ENFLASYON MUHASEBESİNİN STOK ve SABİT KIYMET KALEMLERİ ÜZERİNDE VERGİSEL ETKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 64, 411 - 439, 27.07.2025

İpek Yaylalı

https://doi.org/10.14783/maruoneri.1443807

Öz

Sosyal refah ve ekonomik istikrarın sağlanmasında dengeli fiyat politikası büyük önem taşımaktadır. Hem toplumsal hem de işletmeler için bu etkenin varlığı tartışılamaz. İşletmeler tüm risklere karşı belli stratejiler planlamaktadırlar. Söz konusu bu planlamalardan biri de fiyat istikrarında meydana gelen dalgalanmalarda enflasyon hedeflemesi ilk koşuldur. Enflasyon, paranın satın alma gücündeki azalmayı ifade etmekte olup enflasyonun meydana getirdiği olumsuz etkenlerden biri de enflasyon oynaklığıdır. Son yıllarda yaşanan ve etkileri hala devam eden COVİD-19, yönetimsel eksiklikler ve son olarak Rusya ve Ukrayna savaşı mal ve hizmet vb. diğer ihtiyaçlarda da inanılmaz yüksek fiyat dalgalanmalarına neden olmuştur. Bu olumsuz süreçler tüm sektörleri her açıdan derinden etkilemiştir. Böylece mal ve hizmetlerin gerçek değeri hesaplanamaz duruma gelerek finansal tabloların doğruluğunu sorgular hale getirmiştir. Bu noktadan hareketle işletmeler tarafından düzenlenen finansal tabloların güvenilirliği ve doğruluğu zorunluluk haline gelmiş ve işletmeleri ister istemez enflasyon muhasebesi uygulamalarına yönlendirmiştir. Çalışmanın amacı, enflasyon düzeltmelerinin stok ve sabit kıymet kalemleri üzerinde yarattığı vergisel boyutu ile dönem karı veya zararına olan etkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışma kapsamında ABC işletmesinin 01.01.2023-31.12.2023 bilançosu örneklem alınarak stok ve sabit kıymet kalemlerinin enflasyon düzeltmesi kapsamında öncesi ve sonrası değerlendirilerek karşılaştırılması yapılmıştır. Çalışmada enflasyon muhasebe uygulamalarının dönem karı veya zararında farklılık yarattığı ve vergisel boyutu büyük ölçüde etkilediği yönündedir.

Anahtar Kelimeler

Enflasyon , Enflasyon Muhasebesi , VUK , Stoklar , Sabit Kıymetler , Dönem Karı veya Zararı

THE TAX EFFECTS OF INFLATİON ACCOUNTİNG ON INVENTORY AND FİXED ASSET ITEMS

Öz

Balanced price policy plays a crucial role in achieving social welfare and economic stability. The presence of this factor is undeniable for both society and businesses. Businesses plan various strategies to mitigate all risks, and one of these strategies is inflation targeting in the face of fluctuations in price stability. Inflation, indicating a decrease in the purchasing power of money, also brings about the negative factor of inflation volatility. In recent years, events such as the ongoing effects of COVID-19, managerial shortcomings, and most recently, the Russia-Ukraine war, have led to incredible price fluctuations in goods and services, among other necessities. These adverse processes have deeply affected all sectors in every aspect, rendering the calculation of the true value of goods and services impossible and raising questions about the accuracy of financial statements. From this point, the reliability and accuracy of financial statements prepared by businesses have become a necessity, prompting businesses to inevitably turn to inflation accounting practices. The aim of the study is to highlight the tax dimension and the impact on the period profit or loss of inflation adjustments on inventory and fixed asset items. In the scope of the study, the balance sheet of ABC Company for the period from 01.01.2023 to 31.12.2023 was taken as a sample, and a comparison was made by evaluating the inventory and fixed asset items before and after inflation adjustments. The study suggests that inflation accounting practices create differences in the period profit or loss and significantly affect the tax dimension.

Anahtar Kelimeler

Inflation , Inflation Accounting , Tax Procedure Law , Inventories/Stocks , Fixed Assets , Period Profit or Loss

Kaynakça

• Açık, S. (2006). Enflasyonun finansal tablolar üzerindeki etkilerini giderici bir tedbir olarak enflasyon muhasebesi ve Türkiye’deki yasal düzenlemeler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 345-360.
• Agur, I., Capelle, D., Dell’Ariccia, G., & Sandri, D. (2022). Monetary finance: do not touch, or handle with care? Washington, DC, U.S.A.: International Monetary Fund, Publication Services, 1-47.
• Akinsola, F. A., & Odhiambo, N. M. (2017). Inflation and economic growth: a review of the international literature. Comparative Economic Research. Central and Eastern Europe, 20(3), 41–56.
• Akyol, M. (2023). Enflasyon ve enflasyon muhasebesi çerçevesinde bilançolara etkiye dair genel bakış. Mali Çözüm, 33(175), 279-290.
• Arzova, S. B., & Şahin, B. Ş. (2022). Yüksek enflasyonlu ekonomilerde finansal raporlama süreçleri ve enflasyon muhasebesinin finansal tablolara etkisi. Mali Çözüm Dergisi, 32(170), 13-31.
• Ayodeji, I. O. (2020). Panel logit regression analysis of the effects of corruption on inflation pattern in the Economic Community of West African states. Heliyon, 6(12), 1-10.
• Banerjee, R., Mehrotra, A., & Zampolli, F. (2020). Inflation at risk from Covid-19. BIS Bulletin. No:28.
• Benigno, G., di Giovanni, J., Groen, J. J., & Noble, A. I. (2022). A new barometer of global supply chain pressures. Liberty Street Economics 20220104, Federal Reserve Bank of New York.
• Caselli, F., Grigoli, F., Lian, W., & Sandri, D. (2020). The great lockdown: dissecting the economic effects. In World Economic Outlook.
• Cavallo, A. (2020). Inflation with covid consumption baskets. NBER Working Papers 27352, National Bureau of Economic Research, Inc.
• Cavallo, A., & Kryvtsov, O. (2021). What can stockouts tell us about inflation? evidence from online micro data. NBER Working Paper 29209. National Bureau of Economic Research, Inc.
• Coulibaly, S. (2021). COVID-19 policy responses, inflation and spillover effects in the West African economic and monetary union. African Development Review, 33(S1), 139-151.
• Çelik, A. (2003). Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Fiyatlar Seviyesindeki Değişmelerin Mali Tablolara etkileri ve enflasyon muhasebesi: enflasyon muhasebesi yöntemlerinden fiyatlar genel seviyesi modeli uygulanması. Uzmanlık Yeterlilik Tezi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğü Ankara.
• Çetin, Ö. O., & Bozdoğan, T. (2023). Enflasyon muhasebesine geri dönüş: enflasyon muhasebesi konulu makalelerin bibliyometrik analizi. Dumlupınar Üniversitesi İİBF Dergisi, (12), 78-89.
• Çevik, Z. (2023). Enflasyon düzeltmesinin finansal raporlamaya etkisi: Türkiye bağlamında bir inceleme. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar XVIII, 207-223.
• Diler, H. G. (2020). Türkiye'de ekonomik özgürlük endeksi ve enflasyonun kurumlar vergisi geliri üzerindeki etkisi. Econder International Academic Journal, 4(2), 530-550.
• Ehrmann, M. (2021). Point targets, tolerance bands or target ranges? inflation target types and the anchoring of inflation expectations. Journal of International Economics, (132), 1-45.
• Eichenauer, V., & Sturm, J. E. (2020). Die wirtschaftspolitischen Maßnahmen der Schweiz zu Beginn der Covid-19-Pandemi. Perspektiven der Wirtschaftspolitik, 21(3), 290-300.
• Elewa, M. M., Abdel aal, Y. M., & Mahmoud, N. M. (2023). The impact of inflation and exchange rates on generating power of cash in Egypt (Panel Data Analysis). Journal of Accounting Research, Organization, and Economics, 6 (2), 183-194.
• Feldkircher, M., & Siklos, P. L. (2019). Global inflation dynamics and inflation expectations. International Review of Economics & Finance, (64), 217-241.
• Gobachew, N., Debela, K. L., & Shibiru, W. (2018). Determinants of tax revenue in ethiopia. Economics, 6(6), 58-64.
• Gökten, S., Gökten, P. O., & Mollaoğulları, B. F. (2023). Stoklar ve enflasyon muhasebesi uygulaması: BIST30 imalat işletmeleri üzerine bir değerlendirme. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15 (1), 718-731.
• Gülşen, E., & Kara, H. (2019). Measuring inflation uncertainty in Turkey. Central Bank Review, 19(2), 33-43.
• Hassan, M. S., Akbar, M. S., Wajid, A., & Arshed, N. (2016). Poverty, urbanization and crime: Are they related in Pakistan? International Journal of Economics and Empirical Research, 4(9), 483–492.
• Islam, R., Ghani, A. A., Mahyudin, E., & Manickam, N. (2017). Determinants of factors that affecting inflation in Malaysia. International Journal of Economics and Financial Issues, 7(2), 355–364.
• John, C., Okoroafor, P. I., & Theresa, A. C. (2023). Application of factor analysis in the modelling of inflation rate in Nigeria. Communication in Physical Sciences, 10(2), 34-46.
• Jones, J. M. (2022). Inflation now causing hardship for majority. U.S. Gallup.
• Kalkay, D. (2021). Enflasyon hedeflemesi stratejisi uygulayan ülkelerde gerçekleşen enflasyon oranı ve gelir dağılımı arasındaki ilişki: panel veri analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25 (3), 1200-1211.
• Kantar, M. A., Abar, H., & Öndeş, T. (2021). Enflasyonun işletmelerin finansal oranlarına etkisi: BIST imalat sektöründe bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (90), 1-18.
• Karagöl, V. (2023). Does inflation cause income inequality? evidence from OECD countries. Uluslararası İzmir İktisat Kongresi / 17-18 Mayıs 2023.
• Khieu, H. V. (2021). Budget deficits, money growth and inflation: empirical evidence from Vietnam. Fulbright Review of Economics and Policy, 1(1), 61-78.
• Konieczny, J. D. (2007). Costly price adjustment and the optimal rate of inflation. Managerial and Decision Economics, 28(6), 591-603.
• Köse, N., & Ünal, E. (2021). The effects of the oil price and oil price volatility on inflation in Turkey. Energy, (226), 1-12.
• Li, C., & Zhang, M. (2014). Research on insecure impact of inflation upon capital structure. International Journal of Security and Its Applications, 8(5), 421-426.
• Lu, S., Coutts, K., & Gudgin, G. (2023). Energy shocks and inflation episodes in the UK, Energy Economics,129(2), 1-15.
• Nationwide. (2022). Inflation taking a toll on health care and nutrition decisions in U.S. https://news.nationwide.com/101722-americans-making-tradeoffs-to-pay-health-ca re-costs/.
• Ojo, J. I., & Marcelus, N. A. (2021). Effects of accounting bases on financial reporting in Nigeria: the case of kaduna state. International Journal of Business and Economics Research., 10(1), 27-33.
• Olarewaju, O., Mbambo, M., & Ngiba, B. (2020). Effects of inflation accounting on organizational decisions and financial performance in South African retail stores. Problems and Perspectives in Management, 18(4), 85-95.
• Öksüz, F. (2003). Enflasyon Muhasebesi. Mali Çözüm Dergisi, (63), 76-86.
• Özdemir, Ö. (2023). Evaluation of applications used in inflation accounting regulations. Journal of Business Administration and Social Studies, 7(1), 56-68.
• Rosenbaum, E. (2022). As inflation bites and America’s mood darkens, higher-income consumers are cutting back, too. CNBC. https://www.cnbc.com/2022/04/08/as-inflat ion-bites-higher-income-consumers-are-cutting-back-too.html.
• Rubens, J. H., Bond, M. T., & Webb, J. R. (1989). The inflation-hedging effectiveness of real estate. Journal of Real Estate Research, 4 (2), 45-55.
• Samimi, A. J., & Abedini, M. (2012). Control of corruption and inflation tax: new evidence from selected developing countries. Procedia-Social and Behavioral Sciences, (62), 441–445.
• Santacreu, A. M., & LaBelle, J. (2022). Global supply chain disruptions and inflation during the COVID-19 pandemic. Federal Reserve Bank of St. Louis Review, 104(2), 1-14.
• Seiler, P. (2020). Weighting bias and inflation in the time of COVID-19: evidence from Swiss transaction data. Swiss Journal of Economics and Statistics, 156(1), 1-13.
• Sodhi, M. S., Tang, C. S., & Willenson, E. T. (2023). Research opportunities in preparing supply chains of essential goods for future pandemics. International Journal of Production Research 61(8), 2416-2431.
• Şanlı, O. (2022). Döviz kuru dalgalanmalarının enflasyona etkisi: Türkiye örneği. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(3), 2487-2514.
• Tamimi, O., & Orbán, I. (2020). Hyperinflation and its impact on the financial results. Intellectual Economics, 14(2), 5-16.
• The World Bank. (2022). Stagflation risk rises amid sharp slowdown in growth. The World Bank, viewed 12/4/2022, available at: https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2022/06/07/ stagflation-risk-rises-amid-sharp-slowdown-in-growth-energy-markets.
• TMS 29. (2020). TMS 29 Yüksek enflasyonlu ekonomilerde finansal raporlama. http://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3%BCrkiye %20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2018Seti/TMS/TMS_29_2018.pdf ( Erişim Tarihi: 15.11.2020).
• Varol, N. (2022). Inflation Accounting in Terms of Tax Legislation and Accounting Standards in Turkey, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (93),19-30.
• VUK . (2023). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/12/20231230M2-13.pdf.
• Yalçın, D. (2006). İktisadi ve mali etkileriyle Türkiye’de enflasyon muhasebesi. Yüksek Lisans Tezi. Celal Bayar Üniversitesi SBE, Manisa.
• Yıldız, F. (2018). Türkiye’de muhasebe bilgi sisteminde sağlanan bilginin yeterliliği ve enflasyon muhasebesi uygulanması gereği. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (14), 202-217.
• Zamel, A. M., Behery, A. H., & Hefny, D. A. (2020). Limitations of historical cost accounting information under inflationary conditions: a theoretical study. Business Research Journal, 42(4), 3-22.