FİKİR KULÜPLERİ FEDERASYONUNDA TÜRKİYE İŞÇİ PARTİSİ – MİLLÎ DEMOKRATİK DEVRİM HAREKETİ MÜCADELESİ (1965-1969)

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 57, 386 - 416, 30.01.2022

Emine Öztürk

https://doi.org/10.14783/maruoneri.945830

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada, Fikir Kulüpleri Federasyonunun (FKF) Türkiye İşçi Partisi (TİP) etkisindeki bir öğrenci kuruluşundan, millî demokratik devrim (MDD) tezini savunan bir öğrenci kuruluşuna dönüşme süreci anlatılmaktadır. FKF, Türkiye’de sosyalist gençliğin ilk büyük örgütü olması ve sonraki yıllarda da devam edecek olan sol akımlara kaynaklık etmesi bakımından tarihsel öneme sahip bir kuruluştur. FKF’nin temellerini oluşturan fikir kulüpleri deneyiminden gelen birikim, TİP Gençlik Kollarında sol siyasetle buluşmuştur. Ancak gençler, TİP yönetiminden yeterince destek bulamamış, Parti içinde önemli bir rol üstelenememiş ve örgütsel özerklik elde edememiştir. TİP’e kitlesel destek sağlamak amacıyla kurulan FKF, gençlerin örgütsel bağımsızlığını elde etmesini de sağlamıştır. Sosyalizme geçiş konusunda farklı stratejileri savunan TİP ile MDD hareketi arasındaki mücadeleyi doğrudan doğruya FKF içindeki tartışmalardan izlemek mümkündür. FKF yönetimini kazanmak, bu iki akım için başlı başına bir mücadele alanı olmuştur. TİP, demokratik devrimini büyük ölçüde tamamladığını öne sürdüğü Türkiye’nin sorunlarının sokakta çözülemeyeceğini, sosyalizmin işçi sınıfının partisi olan TİP’in iktidarında, parlamenter demokratik yoldan inşa edilebileceğini savunmaktadır. MDD hareketi ise, Türkiye gibi demokratik devrimi yarıda kalmış olan azgelişmiş bir ülkenin sosyalizme doğrudan geçişinin mümkün olmadığı tezinden hareketle, küçük burjuvazinin bir kanadıyla birlikte gerçekleştirilecek demokratik devrimi işçi sınıfının öncülüğündeki sosyalist devrimin izleyeceği bir aşamalı devrim stratejisini savunmaktadır. İlk döneminde, sosyalizme ilgi duyan üniversite öğrencileri arasında büyük heyecan yaratan TİP, zamanla bu desteğini yitirmiş ve kendi içinden doğan gençlik muhalefetinin MDD saflarına geçmesini ve nihayet FKF’nin MDD hareketinin örgütsel kalesi hâline gelişini engelleyememiştir.

Anahtar Kelimeler

Fikir Kulüpleri Federasyonu, Türkiye İşçi Partisi, Millî Demokratik Devrim, Sol Hareketler, Öğrenci Hareketleri, Gençlik Hareketleri

THE STRUGGLE OF THE TURKISH LABOUR PARTY – THE NATIONAL DEMOCRATIC REVOLUTION MOVEMENT IN THE FEDERATION OF THOUGHT CLUBS (1965-1969)

Öz

In this study, the process of transforming the Federation of Thought Clubs (FKF in Turkish) from a student establishment under the influence of the Turkish Labour Party (TIP in Turkish) to a student establishment advocating the national democratic revolution (MDD in Turkish) thesis is explained. FKF is the first mass organization of socialist youth in Turkey and has been the source of left-wing movements that will continue in the following years. For this reason, FKF has historical significance. The accumulation from the experience of the thought clubs that form the foundations of the FKF has met with left-wing politics in the youth branches of the TIP. However, young people could not supported by the TIP administration sufficiently, could not assume an important role in the party and could not gain organizational autonomy. FKF, which was established to provide mass support to TIP, also enabled the young people to achieve organizational independence. It is possible to follow the struggle between the TIP and the MDD movement, which advocates different strategies for the transition to socialism, directly from the discussions within the FKF. Winning the FKF leadership has been a challenge in itself for these two streams. TIP argues that the problems of Turkey, which it claims to have completed its democratic revolution to a great extent, cannot be solved on the street, and that socialism can be built in a parliamentary democratic way under the rule of the TIP, the party of the working class. The MDD movement is based on the thesis that Turkey, a country whose democratic revolution has been interrupted and underdeveloped, cannot directly transition to socialism. The movement advocates a strategy of progressive revolution: First the democratic revolution, which will be carried out together with a wing of the petty bourgeoisie, then the socialist revolution led by the working class. In its first period, TIP, which created great excitement among university students who were interested in socialism, lost this support over time and could not prevent the youth opposition that emerged from within it from passing to the ranks of the MDD and finally becoming the organizational stronghold of the MDD movement of FKF.

Anahtar Kelimeler

Federation of Thought Clubs, Turkish Labour Party, National Democratic Revolution, Left Movements, Student Movements, Youth Movements

Kaynakça

• Abadan, N. (1966). Anayasa Hukuku ve Siyasî Bilimler Açısından 1965 Seçimlerinin Tahlili. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Ant. (1968, 09 Nisan). NATO’ya hayır kampanyası güçleniyor. (67). s. 6.
• Ant. (1968, 21 Mayıs). 17 kuruluşun ortak çıkışı: NATO’ya hayır. (73). s. 6.
• Ant. (1968, 23 Temmuz). FKF çekildi. (82). s. 2.
• Ant. (1969, 21 Ekim). FKF’den çıkartılan gençler konuşuyor. (147). s. 7.
• Atılgan, G. (2008). Kemalizm ile Marksizm Arasında Geleneksel Aydınlar: Yön-Devrim Hareketi. İstanbul: Yordam Kitap.
• Avcıoğlu, D. (1962). Sosyalizm anlayışımız. Yön. (36). 3.
• Avcıoğlu, D. (1965). Halkçı, devletçi, devrimci ve milliyetçi kalkınma yolu. Yön. (111). 8-9.
• Avcıoğlu, D. (1966). TİP’e dair. Yön. (168). 3.
• Aybar, M. A. (1968). Bağımsızlık Demokrasi Sosyalizm-Seçmeler: 1945-1967. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Aybar, M. A. (1988). TİP (Türkiye İşçi Partisi) Tarihi – 3. İstanbul: BDS Yayınları.
• Aydınoğlu, E. (2011). Türkiye Solu (1960-1980): Bir Amneziğin Anıları (3. Basım). İstanbul: Versus Yayınları
• Belli, M. (1970a). Milli Demokratik Devrim. Ankara: A. Ü. Ziraat Fakültesi Devrimci Gençlik Derneği Yayınları.
• Belli, M. (1970b). Yazılar 1965-1970. Ankara: Sol Yayınları.
• Boran, B. (1968), Türkiye ve Sosyalizm Sorunları. İstanbul: Gün Yayınları.
• Dinçer, Ö. (2006). Türk Solu dergisi (1967-1970) ve milli demokratik devrim stratejisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Eren, M. (2012). Kanlı Pazar: 1960’lar Türkiye’sinde Milliyetçiler, İslamcılar ve Sol. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Ergev, B. A. (2010). Birgül Akkoca Ergev. Yazıcıoğlu, A. (Ed.). 68’in Kadınları. (ss. 26-35). İstanbul: Doğan Yayınları.
• Erhan, Ç. (2001). 1960-1980: Göreli özerklik-3 / ABD ve NATO’yla ilişkiler. Oran, B. (Ed.). Türk Dış Politikası Cilt 1. (ss. 681-715). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eroğul, C. (1969). Türkiye İşçi Partisi Programı’nın Düşünce Yapısı. Emek. 1(4). 8-11.
• Eroğul, C. (2007). Anatüzeye Giriş (“Anayasa Hukuku”na Giriş) (9. Basım). Ankara: İmaj Yayınevi.
• Feyizoğlu, T. (2004). Fikir Kulüpleri Federasyonu: Demokrasi Mücadelesinde Sosyalist Bir Öğrenci Hareketi (2. Basım). İstanbul: Ozan Yayıncılık.
• Karadeniz, H. (1995). Olaylı Yıllar ve Gençlik (8. Basım). İstanbul: Belge Yayınları.
• Korkmaz, E. (2009). Kafa Tutan Günler: Yerüstü ‘68 Güncesi (4. Basım). İstanbul: Alev Yayınları.
• Küpeli, Y (1971). 1965-1971 Türkiye’de Devrimci Mücadele ve Dev-Genç. Ankara: Kurtuluş Yayınları.
• Kürkçü, E. (2009). Ertuğrul Kürkçü: 1968’de Devrimci Olmamak Ayıptı. Gençler Bugün Devrimci Oluyorlarsa Bu Çok Daha Önemli. Mater, N. (Ed.). Sokak Güzeldir: 68’de Ne Oldu?. (s. 197-215). İstanbul: Metis Yayınları.
• Milliyet. (1964, 28 Ağustos). Ankara’da dün büyük gösteriler yapıldı. s. 1, 7.
• Milliyet. (1968, 25 Şubat). Ankara mitinginde büyük kavga çıktı. s. 1, 7.
• Milliyet. (1968, 18 Temmuz). Protesto… çatışma… ve 40 yaralı var. s. 7.
• Milliyet. (1968, 25 Temmuz). Yaralı genç öldü yeni olaylar çıktı. s. 1.
• Nişancı, Ş. & Özdemir, A. (2017). Dünyada uygulanan seçim sistemleri ışığında Türkiye için alternatif seçim sistemi önerileri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 21(22). 723-745.
• Ozankaya, Ö. (1966). Üniversite Öğrencilerinin Siyasal Yönelimleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Öğütle, V. S. & Etil, H. (2014). 1970-1973 Türkiye’sindeki devrimci şiddet momentinin politik ve sosyalbilimsel bir analizi. Çeğin, G. & Şirin, İ. (Ed.). Türkiye’de Siyasal Şiddetin Boyutları. (2. Basım). (ss. 249-316). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özbilgen, F. (2010). Füsun Özbilgen. Yazıcıoğlu, A. (Ed.). 68’in Kadınları. (ss. 81-91). İstanbul: Doğan Yayınları.
• Özbudun, E. (2011). Türk Anayasa Hukuku (12. Basım). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özgüden, D. (1988). Türkiye İşçi Partisi’nin kuruluşu. Kürkçü, E. (Ed.), Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi 6. Cilt. (ss. 1998-1999). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öztürk, E. (2016). 1960 ve 1971 yılları arasında Türkiye’de öğrenci hareketleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ünal, E. (2008). Sol düşüncenin ortasında ve kıyısında: Çeviri kitaplar. Gültekingil, M. (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 8: Sol. (2. Basım). (ss. 418-431). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ünsal, A. (2002). Umuttan Yalnızlığa Türkiye İşçi Partisi (1961-1971). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ünüvar, K. (2008). Fikir Kulüpleri Federasyonu (1965-1969). Gültekingil, M. (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 8: Sol. (2. Basım). (ss. 821-829). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, T (2007). Türkiye’de Anayasalar (4. Basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Resmî Gazete. (1965, 19 Ekim). Yüksek Seçim Kurulu kararı. Sayı: 12130. s. 11-12.
• Resmî Gazete. (1969, 20 Ekim). Yüksek Seçim Kurulu kararı. Sayı: 13331. s. 13.
• Say, A. (1968). Gençlerin yürüyüşü nasıl sabote edildi? Türk Solu. 1(53). 12-13.
• Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi 7. Cilt (1988). Dev-Güç. (ss. 2082). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şener, M. (2010). Türkiye Solunda Üç Tarz-ı Siyaset: Yön, MDD ve TİP. İstanbul: Yordam Kitap.
• Tanör, B. (2012). İki Anayasa: 1961-1982 (4. Basım). İstanbul: On İki Levha Yayınları.
• Timur, T. (2000). Toplumsal Değişme ve Üniversiteler. Ankara: İmge Yayıncılık.
• Tüfekçi, E. (1966). Demokratik devrim: Kime karşı, kimle birlikte? Yön. (175). 10-11.
• Türk Solu. (1968, 02 Nisan). F.K.F. kurultayı yapıldı. 1(20). s. 2.
• Türk Solu. (1968, 16 Temmuz). FKF’de neler dönüyor. 1(35). s. 6.
• Türk Solu. (1968, 23 Temmuz). Dolmabahçeye… Dolmabahçeye… 1(36). s. 4.
• Türk Solu. (1968, 15 Ekim). Devrimci Öğrenci Birliği tüzüğü. 1(48). s. 8.
• Türk Solu. (1968, 26 Kasım). Amerikan emperyalizmine karşı millî kurtuluş yolunda izindeyiz. 1(54). s. 9.
• Türk Solu. (1969, 14 Ocak). FKF kongresinde millî demokratik devrim stratejisi kabul edildi. 2(61). s. 12-13.
• Türk Solu. (1969, 21 Ocak). FKF’de devrimciler başa geçti. 2(62). s. 4.
• Türk Solu. (1969, 28 Ocak). FKF merkez yürütme kurulu’nun 1 numaralı bülteni. 2(63). s. 12.
• Türk Solu. (1969, 14 Ekim). Fikir Kulüpleri Federasyonu olağanüstü kurultayı çalışma raporu. 2(100). s. 10.
• Türkiye İşçi Partisi. (1964). Türkiye İşçi Partisi Programı. İstanbul: Ersa Matbaacılık.
• Varuy, N. (2012). Türkiye İşçi Partisi: Olaylar-Belgeler-Yorumlar (1961-1971) (2. Basım). İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları.
• Yıldırım, A. (2008). FKF Dev-Genç Tarihi (1965-1971): Belgelerle Bir Dönemin Serüveni (3. Basım). İstanbul: Doruk Yayınları.
• Yön. (1961, 20 Aralık). Bildiri. 1(1). s. 12-13.
• Yön. (1965, 15 Ekim). Seçim sonuçları Washington’u sevindirdi… 4(33). s. 4.
• Yurtsever, H. (2008). Yükseliş ve Düşüş: Türkiye Solu 1960-1980. İstanbul: Yordam Kitap.
• Zileli, G. (2000). Yarılma (1954-1972). İstanbul: Ozan Yayınları.