ECONOMIC AND FISCAL FACTORS AFFECTING FEMALE EMPLOYMENT: PANEL DATA ANALYSIS FOR TÜRKİYE AND SEDI REGIONS

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 63, 117 - 147, 27.01.2025

Gülay Akgül Yılmaz , Gözde Nalbant Efe

https://doi.org/10.14783/maruoneri.1576956

Öz

The very low level of the female employment rate in Türkiye, which is 31.3% as of 2023, is clear when compared to both the male employment rate of 65.7% and the female employment average of 51.1% in OECD countries. Increasing the employment rate of women, who make up half of the population, is important not only for the empowerment of women but also for the strengthening of society and the economy, in other words, for development and national welfare. The aim of this study is to reveal the effects of economic and fiscal factors that are accepted to have an effect on female employment in Türkiye, both on a national scale and in four regions determined according to the Socio-Economic Development Index (SEDI) created by the Ministry of Industry and Technology, in a way that will guide fiscal, economic and social policies that will increase female employment. In the analyses, the effects of fiscal policy tools on increasing women's employment were tried to be revealed from the perspective of individual tax burden and public expenditures to increase human capital by including per capita tax and per capita education and health expenditures in the fiscal area. The analysis, which was first carried out for Türkiye in general with the 2009-2020 NUTS Level-2 data, was then repeated for each of the four SEDI regions. Thus, the factors that are effective in increasing female employment in each region with different socioeconomic development levels were determined and findings were tried to be presented for the implementation of differentiated policies and practices at the regional level.

Anahtar Kelimeler

Female employment, Development, Economic growth, Gender equality, Public policies, Employment policies, Panel data analysis

KADIN İSTİHDAMINI ETKİLEYEN EKONOMİK VE MALİ FAKTÖRLER: TÜRKİYE GENELİ VE SEGE BÖLGELERİ İÇİN PANEL VERİ ANALİZİ

Öz

Türkiye’de 2023 yılı itibarıyla %31,3 olan kadın istihdam oranının çok düşük düzeylerde olduğu gerek %65,7 olan erkek istihdam oranı ile gerekse %51,1 olan OECD ülkeleri kadın istihdam ortalaması ile kıyaslandığında net bir şekilde görülmektedir. Nüfusun yarısını oluşturan kadınların istihdam oranının artırılması kadınların güçlendirilmesinin yanı sıra toplumun ve ekonominin güçlenmesi başka deyişle kalkınma ve ulusal refah açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de kadın istihdamını artırıcı kamu mali, ekonomik ve sosyal politikalarına yön verecek şekilde kadın istihdamı üzerinde etkili olduğu kabul edilen ekonomik ve mali faktörlerin gerek Türkiye ölçeğinde gerekse Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından oluşturulmuş Sosyo Ekonomik Gelişmişlik Endeksine (SEGE) göre belirlenen dört alt bölge itibarıyla etkilerini ortaya koymaktır. Analizlerde, mali alana ilişkin kişi başına düşen vergi ile kişi başına düşen eğitim ve sağlık harcamalarına yer verilerek, kadın istihdamını artırmada mali politika araçlarının etkileri, bireysel vergi yükü ve beşeri sermayeyi geliştirmeye yönelik kamu harcamaları perspektifinden ortaya koyulmaya çalışılmıştır. 2009-2020 dönemi İBBS Düzey-2 verileri ile önce Türkiye geneli için gerçekleştirilen analiz daha sonra dört SEGE bölgesinin her biri için tekrarlanmıştır. Böylece farklı sosyoekonomik gelişmişlik düzeyine sahip her bir bölgede kadın istihdamının artırılması yönünde etkili olan faktörler belirlenerek bölgesel düzeyde farklılaştırılmış politika ve uygulamaların gerçekleştirilebilmesine yönelik bulgular ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadın İstihdamı, Kalkınma, Ekonomik Büyüme, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Kamu Politikaları, İstihdam Politikaları, Panel Veri Analizi

Destekleyen Kurum

Maliye Hesap Uzmanları Vakfı

Kaynakça

• Akgül Yılmaz, G., & Nalbant Efe, G. (2022). Türkiye’de kadın istihdamı: durum tespiti, bölgesel analiz ve politika önerileri. Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Yayınları-34.
• Aksoy, N., Felek, Ş., Yayla, N., & Çeviş, İ. (2019). Türkiye’de kadın istihdamı ve etkileyen faktörler. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17(3), 146-163.
• Aldan, A., & Öztürk, S. (2019). Kadın işgücüne katılımında artışın belirleyicileri: kuşak etkisinin ayrıştırılması. TCMB Çalışma Tebliği, 19/05 (2019), 585-612.
• Atay Polat, M. (2024). Türkiye’de bilgi ve iletişim teknolojilerinin kadınların işgücü piyasasına katılımına etkisi: ARDL analizinden kanıtlar. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 423-437.
• Baltagi, B. H. (2021). Econometric analysis of panel data (6. Baskı). Switzerland: Springer.
• Ceylan, S., & Gürsoy, H. B. (2023). Kadın istihdamı ve boşanma ilişkisi: Türkiye örneği. Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(2): 88-104.
• Charmes, J. (2016). The informal economy: Definitions, size, contribution and main characteristics. Kraemer-Mbula, E., & Wunsch-Vincent, S. (eds.). The informal economy in developing nations: hidden engine of innovation? (pp. 13-52). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781316662076.006
• Çakır, O. (2008). The relationship between economic development and the female labour force participation within the framework of U-shaped hypothesis: evidence from Turkey. (Unpublished Master Thesis). Lund University, School of Economics and Management, Sweden.
• Çelik, O. (2021). Türkiye’de kamu yatırımlarının istihdamdaki cinsiyet eşitsizlikleri üzerine etkisi: mekansal panel veri analizi. Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 39(2), 191-209.
• Dayıoğlu, M., & Kırdar, M. G. (2010). Determinants of and trends in labor force participation of women in Turkey. State Planning Organization of the Republic of Turkey and World Bank, Welfare and Social Policy Analytical Work Program, Working Paper No. 5, Report No. 75467.
• Ecevit, Y. (2017). Türkiye’de kadın emeği ve istihdamını tartışmak için disiplinlerarası bir çerçeve. Akgül Yılmaz, G. (Ed. ). Çalışma Hayatında Kadın. İstanbul: Marmara Üniversitesi Kadın Çalışmaları Merkezi.
• Er, Ş. (2013). Türkiye’de kadınların işgücüne katılım oranını etkileyen faktörlerin bölgesel analizi. Öneri, 10(40), 35-44.
• Gal, P., & Theising, A. (2015). The macroeconomic impact of structural policies on labour market outcomes in OECD countries: A reassessment. OECD Economics Department Working Papers No. 1271. https://www.oecd.org/en/publications/the-macroeconomic-impact-of-policies-on-labour-market-outcomes-in-oecd-countries_5jrqc6t8ktjf-en.html (Erişim Tarihi: 30.12.2024)
• Gehringer, A.,& Klasen, S. (2017). Labor force participation of women in the EU – What role do family policies play? Labor, 31, 15-42. https://doi.org/10.1111/labr.12085
• Grigoli, F., Koczan, Z. & Tapalova, P. (2018). Drivers of labour force participation in advanced economies: Macro and micro evidence. IMF Working Paper, WP/18/150. https://www.imf.org/en/Publications/WP/Issues/2018/06/25/Drivers-of-Labor-Force-Participation-in-Advanced-Economies-Macro-and-Micro-Evidence-45977 (Erişim Tarihi: 30.12.2024)
• Güçlü, M. (2017). Türkiye'de kadınların işgücüne katılımının belirleyicileri. Hacettepe Üniversitesi İİİBF Dergisi, 35(3), 83-101.
• Hausman, J. A. (1978). Specification tests in econometrics. Econometrica, 46(6), 1251-1271. doi: 10.2307/ 1913827.
• Hossain, A., Ghimire, S., Valeva, A., & Harriger-Lin, J. (2022). Does globalization encourage female employment? A cross-country panel study. World, 3(2), 206-218. https://doi.org/10.3390/world3020011
• İnce, M., & Demir, H. (2006). The determinants of female labour force. empirical evidence from Turkey. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 1(1), 71-90.
• Kaptanoğlu, İ. Y. (2018). Kadınlara Yönelik Şiddet ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Haritalama ve İzleme Çalışması. Ankara: CEİD Yayınları.
• Karpat Çatalbaş, G. (2015). Kadınların işgücüne katılımını belirleyen faktörlerin belirlenmesi: panel veri yaklaşımı. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 6(10), 249-280.
• Kızılgöl, Ö. A. (2012). Kadınların işgücüne katılımının belirleyicileri: ekonometrik bir analiz. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(1), 88-101.
• Kılıç, D., & Öztürk, S. (2014). Türkiyede kadınların işgücüne katılımı önündeki engeller ve çözüm yolları. ampirik bir uygulama. Amme İdaresi Dergisi, 47(1), 107-130.
• Koç, P., & İzgi Şahpaz, K. (2020). Kadınların işgücüne katılım oranlarını belirleyen faktörlerin tespitine yönelik bölgesel bir araştırma. Akademik İncelemeler Dergisi, 15(2), 503-524.
• Kutlar, A., Erdem, E.,& Aydın, F. F. (2012). Kadınların işgücüne katılması ile doğurganlık, boşanma ve ücret haddi arasındaki ilişki: Türkiye üzerine bir araştırma. Bilgi Ekonomisi ve Yönetim Dergisi, 7(1), 149-168.
• Küçükbay, F., & Kocabaş, İ. Ü. (2023). Türkiye’de kadınların işgücüne katılım oranını etkileyen faktörlerin analizi. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 12(32), 29-51.
• Law, Y. S., & Wye, C. K. (2023). The effects of fertility on female labour force participation in OECD countries: the role of education and health. Studies in Economics and Econometrics, 47(3), 280–302. https://doi.org/10.1080/03796205.2023.2218055
• Nalbant Efe, G. (2021). Büyüme dost vergileme. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Nalbant Efe, G., & Akgül Yılmaz, G. (2022). OECD ülkelerinde vergi takozunun kadın ve erkek istihdamına etkilerinin panel veri yöntemi ile analizi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 8(1), 179-202.
• O’Brien, R. M. (2007). A caution regarding rules of thumb for variance inflation factors. Quality & Quantity, 41(5), 673-690. doi: 10.1007/s11135-006-9018-6, s. 684;
• OECD (2024). Labour force statistics. https://stats.oecd.org/viewhtml.aspx?datasetcode=LFS_SEXAGE_I_R&lang=en (Erişim Tarihi: 13.06.2024)
• Özocaklı, D., & Khanalizadeh, B. (2023). Türkiye’de kadın istihdamının bazı belirleyicileri: FMOLS yöntemi ile bir analiz. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 10(4), 1331-1344.
• Peker, Z. (2021). Kadınların işgücüne katılma davranışını etkileyen faktörler: TÜİK verileri üzerine bir araştırma. Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 5(1), 115-134.
• Serin Oktay, D., & Algan, N. (2021). Determinants of female unemployment: an empirical evidence for Turkey. Uğurlu, S. (Ed.). Current studies on employment and unemployment (ss. 33-48). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Spasenoska, I., & Fetahu-Vehapi, M. (2011). Determinants of female employment rate in the European Union. Chinese Business Review, 10(11), 1076-1090.
• Sultana, N., Rahman, M.M., & Khanam, R. (2022). Informal sector employment and economic growth: Evidence from developing countries in SDG perspective. Sustainability, 14, 11989. https://doi.org/10.3390/su141911989
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü (2019). İllerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması, SEGE-2017. Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü Yayını Sayı: 3, Ankara, ISBN: 978-605-7679-02-4.
• Tandoğan, D. (2021). Kamu yatırımlarının kadın istihdamı üzerindeki etkisi: Türkiye için bölgesel bazda panel regresyon analizi. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 173-192.
• Tansel, A. (2002). Economic development and female labor force participation in Turkey: time-series evidence and cross-province estimates. Economic Research Center ERC. Working Papers in Economics, 01/05.
• Taşdemir, F. D., & Uçak, A. (2021). A study on women’s employment in the Turkish economy. Eurasian Business & Economics Journal, 26, 49-67.
• Taşseven, Ö., Altaş, D. & Ün, T. (2016). The Determinants of Female Labor Force Participation for OECD Countries. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(2), 27-38.
• Thévenon, O. (2013). Drivers of female labour force participation in the OECD. OECD Social, Employment and Migration Working Papers, No. 145. https://www.oecd.org/en/publications/drivers-of-female-labour-force-participation-in-the-oecd_5k46cvrgnms6-en.html (Erişim Tarihi: 30.12.2024)
• TÜİK (2016). Aile yapısı araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Aile-Yapisi-Arastirmasi-2016-21869 (Erişim Tarihi: 06.06.2024)
• TÜİK (2021). Türkiye aile yapısı araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Aile-Yapisi-Arastirmasi-2021-45813 (Erişim Tarihi:17.11.2024)
• TÜİK (2024). İşgücü istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Istihdam,-Issizlik-ve-Ucret-108 (Erişim Tarihi: 06.06.2024)
• Yamak, R., Abdioğlu, Z., & Mert, N. (2012). Türkiye’de işgücüne katılımı belirleyen faktörler: mikro ekonomik analiz. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 41-58.
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2018). Panel veri ekonometrisi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Zeren, F., & Kılınç Savrul, B. (2017). Kadınların işgücüne katılım oranı, ekonomik büyüme, işsizlik oranı ve kentleşme oranı arasındaki saklı koentegrasyon ilişkisinin araştırılması. Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 87-10