LATİN AMERİKA’DA ÖRTÜŞEN BÖLGESELCİLİK

Yıl 2019, , 255 - 293, 24.07.2019

Gökhan Katıtaş

https://doi.org/10.14783/maruoneri.594954

Öz

20. yüzyılın ortalarından itibaren var olmaya
başlayan ve Soğuk Savaş sonrası dönemde görünürlüğü, bilinirliği ve etkinliği
artan bölgeselcilik hareketleri, uluslararası siyaset arenasında önemli bir
yere sahiptir. 1992 yılında imzalanan Maastricht Anlaşması ile Kıta
Avrupası’nın en önemli bölgesel örgütünün Avrupa Birliği’ne evrilerek başta
ekonomik alan olmak üzere çeşitli konularda başarıya ulaşmış olması, diğer
bölgelerde yer alan ülkeleri de bölgeselcilik hareketlerine katılmaya sevk etmiştir.
Bu bölgelerden bir tanesi de Latin Amerika’dır. Coğrafi keşifler ile birlikte
İspanyolların ve Portekizlilerin egemenliği altında yaşayan Latin Amerika toplumu,
zaman içerisinde parçalı bir karaktere bürünmüş ve bölgede çeşitli ülkeler
oluşmaya başlamıştır. 19. yüzyıldan itibaren bağımsızlıklarını elde etmeye
başlayan Latin Amerika ülkeleri, bölgenin ve sonrasında küresel arenanın yeni
hegemon devleti olan Amerika Birleşik Devletleri’ne karşı bir araya gelme
arzusu gütmeye başlamışlardır. İlk olarak Simon Bolivar tarafından dile
getirilen bu düşünceler, 20. yüzyılda bölgesel örgütlerin çatısı altında
uygulamaya dökülmeye çalışılmıştır. Ancak, bölgede birçok benzer konulara hitap
eden ve bu konularda farklı normları benimseyen örgütler ortaya çıkmıştır. Bu
durum literatürde örtüşen bölgeselcilik olarak yer almaktadır. Bu çalışmada
Latin Amerika’da yer alan bölgesel örgütler olan MERCOSUR, ALBA, UNASUR ve CELAC
örtüşen bölgeselcilik çerçevesinde incelenmiştir. Bu inceleme yapılırken, içerik
analizi ve karşılaştırmalı yöntem ile örgütlerin resmi dokümanları irdelenerek
hitap ettiği konular saptanmıştır. Devamında örgütlerin etkinlik düzeyleri sırasıyla
fenemoloji ve detaylı veri analizi yöntemleri ile ekonomik ve politik düzlemde
analiz edilmiştir. Ekonomik düzlemde örgütlerin ekonomik entegrasyonun birincil
amacı olan örgüt içi mal ve hizmet dolaşım hacmi ile bu hacmin hem Latin
Amerika ölçeğinde hem de küresel ölçekte oranlaması incelenmiştir. Politik
düzlemde örgüt üyelerinin uluslararası meselelerde ortak bir şekilde hareket
edip etmedikleri, Birleşmiş Milletler Genel Meclisi’nde verdikleri oylar
saptanarak ortaya koyulmuştur. Elde edilen veriler doğrultusunda, analiz
birimleri olan dört örgütün örtüşen bölgeselcilik kapsamına girdiği tespit
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Örtüşen Bölgeselcilik, Latin Amerika, ALBA, CELAC, MERCOSUR, UNASUR

Kaynakça

• Acharya, A. (2001). Constructing a Security Community in Southeast Asia. London: Routledge.
• ALBA TCP (2006). Principles of ALBA. http://alba-tcp.org:80/en. adresinden alındı
• Antkiewicz, A. & Whalley, J. (2005). China’s new regional trade agreement. World Economy, 28(10), 1539-1557.
• Baldwin, R. (1997). The causes of regionalism. World Economy. 20(7), 865-888.
• Barton, J.R. (2003). A Political Geography of Latin America. New York: Taylor & Francis.
• Bohórquez Morán, C. L. (2006). Francisco de Miranda. Precursor de las Independencias de la América Latin. Caracas: Fundación Editorial el perro y la rana.
• Briceno Ruiz, J. (2013). The Andes: A long tradition of thought and practice about regional integration, in A. R. Puntigliano and J. Briceño-Ruiz (Eds.), The Resilience of Regionalism in Latin America and the Caribbean. Development and Autonomy, (ss.146-182), Houndsmill: Palgrave.
• Carvalho, L. (2010). An introduction to the English version of MERCOSUR treaty and protocols. Filho, M. T. F., Lixinski, L. & Giuppon, M. B. O. (Eds.) The Law of MERCOSUR, Oregon: Hart Publishing, 425-473.
• CELAC, (2011(a)). Caracas Declaration: In the bicentenary of the struggle for independence towards the path of our liberators. https://celac.rree.gob.sv/documento-oficial. adresinden alındı
• CELAC, (2011(b)). Political declaration of punta cana. https://celac.rree.gob.sv/documento-oficial. adresinden alındı
• Cocks, P. (1980). Towards a Marxist theory of European integration. International Organization. 34(1), 1–40.
• Correa, F. (2010). Regional ıntegration and development. Filho, M. T. F., Lixinski, L. & Giuppon, M. B. O. (Eds.) The Law of MERCOSUR, Oregon; Hart Publishing, 395-412.
• De La Reza, G. A. (2006). El Congreso de Panamá de 1826 y Otros Ensayos de Integración Latinoamericana en el Siglo XIX. México D.F.: Universidad Autónoma Metropolitana.
• Dominguez, J. (2007). International cooperation in Latin America: The design of regional ınstitutions by slow accretion. Acharya, A. & Johnston A.I. (Eds.), Crafting Cooperation. Regional International Institutions in Comparative Perspective, Cambridge: Cambridge University Press, 83-128.
• Feinberg, R. & D. Boylan (1991). Modular Multilateralism. North-South Economic Relations in the 1990s. Washington DC: Overseas Development Council.
• Gilpin, R. (1987). The Political Economy of International Relations. New Jersey: Princeton University Press.
• Grabendorff, W. (2010). Brasil: De coloso regional a potencia global. Nueva Sociedad, 226 (l), 158–171.
• Gudynas, E. (2006). El camino de la ıntegración sudamericana. Integración Sur – CLAES. http://www. comunidadsudamericana.com/analisis/CumbreSudamericanaClaesCeades.pdf. adresinden alındı. (Erişim Tarihi: 23.10.2018).
• Hettne, B., Inotai, A. & Sunkel, O., (1999). Globalization and the New Regionalism. Basingstoke: MacMillan.
• Hoffmann, S. (1982). Reflections on the nation-state in Western Europe today. Journal of Common Market Studies, 20(1–2), 21–37.
• Hurrell, A. (2016). Hegemony, liberalism and global order: What space for would-be great powers? International Affairs, 82(1), 1–19.
• Jaguaribe, H. (1968). Economic and Political Development. A theoretical Approach and a Brazilian Case Study. Cambridge: Harvard University Press.
• Keohane, R. O. 1984. After Hegemony: Cooperation and Discord in the World Political Economy. Princeton, NJ: Princeton University Press
• Kupchan, C. (2014).Unpacking hegemony: The social foundations of hierarchical order. Ikenberry, G. J. (Eds) Power, Order and Change in World Politics, Cambridge: Cambridge University Press, 19-60.
• Lixinski, L. (2010). Human rights in MERCOSUR. Filho, M. T. F., Lixinski, L. & Giuppon, M. B. O. (Eds.). The Law of MERCOSUR. Oregon; Hart Publishing, 351-365.
• Macedo Franca, A. C. (2010). MERCOSUR and Environmental Law. Filho, M. T. F., Lixinski, L. & Giuppon, M. B. O. (Eds.). The Law of MERCOSUR. Oregon; Hart Publishing, 225-241.
• Makarychev, A. (2013). Regionalism and identities in the common neighborhood: European and Russian discourse. CEURUS EU-Russia Papers, 10. http://www.ceurus.ut.ee/wp-content/uploads/2011/06/MakarychevEU-Russia-paper-10.pdf. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 10 Aralık 2018)
• Milner, H. V. (1997). Interests, Institutions and Information: Domestic Politics and International Relations. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Mistry, P. S. (2003). New Regionalism and Economic Development. Söderbaum, F & T. M. Shaw, T.M. (Eds). Theories of New Regionalism: A Palgrave Reader. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 117-139.
• Moravcsik, A. (1991). Negotiating the Single European Act: National Interests and conventional statecraft in the European community. International Organization, 45(1), 19–56.
• Puntigliano, A. R. (2013). Geopolitics and integration: A South American perspective. A. R. Puntigliano, A.R. & Briceño-Ruiz, J. (Eds.), The Resilience of Regionalism in Latin America and the Caribbean. Development and Autonomy, Houndsmill: Palgrave, 19-52.
• RISKMA (2018). Ecuador announces Alba exit and criticizes Venezuelan crisis. http://riskmasolutions.com/ecuador-announces-alba-exit-and-criticizes-venezuelan-crisis. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 13 Aralık 2018)
• Schmitter, P. C. (2005). Ernst B. Haas and the legacy of neofunctionalism. Journal of European Public Policy. 12 (2), 255-272.
• SELA. (2015). The Bolivarian alliance for the peoples of our America peoples. Trade Agreement (ALBA-TCP). No 11-15. http://www.sela.org/media/2087752/di-11-alba-tcp-ing.pdf. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 15 Aralık 2018)
• Trujillo, C. H. (2018). En seis meses, Colombia estará oficialmente fuera de unasur: Duque. EL Tiempo. https://www.eltiempo.com/politica/gobierno/colombia-oficializa-su-retiro-de-unasur-por-carta-enviada-260910. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 12 Aralık 2018)
• UNASUR (2011(a)). History. https://www.unasursg.org/en/node/179. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 18 Aralık 2018)
• UNASUR(2011(b)). South American economy and finance council of unasur (CSEF). https://www.unasursg.org/en/node/346. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 18 Aralık 2018)
• UNASUR (2011(c)). South American education council of unasur (CSE). https://www.unasursg.org/en/node/347. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 18 Aralık 2018)
• UNASUR (2011(d)). South American council on health of unasur (CSS). https://www.unasursg.org/en/node/340. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 18 Aralık 2018)
• UNASUR(2011(e)). South American government health institute – ISAGS. https://www.unasursg.org/en/node/184. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 18 Aralık 2018)
• UNASUR (2011(f)). South American defense council (CDS). https://www.unasursg.org/en/node/339. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 18 Aralık 2018)
• UNASUR (2011(g)). Center for strategic defense studies (CEED – CDS). https://www.unasursg.org/en/node/183. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 18 Aralık 2018)
• UNASUR (2011(h)). South American council on safety, justice and coordination of action against transnational organized crime (DOT). https://www.unasursg.org/en/node/350. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 18 Aralık 2018)
• UNBISNET. United Nations bibliographic information system. http://unbisnet.un.org:8080/ipac20/ipac.jsp?profile= adresinden alındı. (Erişim tarihi: 18 Aralık 2018)
• Uyanık, Ö. (2014). Latin Amerika’nın Devrimci Tarihi. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• WITS World Bank. Country Profile. https://wits.worldbank.org/countrystats.aspx?lang=en. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 21 Aralık 2018)
• WTO Data. International trade statistics. https://data.wto.org. adresinden alındı. (Erişim tarihi: 26 Aralık 2018)