SAĞLIK SEKTÖRÜNDE ABC-VED AHP ve TOPSIS YÖNTEMLERİ KULLANILARAK ÇOK KRİTERLİ STOK SINIFLANDIRMASI

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 53, 178 - 208, 28.01.2020

Zehra Böker Onur Çetin

https://doi.org/10.14783/maruoneri.676528

Cited By: 9

Öz

Günümüzde sağlık sektörü en önemli hizmet sektörlerinden biri durumundadır. Sağlık sektöründe hizmet veren hastanelerin, işletme maliyetlerinin önemli kısmını ilaç giderleri oluşturmaktadır. Hastanelerin daha iyi hizmet verebilmesi için stok kontrolünün sağlıklı yapılması gerekmektedir. Hem maliyet açısından hem de hastalar açısından hayati önem taşıyan ilaçların tespiti ve yönetimi hastanelerin asli görevlerindendir. Hastanelerdeki ilaç stoklarının kontrolünde çeşitli sınıflandırmalar bulundurmaktadır. En çok kullanılan yöntem ABC-VED yöntemidir. Bu yöntemde maliyet, tüketim ve kritiklik sınıflandırma kriterleri dikkate alınmaktadır. Diğer sektörlerde çok kriterli stok sınıflandırmasında tedarikçi ile ilgili faktörler de kullanılırken, sağlık sektöründe stok sınıflandırmasında bu üç kritere yeni bir kriter ekleyen çalışmalar sınırlıdır. Bu çalışmada bu üç kriterin yanında tedarikçi riski ile ilgili bir kriter de eklenerek ABC –VED, AHP ve TOPSIS yöntemleri ile sağlık sektöründe stok sınıflandırması yapılması amaçlanmıştır. Maliyet, tüketim ve kritiklik kriterlerinin içinde bulunduğu ABC-VED yöntemiyle birlikte, hastanedeki ilaçların hem maliyet hem de hayati önem açısından stok sınıflandırması yapılmıştır. Ayrıca AHP yöntemi ile TOPSIS yöntemi kullanılarak ve tedarikçi riski ile ilgili bir kriter eklenerek yeniden ABC-VED Matris yöntemi oluşturulmuştur. Son olarak üçlü ABC-VED yöntemiyle elde edilen sonuçlarla ABC-VED AHP ve TOPSIS yöntemleriyle elde edilen matris sonuçları kıyaslanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Sektörü, ABC-VED, AHP, TOPSIS, Stok Kontrol

MULTI-CRITERIA INVENTORY CLASSIFICATION IN THE HEALTHCARE SECTOR USING ABC-VED AHP AND TOPSIS METHODS

Öz

Health sector is one of the most important service sectors. The major part of the operating costs of the hospitals serving in the health sector is pharmaceutical expenses. In order for hospitals to provide better service, inventory control must be performed effectively. Identifying and managing medicines that are vital for patients is one of the main tasks of hospitals. There are various classifications for inventory control in health sector. The most known method for health sector is ABC-VED analysis which uses cost, demand and criticality as classification criteria. While many criteria including supplier criteria is used in inventory classification in other sectors, research using more than three criteria is limited in health sector. This research aims to conduct a multi criteria inventory classification in health sector using cost, demand, criticality, and supplier risk with ABC-VED, AHP and TOPSIS methods. Inventory classification is conducted by ABC-VED method using cost, demand and criticality criteria. In addition, the ABC-VED Matrix method was re-created by using AHP and TOPSIS methods by adding a new criteria regarding supplier risk. The results obtained by ABC-VED method and by ABC-VED, AHP and TOPSIS methods are compared.

Anahtar Kelimeler

Healthcare sector, ABC-VED, AHP, TOPSIS, Inventory Control

Kaynakça

• Ağırbaş, İ. (2013). Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetim. Eskişehir: Anadolu Üniveristesi Yayınları.
• Akman, M. (2003). Hastanelerde Lojistik Yönetim. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Altuğ, O. & Özhan, Ş. (2017). Sağlık Hizmetleri Pazarlaması. Çanakkale: Paradigma Akademi BasınYayın Dağıtım.
• Başyazıcı, B. B. (2010). Stok Yönetimi ve Stratejik Satın Alma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi, Niğde
• Behzadian, M., Otaghsara, S.K., Yazdani, M. & Ignatius, J. (2012). A State-Of The-Art Survey Of TOPSIS Applications. Expert Systems with Applications, 39, 13051-13069.
• Bhattacharya, A., Sarkar, B. & Mukherjee, S. K. (2007). Distance-based consensus method for ABC analysis. International Journal of Production Research, 45(15), 3405-3420.
• Chen, C. T. (2000). Extensions of the TOPSIS for group decision-making under fuzzy environment. Fuzzy sets and systems, 114(1), 1-9.
• Chen, Y., Li, K. W., Kilgour, D. M. & Hipel, K. W. (2008). A case-based distance model for multiple criteria ABC analysis. Computers & Operations Research, 35(3), 776-796.
• Chu, C. W., Liang, G. S. & Liao, C. T. (2008). Controlling inventory by combining ABC analysis and fuzzy classification. Computers & Industrial Engineering, 55(4), 841-851.
• Çakır, O. & Canbolat, M. S. (2008). A web-based decision support system for multi-criteria inventory classification using fuzzy ahp methodology. Expert Systems With Applications, 35(3), 1367-1378.
• Demir, H. & Gümüşoğlu, Ş. (2009). Üretim Yönetimi / İşlemler Yönetimi. İstanbul: Beta Basım Yayım, (7.Baskı).
• Demireli, E. (2010). TOPSIS çok kriterli karar verme sistemi: Türkiye’deki kamu bankaları üzerine bir uygulama. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 101-112.
• Doğanay, P. (2008). Kaizen-Sürekli İyileştirme ile Hastalerde İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ernst, R. & Cohen, M. A. (1990). Operations related groups (Orgs): A clustering procedure for production/ inventory systems. Journal of Operations Management, 9(4), 574-598.
• Filiz, A. (2008). Üretim Yönetiminde Verimlilik Sırları. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Fitriana, I., Satria, R. G. D., & Setiawan, D. C. B. (2018). Medicine ınventory management by ABC-VED analysis in the pharmacy store of veterinary hospital, Yogyakarta, Indonesia. Asian Journal of Animal and Veterinary Advances, 13(1), 85-90.
• Flores, B. E., & Whybark, D. C. (1987). Implementing multiple criteria ABC analysis. Journal of Operations Management, 7(1-2), 79-85.
• Flores, B. E., Olson, D. L., & Dorai, V. K. (1992). Management of multicriteria ınventory classification. Mathematical and Computer Modelling, 16(12), 71-82.
• Ghosh, D. N. (2011). Analytic hierarchy process & TOPSIS method to evaluate faculty performance in engineering education. Dipendra Nath Ghosh et al UNIASCIT, 1(2), 63-70.
• Güvenir, H. A. & Erel, E. (1998). Multicriteria inventory classification using a genetic algorithm. European Journal of Operational Research, 105(1), 29-37.
• Holmgren, J. H., & Wentz, W. J. (1982). Material Management and Purchasing for The Health Care Facility. Washington, DC: Aupha Press.
• Houska, M. (2012). Reply to the paper “Multi-criteria analysis of economic activity for European Union member states and candidate countries: TOPSIS and WSA applications” by S. E. Dincer. European Journal of Social Sciences, 30(2), 290-295.
• Huang, J. Y. (2016). Patent portfolio analysis of the cloud computing industry. Journal of Engineering and Technology Management, 39, 45-64.
• Huarng, F. (1998). Hospital material management in Taiwan: a survey. Hospital materiel management quarterly, 19(4), 71-81.
• Hussain, M., Siddharth, V. & Arya, S. (2019). ABC, VED and lead time analysis in the surgical store of a public sector tertiary care hospital in Delhi. Indian journal of public health, 63(3), 194-198.
• Hwang, C.L & Yoon K. (1981). Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications. Springer-Verlag, New York.
• Jadidi, O., Firouzi, F. & Bagliery, E. (2010). TOPSIS method for supplier selection problem. World Academy of Science, Engineering and Technology, 47, 956-958.
• Karagöz, F. & Yıldız, M. S. (2015). Hastane işletmelerinde stok yönetimi için ABC ve VED analizlerinin uygulanması, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(2), 375-396.
• Kavuncubaşı, Ş. (2010). Sağlık Kurumları Yönetimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, (4.Baskı).
• Khurana, S., Chhillar, N. & Gautam, V. K. S. (2013). Inventory control techniques in medical stores of a tertiary care neuropsychiatry hospital in Delhi. Health, 5(1), 8-13.
• Kobu, B. (2010). Üretim Yönetimi. İstanbul: Beta Basım, (15.Baskı).
• Krajewski, L. J., Ritzman, L. P., & Malhotra, M. K. (2013). Operations Management: Processes and Supply Chains (10 uppl.). Harlow: Pearson Education Limited. ABD, Pearson.
• Kumar Sahu, A. K., Datta, S. & Mahapatra, S. S. (2016). Evaluation and selection of resilient suppliers in fuzzy environment: exploration of fuzzy-VIKOR. Benchmarking: An International Journal, 23(3), 651-673.
• Kuruüzüm, A. & Atsan, N. (2001). Analitik hiyerarşi yöntemi ve işletmecilik alanındaki uygulamaları. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, (1), 83-105.
• Küçük, O. (2017). Stok Yönetimi. Ankara: Seçkin Yayıncılık, (4.Baskı).
• Lau, H., Nakandla, D., Samaranayake, P. & Shum, P.K. (2016). BPM for supporting customer relationship and profit decision. Business Process Management Journal, 22(1), 231-255.
• Liu, J. & Li, S. (2015). Research on the ranking of university education based on grey TOPSIS-DEA method. iJET, 8(10), 51-54.
• Mani, G., Annadurai, K., Danasekaran, R., District, K. & Nadu, T., (2014), Drug ınventory control analysis in a primary level health care facility in rural tamil nadu , India. Healthline, 5(2), 2–6.
• Mehralian, G., Nazari, J.A., Rasekh, H.R. & Hosseini, S. (2016). TOPSIS approach to prioritize critical success factors of TQM. The TQM Journal, 28(2), 235-249.
• Monavvarian, A., Fathi, M. R., Zarchi, M. K. & Faghih, A. (2011). Combining ANP with TOPSIS in selecting knowledge management strategies (case study: pars tire company). European Journal of Scientific Research, 54(4), 538-546.
• Mutlu, M. & Sarı, M. (2017). Çok kriterli karar verme yöntemleri ve madencilik sektöründe kullanımı. Aksaray: Bilimsel Madencilik Dergisi, 56(4),181-196.
• Nigah, R., Devnani, M. & Gupta, A. K. (2010). ABC and VED analysis of the pharmacy store of a tertiary care teaching, research and referral healthcare institute of India. Journal of young pharmacists, 2(2), 201-205.
• Çelikçapa, F. O. & Şenol, G. (2015). Üretim Yönetimi. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Odabaşı, Y. (2010). Sağlık Hizmetleri Pazarlaması. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, (3.Baskı).
• Ömürbek, N. & Tunca, M. Z. (2013). Analitik hiyerarşi süreci ve analitik ağ süreci yöntemlerinde grup kararı verilmesi aşamasına ilişkin bir örnek uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 47-70.
• Özdemir, A. İ. & Seçme, N. Y. (2009). İki aşamalı stratejik tedarikçi seçiminin bulanık topsıs yöntemi ile analizi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 79-112.
• Özgüven, N. (2011). Kriz döneminde küresel perakendeci aktörlerin performanslarının TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(2), 151-162.
• Parsaei, S., Keramati, M., Zorriassatine, F. & Feylizadeh, M. (2012). An order acceptance using FAHP and TOPSIS methods: A case study of Iranian vehicle belt production industry. International Journal of Industrial Engineering Computations, 3(2), 2112-224.
• Partovi, F. Y. & Anandarajan, M. (2002). Classifying inventory using an artificial neural network approach. Computers & Industrial Engineering, 41(4), 389-404.
• Pirankar, S. B., Ferreira, A.M., Vaz, F.S., Pereira-Antao, I., Pinto, N.R. & Perni, S. G., (2014), Application of ABC-VED analysis in the medical stores of a tertiary care hospital, International Journal of Pharmacology Toxicology, 4(3),175–177.
• Pund, S. B., Kuril, B. M., Hashmi, S. J., Doibale, M. K., & Doifode, S. M. (2017). ABC-VED matrix analysis of Government Medical College, Aurangabad drug store. International Journal of Community Medicine and Public Health, 3(2), 469-472.
• Rachmania, I. N. & Basri, M. H. (2013). Pharmaceutical inventory management issues in hospital supply chains. Management, 3(1), 1-5.
• Ramanathan, R. (2006). ABC inventory classification with multiple-criteria using weighted linear optimization. Computers & Operations Research, 33(3), 695-700.
• Roy, R. N., Manna, S. & Sarker, G.N., (2010), Applying management techniques for effective management of medical store of a public sector undertaking hospital, Indian Journal Prev. Soc. Med., 41(1),11–14.
• Savaş, H. O. (2018). Özel Bir Hastanenin Ameliyathanesinin Stok Kontrolünde ABC. VED ve ABC-VED Matriks Analizinin Kullanımı. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Yeniyüzyıl Üniversitesi, İstanbul.
• Singh, S., Gupta, A. K. & Devnani, M. (2015). ABC and VED analysis of the pharmacy store of a tertiary care, academic institute of the Northern India to identify the categories of drugs needing strict management control. Journal of young pharmacists, 7(2), 76-80.
• Song, J. & Zheng, J. (2015). The application of grey-TOPSIS method on teaching quality evaluation of the higher education. iJET, 10(8), 42-45.
• Şahin, A. (2007). Yalın Üretimde Analitik Hiyerarşi Modeli'nin Uygulanabilirliği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Taddele, B. W., Wondimagegn, A. A., Asaro, M. A., Sorato, M. M., Gedayi, B. G. & Hailesilase, A. A. (2019). ABC-VEN matrix analysis of the pharmacy store in a secondary level health care facility in Arbaminch Town, Southern Ethiopia. Journal of Young Pharmacists, 11(2), 182-185.
• Tanyaş, M. & Baskak, M. (2013). Üretim Planlama ve Kontrol. İstanbul: İrfan Yayıncılık, (5.Baskı).
• Tayyar, N., Akcanlı, F., Genç, E., & Erem, I. (2014). BİST’e kayıtlı bilişim ve teknoloji alanında faaliyet gösteren işletmelerin finansal performanslarının analitik hiyerarşi prosesi (AHP) ve gri ilişkisel analiz (GİA) yöntemiyle değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (61),19-40.
• Tekin, M. (2003). Üretim Yönetimi. Konya: Günay Ofset, (2.Cilt).
• Tengilimoğlu, D. (2012). Sağlık Hizmetleri Pazarlaması. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Tengilimoğlu, D. & Yiğit, V. (2017). Sağlık İşletmelerinde Tedarik Zinciri ve Malzeme Yönetimi. Ankara: Nobel Yayıncılık, (3.Baskı).
• Tisinli, A., & Savaş, O. (2019) Ameliyat odalarında stok kontrol yöntemleri: ABC, VED ve ABC-VED matriks analizi. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 6 (2), 101-109.
• Türk, M. & Şeker, M. (2011). Stratejik stok yönetimi: Bir kamu hastanesi örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 713-727.
• Uygun, S. (2016). Hastane İşletmelerinde Etkin Stok Yönetimi: İlaç Stoklarına Yönelik Bir Uygulama. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Uygun, S. & Yiğit, V. (2016). Hastane işletmelerinde etkin ilaç stok kontrolü: Pamukkale Üniversitesi Hastanesinde bir uygulama. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 742-751.
• Uygun, S.,& Yiğit, V. (2017). Hastane işletmelerinde etkin stok yönetimi: İlaç stoklarına yönelik bir uygulama. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 9(18), 288-307.
• Vaz, F. S., Ferreira, A. M., Kulkarni, M. S., Motghare, D. D. & Pereira-Antao, I. (2008a). A study of drug expenditure at a tertiary care hospital: An ABC-VED analysis. Journal of Health Management, 10(1), 119-127.
• Vaz, F. S., Ferreira, A. M., Pereira-Antao, I., Kulkarni, M. S. & Motghare, D. D. (2008b). Application of ınventory control techniques for drug management at a rural health centre. Indian J Prev Soc Med, 39(3), 120-23.
• Wandalkar, P., Pandit, P. T. & Zite, A. R. (2013). ABC and VED Analysis of the drug store of a tertiary care teaching hospital. Indian Journal of Basic and Applied Medical Research, 3(1), 126-131.
• Wang, H-C., Chiu, W-P. & Wu, S-C. (2015). Qos-driven selection of web service considering group preference. Computer Networks, 93(1), 111-124.
• Yarar, O. & İnce, Ö. (2017). Sağlık Kuruluşlarında Hasta Hizmetleri. Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri.
• Yeşilyurt, Ö. (2014). Sağlık Sektöründe Stok Kontrol Faaliyetlerinin ABC ve VED Analizleriyle Değerlendirilmesi: Isparta Devlet Hastanesi Örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Yıldırım, B. F. & Önder, E. (2015). Operasyonel, Yönetsel ve Stratejik Problemlerin Çözümünde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri. Bursa: Dora Basım-Yayın Dağıtım, (2. Baskı).
• Yiğit, V. (2014). Hastanelerde stok kontrol analizi: Akdeniz Üniversitesi Hastanesinde bir uygulama. Sayıştay Dergisi, 93, 105-128.
• Yiğit, V., Dikmetaş, E., Ağırbaş, İ. & Tengilimoğlu, D. (2010). ABC and VED Analysis In Hospital Material Management Systems. In Proceeding of Sixth International Conference on Health Care Systems (202-206).
• Yiğit, A. & Yiğit, V. (2019). Tıbbi malzeme stok kontrolünde ABC ve VED analizi: Sağlık Bakanlığı Hastanelerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 10(24), 254-263.
• Yılmaz, F. (2018). The drug inventories evaluation of healthcare facilities using ABC and VED analyzes. Istanbul Journal of Pharmacy, 48(2), 43-48.
• Zhou, P. & Fan, L. (2007). A note on multi-criteria ABC inventory classification using weighted linear optimization. European Journal of Operational Research, 182(3), 1488-1491.