YATIRIMCI DUYARLILIĞININ GÜVEN VE BEKLENTİ ENDEKSLERİ ARACILIĞIYLA İNCELENMESİ: DAVRANIŞSAL BİR YAKLAŞIM

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 61, 95 - 122, 26.01.2024

Tunahan Tayar , Ramazan Aktaş

https://doi.org/10.14783/maruoneri.1352101

Öz

Bu çalışmada, yatırımcı duyarlılığının etkenlerinden olan güven ve beklenti endekslerinin yatırım kararları üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Örneklemde, gelişmiş ülke örneği olarak Amerika Birleşik Devletleri ve gelişmekte olan ülke örneği olarak Türkiye seçilmiştir. Çalışmada çoklu lineer doğrusal regresyon modelleri ile bağımsız değişkenlerin yatırım araçları üzerindeki etkileri incelenmiş ve ardından da oynaklık tahminleri için genelleştirilmiş otoregresif koşullu değişken varyans modelleri oluşturulmuştur. Hisse senedi endeks getirileri (BIST100 ve S&P500) ve her iki ülkenin yerel para birimlerindeki toplam mevduat miktarı değişimleri bağımlı değişken olarak kullanılmıştır. Bağımsız değişkenler olarak, analizlerde, her iki ülke için Tüketici Güven Endeksi, Ekonomik Güven Endeksi, Genel Güven Endeksi ve VIX Korku Endeksi’ne yer verilmiştir. Aylık periyottaki veri seti Aralık 2012 – Nisan 2022 tarihlerini içermektedir. Getiri ve değişim tahmin modeli sonucunda her iki ülkede de genel olarak bağımsız değişkenlerin yatırımları etkilediği görülmüştür. Oynaklık tahmin modelleri sonucunda ise, BIST100 endeksine yapılan yatırımlarda bağımsız değişkenlerin etkisi bulunmazken, beklenti ve güvene ilişkin değişkenlerin diğer üç yatırım aracı üzerinde anlamlı etkisi gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yatırımcı Duyarlılığı, Güven Endeksleri, Beklenti Endeksleri

INVESTIGATION OF INVESTOR SENTIMENT THROUGH CONFIDENCE AND EXPECTATION INDICES: A BEHAVIORAL APPROACH

Öz

In this study, the effect of confidence and expectation indices, which are the factors of investor sentiment, on investment decisions was investigated. In the sample, United States was chosen as an example of a developed country and Turkey was chosen as an example of a developing country. The effects of independent variables on investment instruments were examined with multiple linear regression models, and then generalized autoregressive conditional variance models were created for volatility estimates. Stock index returns (BIST100 and S&P500) and the changes in the total deposit amount in the local currencies of both countries were used as dependent variables. As independent variables, the Consumer Confidence Index, Economic Confidence Index, General Confidence Index and VIX Volatility Index were included for both countries in analyses. The monthly frequency dataset between December 2012 - April 2022 was included. As a result of the regression models, it has been observed that the independent variables generally affect the investments in both countries. As a result of the volatility models, while the independent variables did not have an effect on the investments made in the BIST100 index, it was observed that the variables related to expectations and confidence had a significant effect on the other three investment instruments.

Anahtar Kelimeler

Investor Sentiment, Confidence Indices, Expectation Indices

Kaynakça

• Akkuş, H. T., & Zeren, F. (2019). Tüketici güven endeksi ve Katılım-30 İslami hisse senedi endeksi arasındaki saklı ilişkinin araştırılması: Türkiye örneği. Third Sector Social Economic Review, 54(1), 53-70.
• Alacahan, N.D., & Akarsu, Y. (2019). Türkiye açısından tüketici güven endeksi ile Bist 100 endeks değerleri ve Merryl Lynch tahil faiz getirileri arasındaki ilişkinin ampirik olarak incelenmesi. 5. Uluslararası Ekonomi Yönetimi ve Pazar Araştırmaları Kongresi, İstanbul, September, 26-27.
• Alptürk, Y., Tunçel, M. B., Çetenak, E. H., & Bekçi, I. (2021). Finansal Hizmetler Güven Endeksi ile BİST şehir endeksleri arasındaki ilişkinin tespitine yönelik bir araştırma. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 271-293.
• Başarır, Ç., Bıcıl, İ. M., & Yılmaz, Ö. (2019). The relationship between selected financial and macroeconomic variables with consumer confidence index. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 14, 173-183.
• Benoit, K. (2011). Linear regression models with logarithmic transformations. London School of Economics, London, 22(1), 23-36.
• Beşiktaşlı, D. K., & Cihangir, Ç. K. (2020). Tüketici güven endeksinin finansal piyasalara ve makroekonomik yapiya etkisİ. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(1), 54-67.
• Bollerslev, T. (1986). Generalized autoregressive conditional heteroskedasticity. Journal of Econometrics, 31(3), 307-327.
• Canöz, İ., & Erdoğdu, A. (2019). Sektörel güven endeksleri ve BİST sektör endeksleri arasındaki ilişkilerin simetrik ve asimetrik nedensellik analizi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 26(3), 833-849.
• Cowpertwait, P. S., & Metcalfe, A. V. (2009). Introductory time series with R. Springer.
• Cryer, J. D., & Chan, K.S. (2008). Time series analysis: With applications in R. (Vol. 2.) New York: Springer.
• Daly, K. (2008). Financial volatility: Issues and measuring techniques. Physica A: Statistical Mechanics and Its Applications, 387(11), 2377-2393.
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of The American Statistical Association, 74(366a), 427-431.
• Drake, P. P. (2022). The gold-stock market relationship during COVID-19. Finance Research Letters, 44, 102111.
• Durgun Kaygısız, A. (2019). The relationship between consumer and real sector confidence incides and the selected macroeconomic variables in Turkey: 2010-2018. Journal of Management & Economics Research, 17(1), 314-332.
• Enders, W. (2015). Applied econometric time series. (Fourth Edition.) New Jersey: John Wiley and Sons.
• Engle, R. F. (1982). Autoregressive conditional heteroscedasticity with estimates of the variance of United Kingdom inflation. Econometrica: Journal of The Econometric Society, 50(4): 987-1007.
• Evci, S. (2019). Ekonomik güven endeksi ile yatırım araçları arasındaki nedensellik ilişkisi: Toda-Yamamoto yaklaşımı. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2893-2901.
• Eyüboğlu, K., & Eyüboğlu, S. (2017). Ekonomik güven endeksi ile hisse senedi fiyatları arasındaki ilişkinin incelenmesi: Türkiye örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 603-614.
• Fama, E. F. (1970). Efficient capital markets: A review of theory and empirical work. The Journal of Finance, 25(2), 383-417.
• Federal Reserve Economic Data. Access Date: 2 May 2022. https://fred.stlouisfed.org/.
• Fisher, R. (1955). Statistical Methods and Scientific Induction. Journal of the Royal Statistical Society. Series B (Methodological), 17(1), 69-78.
• Fisher, R.A. (1950). Contributions to mathematical statistics. Washington DC: Wiley Publications.
• Fukuyama, F. (2000). Social capital and civil society. Available at SSRN 879582.
• Gujarati, D., (2011). Econometrics by example. New York: Palgrave Macmillan.
• Gujarati, D., N., & Porter D. C.. (2011). Basic econometrics. (5th Edition.) New York: McGraw-Hill Higher Education.
• Güngör, S. (2019). Ekonomik güven endeksi ve finansal yatirim araçlari getirileri arasindaki nedensellik ilişkisi: 2007-2017 döneminde ABD Dolari ve altin getirileri örneği. Journal of Management and Economics Research, 17(1), 22-39.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hansen, P. R., Lunde, A., & Voev, V. (2014). Realized beta GARCH: A multivariate GARCH model with realized measures of volatility. Journal of Applied Econometrics, 29(5), 774-799.
• Harrell, F. E. (2001). Regression modeling strategies: with applications to linear models, logistic regression, and survival analysis (Vol. 608). New York: Springer.
• Hou, K., Xue, C., & Zhang, L. (2020). Replicating anomalies. The Review of Financial Studies, 33(5), 2019-2133.
• Jansen, W. J., & Nahuis, N. J. (2003). The stock market and consumer confidence: European evidence. Economics Letters, 79(1), 89-98.
• Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). On the interpretation of intuitive probability: A reply to Jonathan Cohen. Cognition, 7(4): 409–411.
• Kocabıyık, T., & Alptürk, Y. (2020). Güven endeksleri ve CDS primleri ile hisse senedi fiyatları arasındaki ilişkinin keşfi. International Journal of Business Economics and Management Perspectives, 4(1), 149-168.
• Korkmaz, T., & Çevik, E. (2009). Reel Kesim Güven Endeksi ile İMKB 100 Endeksi arasındaki dinamik nedensellik ilişkisi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 38(1), 24-37.
• Köse, A. K., & Akkaya, M. (2016). Beklenti ve güven anketlerinin finansal piyasalara etkisi: BIST 100 üzerine bir uygulama. Bankacılar Dergisi, 99, 3-15.
• Markowitz, H. M. (1999). The early history of portfolio theory: 1600–1960. Financial Analysts Journal, 55(4), 5-16.
• Münyas, T. (2019). Borsa İstanbul endeksleri ile güven endeksleri arasındaki ilişkinin araştırılması üzerine bir inceleme. Tesam Akademi Dergisi, Türkiye Ekonomisi Özel Sayısı, 299-320.
• Neyman, J. (1976). Tests of statistical hypotheses and their use in studies of natural phenomena. Communications in Statistics-Theory and Methods, 5(8), 737-751.
• Önem, H. B. (2022). Tüketici güven endeksi ve bazi Bist endeksleri arasindaki eşbütünleşme ve nedensellik ilişkisi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1), 12-22.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) Database. Access Date: 2 May 2022. https://data.oecd.org/.
• Pedroni, P. (1996). Fully modified OLS for heterogeneous cointegrated panels and the case of purchasing power parity. Manuscript, Department of Economics, Indiana University, 5, 1-45.
• Pinho, C., & Madaleno, M. (2011). On the influence of expectations over international stock returns and macroeconomic variables. International Review of Accounting Banking and Finance, 3(2), 67-103.
• Ricciardi, V., & Simon, H. K. (2000). What is behavioral finance?. Business, Education & Technology Journal, 2(2), 1-9.
• Ritter, J. R. (2003). Behavioral finance. Pacific-Basin Finance Journal, 11(4), 429-437.
• Sadeghzadeh, K. (2018). Borsanin psikolojik faktörlere duyarliliği: Oynaklik Endeksi (VİX) ve Tüketici Güven Endeksi (Tge) ile Bist 100 endeksi arasindaki ilişkiler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 238-253.
• Sarıkovanlık, V., Koy, A., Akkaya, M., Yıldırım, H. H., & Kantar, L. (2020). Finans Biliminde Ekonometri Uygulamaları Kavram - Uygulama - Analiz. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Sarıkovanlık, Vedat, Altuntaş, S.T., & Mera, N. (2018). Effects of expectations and confidence indices on financial markets. IV. International Symposium on Accounting and Finance, Ohrid, July, 3-5.
• Shiller, R. J. (2003). From efficient markets theory to behavioral finance. Journal of Economic Perspectives, 17(1), 83-104.
• Süsay, A., & Eyüboğlu, K. (2021). Hizmet Güven Endeksi ile BIST Hizmet Sektör Endeksleri arasındaki saklı ilişkilerin yapısal kırılmalar altında incelenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 195-220.
• Taylor, S. J. (1986). Modeling financial time series. Chichester: John Wiley & Sons.
• Thomson Reuters Eikon Data. Access Date: 2 May 2022. https://cs.thomsonreuters.com/ua/mobile_link/cs_us_en/configurator/csh_main_form.htm.
• Topaloğlu, E., & Metin, S. (2021). Tüketici güven endeksi ile pay piyasası arasındaki ilişki: G7 ülkeleri üzerine bir zaman serisi analizi. İşletme Araştırmaları Dergisi. 13(3), 2832-2844.
• Tunçel, M. B., & Gürsoy, S. (2020). Korku endeksi (VIX), bitcoin fiyatlari ve Bist100 endeksi arasindaki nedensellik ilişkisi üzerine ampirik bir uygulama. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1999-2011.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Elektronik Veri Dağıtım Sistemi. Access Date: 2 May 2022. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket.
• Tüzün, O., Ceylan, İ. E., & Ceylan, F. (2021). Güven endeksleri ile hisse senedi piyasasi arasindaki nedensellik analizi: Türkiye örneği. Journal of the Cukurova University Institute of Social Sciences, 30(2).
• Usul, H., Küçüksille, E., & Karaoğlan, S. (2017). Güven endekslerindeki değişimlerin hisse senedi piyasalarina etkileri: Borsa İstanbul örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(3), 685-695.
• Whitehead, H. A. L. (2007). Selection of models of lagged identification rates and lagged association rates using AIC and QAIC. Communications in Statistics—Simulation and Computation, 36(6), 1233-1246.
• Williams, M. N., Grajales, C. A. G., & Kurkiewicz, D. (2013). Assumptions of multiple regression: Correcting two misconceptions. Practical Assessment, Research, and Evaluation, 18(1), 116-130.