KAİMENİN BİRLİKTE TEDAVÜL EDEN GÖLGESİ: SAHTE KAİMELER VE BAZI SAHTE KAİME ÖRNEKLERİ (1840-1923)

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 54, 367 - 411, 30.07.2020

Muharrem Öztel

Öz

Osmanlı Devlet İdaresi, Hazine için evvela acil bir finansman kaynağı olarak gördüğü ve ayrıca piyasada tedavül etmesini de istediği kaimeyi, ilk kez Tanzimat Dönemi’nin başında tedavüle sürmüştür. Kaime ihracı, kamu maliyesini zora sokan olağanüstü gelişmelerin yaşandığı dönemlerde artan finansman ihtiyacını karşılamak üzere takip eden yıllarda da zaman zaman can simidi işleviyle başvurulan bir politika olmaya devam etmiştir. Fakat ihraç edildiği ilk günden itibaren bu politika para piyasasında derinleşerek kronikleşen sahte kaimeler sorununu da beraberinde getirmiştir. Döneme ilişkin bilgilerin ve ortaya çıkarılan sahte kaimelerin/kalpazanların delaleti bu sorunun ciddi boyutlarına işaret etmektedir. Gerçekleştirilen her kaime ihracında sahte kaimeler gerçekleriyle birlikte her halükarda piyasada tedavül etme imkânı bulmuştur. Çalışmada, kaime piyasasının içinde bulunduğu bu durumu ortaya koymak maksadıyla bu güne ulaşan, zamanın sahtesi 20, 50 ve 500 kuruş gibi canlı şahitlerin örnekliğine de başvurulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Para Piyasası, Kaime Piyasası, Sahte Kaimeler, Kaime Kalpazanlığı

Kaynakça

• BOA, A.MKT.NZD, 397/24, 1278 Ş 04.
• BOA, A.MKT.MVL, 146/60, 1278 Za 19.
• BOA, A.MKT.NZD, 99/26, 1270 S 07.
• BOA, DH.EUM.6.Şb, 53/72, 1338 R 01.
• BOA, DH.EUM.AYŞ, 58/26, 1340 R 13.
• BOA, DH.EUM.AYŞ, 58/30, 1340 R 14.
• BOA, DH.EUM.AYŞ, 58/36, 1340 R 17.
• BOA, DH.EUM.MH, 214/1, 1339 R 01.
• BOA, DH.EUM.MH, 230/84, 1340 Za 29.
• BOA, DH.EUM.MTK, 75/35, 1332 Ra 29.
• BOA, DH.KMS, 61 1/52, 1339 L 19.
• BOA, DH.MKT, 1332/11, 1297 Ş 18.
• BOA, HR.H, 114/2, 17 Kasım 1858.
• BOA, HR.H, 169/4, 1859 01 11.
• BOA, İ.DH, 467/31253, 1277 B 18.
• BOA, İ.DH, 893/71072, 1300 L 4.
• BOA, İ.MVL, 20/301, 1257 Safer 14.
• BOA, İ.MVL, 20/307, 1257 S 19.
• BOA, İ.MVL, 25/386, 1257 C 02.
• BOA, A.MKT.NZD, 190/3, 1272 Z 16.
• BOA, İ.MVL, 317/13438, 1271 S 10.
• BOA, ZB, 72/72, 1323 Ma 25.
• Akyıldız, A. (2012). Kaime. İslam Ansiklopedisi. (24). 212-215.
• Belin, M. (1931). Türkiye İktisadî Tarihi Hakkında Tetkikler. (Ziya, M. Çev.), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı İstanbul Devlet Matbaası.
• Lewis, B. (2000). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Damalı, A. (2014). A’dan Z’ye Osmanlı Nümismatik El Kitabı. İstanbul: Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı Yayını.
• Davison, R. H. (2001). Osmanlıların kâğıt parayla ilk deneyimi. (Durdu, M. Çev.), OTAM. 12. 245-260.
• Develioğlu, F. (1993). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. (Güneyçal, A. Haz.), Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Eldem, E. (1998). Osmanlı Bankası Banknotları (1863-1914). İstanbul: Osmanlı Bankası Yayını.
• Eldem, V. (1999). A History of the Ottoman Bank, İstanbul: Ottoman Bank Historical Research Center.
• Hasan Ferid. (2008). Osmanlı’da Para ve Finansal Kredi: Evrak-ı Nakdiye. (Sağlam, M. Haz.), II. İstanbul: TC Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Damga Matbaası ve Genel Müdürlüğü Yayını.
• İbnü’l Hakkı Lütfi. Usul-i Meskûkât-ı Kadime. Ulum-i İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası. 2/14 (1). 178-221.
• Kayral, G. (Haz.). (2008). İmparatorluktan Cumhuriyete Kâğıt Paranın Öyküsü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kıray, E. (1995). Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ölçer, C. (1966). Son Altı Osmanlı Padişahı Zamanında İstanbul’da Basılan Gümüş Paralar. İstanbul: Yenilik Basımevi.
• Ölçer, C. (1987). 2000 Kuruşluk evrak-ı nakdiye. Türk Nümismatik Derneği Yayınları. Bülten No 22. 4-12
• Kürkman, G. (1987). Sultan Abdülmecid Dönemi faizli kaime teşebbüsleri. Türk Nümismatik Derneği Yayınları. Bülten No 21. 4-19.
• Levent, Y. (1989). Osmanlı kâğıt paralarında bir sahte para. Türk Nümismatik Derneği Bülteni Yayınları. Bülten No 27. 61-63.
• Özcan, A. (2013). Zaptiye. TDV İslâm Ansiklopedisi. (44). 28-130.
• Öztel, M. (2019). Osmanlı Devleti’nde madeni kâğıt para kalpazanlığında yabancıların ve yabancı ülkelerin rolü (1818-1923). Belleten. LXXXIII (296). 2019. 173-200.
• Öztel, M. (2018). Osmanlı Devleti’nde kalpazanlık ve sahte para (1808-1914): Kalpazanlığı ve sahte paranın tedavülünü besleyen faktörler. History Studies. 10 (1). 197-221.
• Pamuk, Ş. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Süleyman Sudi (1982). Usul-i Meskûkât-ı Osmaniye, (Artuk, İ. & Artuk, C. Haz.). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Şemseddin Sami. (1989). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Tezçakın, M. S. (2010). Osmanlı Kâğıt Para Koleksiyonu.(Yayınlanmamış Koleksiyon). İstanbul.
• Tezçakın, M. S. & Kayral, G. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Kâğıt Paraları. İzmir: Tarihi Sultan Ahmet KöftecisiKültür Yayını.
• Yılmaz, F. (2010). Osmanlı Tarih Sözlüğü. İstanbul: Gök Kubbe yayınları.