyon harfleriyle yazılıp incelenecek ve Türk edebiyatı tarihine önemli olduğuna inandığımız şiirler kazandırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Reşid Âkif Pasha, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hersekli Arif Hikmet, Ahmed Remzi Akyürek, Poetry, Aruz, Gazel.

Unpublished Poems of Reşid Âkif Pasha

Öz

The Ottoman Empire is a great state that has taken its place in the distinguished pages of history with its numerous achievements in every field over a period of more than six centuries. The main factors that cause a state to live healthy and long and to achieve success are the building blocks it has trained, such as valuable scholars, poets, engineers, architects, bureaucrats, soldiers and state dignitaries. The Ottoman Empire, whose sultans included poets, musicians, calligraphers and painters who spoke several languages and wrote poems in those languages, raised countless influential and qualified people in these fields. Being able to serve as a high-level bureaucrat in such a state, which is equipped with superior qualifications from head to toe, requires being well-equipped. Reşid Akif Pasha is one of the high-ranking bureaucrats of the Ottoman Empire. He served as the Governor of Sivas between 1902 and 1908, during the last period when the administration and will of the Ottoman Empire was shaken, and he successfully completed his duty by exercising the representative power of the state in the best possible way. Apart from this duty, Reşid Âkif Pasha also distinguished himself with his engagement with poetry and literature and the poems he wrote in aruz meter. Although the poems he wrote were sufficient to form a small divan, his poems were lost as a result of his house burning in the Vefâ fire. His verses that have survived to this day and are known consist of seven poems. As a result of our research and analysis, it was determined that Reşid Âkif Pasha, in addition to the letters and poems he sent to İbnülemin Mahmut Kemal İnal, also sent poems to Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır. In addition, in the manuscripts of Ahmed Remzi Akyürek, ghazals belonging to Reşid Âkif Pasha and nazîre, tahmis and tastir made to his ghazals were detected. The subject of our study is the eight ghazals of Reşid Âkif Pasha, which have been identified and will be published for the first time, and the nazîre, tahmis and tashtir made to his ghazals. In this study, the poems in question written and examined with transcription words and poems that we believe are important to the history of classical Turkish literature will be included.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Reşid Âkif Paşa, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Hersekli Arif Hikmet, Ahmed Remzi Akyürek, Şiir, Aruz, Gazel.

Kaynakça

• Akyürek, Ahmed Remzi, Mecmû’a-i Eş’âr ve Fevâid, Amasya Beyazıt Kütüphanesi, no.1645
• Akyürek, Ahmed Remzi, Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane, 06 Mil Yz A 8000.
• Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, Meral Yayınevi, İstanbul 1972, c. II.
• Çağdaş, Halûk, “Şâir ve Nüktedan Vali Reşid Âkif Paşa”, Tarih ve Toplum Aylık Ansiklopedik Dergi, s. 159, 1997.
• Elmalılı Metrûkâtı, Torunu Mehmet Hamdi Yazır.
• Güneş, İhsan, Türk Parlamento Tarihi, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara, 1997, c. II, s. 6.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal, Son Asır Türk Şairleri, MEB Devlet Matbaası, İstanbul, 1969, c. 3, s. 1419-1423.
• Şemseddin Sâmî, Kâmûsu’l-a’lâm, Mehran Matbaası, İstanbul, 1306, c.4, s. 3048.
• Üçer, Müjgan, “Sivasîn Ünlü Valilerinden Reşid Âkif Paşa (1862-1920)”, Sivas Kültür ve Sanat Dergisi, Sivas, 1989, s. 4.
• Yıldız, Alim, Sivaslı Divan Şâirleri, Sivas Belediyesi Yayınları, Sivas, 2017, s. 85.