Yerel Özerklik Bağlamında Belediyelerin Denetimi: İtalya ve Türkiye Örneği

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 1, 35 - 60, 04.04.2018

Hülya Küçük

https://doi.org/10.14782/marusbd.412626

Cited By: 4

Öz

Denetim kavramının, yerel özerklikle ters orantılı olduğu yönünde tartışmalar bulunmaktadır. Yerel
yönetimlerin üzerindeki denetim arttıkça yerel özerklik azalmakta, denetim azaldıkça yerel yönetimler
daha geniş bir özerklikten yararlanmaktadır. Yerel yönetimlerin gerçek anlamda var olabilmesi için
yerel yönetimleri Anayasa ile güvence altına almak ve vesayet denetiminin sınırlarını iyi bir şekilde
belirlemek büyük önem taşımaktadır. Yerel yönetimlerin özerk olmaları görevlerini en iyi şekilde
yerine getirebilmeleri açısından oldukça önemlidir. Yerel yönetimlerin özerkliği, kanunlarla belirlenen
sınırlar çerçevesinde, kamu işlerinin önemli bir bölümü kendi sorumlulukları altında ve yerel nüfusun
çıkarları doğrultusunda düzenleme ve yönetme hakkı ve imkânı anlamını taşımaktadır. Bu bağlamda
yerel yönetimlerin kendi organlarıyla kendileri ile ilgili konularda merkezin baskısı ve yönlendirmesi
olmadan kendi imkânlarıyla karar alabilmesi özerklik için önemli bir yere sahiptir. İtalya ve Türkiye’de
yerel yönetimler Anayasal olarak güvence altına almakta, merkezi yönetim tarafından yerel yönetimler
üzerinde idari vesayet denetimi uygulanmaktadır.
Bu çalışmanın amacı, İtalya’nın merkezi yönetiminin belediye yönetimi üzerindeki denetimiyle, Türkiye’deki
belediyelerin denetimini karşılaştırma yaparak incelemektir. İki ülkenin denetim açısından benzer ve
farklı yönleri ele alınarak, Türkiye’deki denetim sistemine ışık tutabilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, yerel
özerklik, mali özerklik ve idari vesayet kavramlarına açıklık getirilerek yerel özerklikle denetim arasındaki
ilişki Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı bağlamında ele alınıp kavramsal çerçeve oluşturulacaktır. İtalya
ve Türkiye’nin belediye yönetim birimleri ayrıntılı bir şekilde ele alıncaktır. İki ülkenin belediye yönetimleri
merkezi yönetimle olan ilişkisi idari vesayet denetimi üzerinden değerlendirilecektir.
Çalışmada elde edilen bulgulardan yola çıkarak, İtalya’nın üniter yapılı bir devlet olmasına rağmen
merkezi yönetimin bölgesel yönetimleri yoğun bir şekilde denetlemediğini söylemek mümkündür.
Bölgesel yönetimlerin ise, illeri ve belediyeleri hukuki açıdan denetlediği ve Avrupa Yerel Yönetimler
Özerklik Şartı’nın denetimle ilgili maddesine uygun şekilde düzenlemeler yaptığı görülmektedir.
Türkiye de üniter yapıya sahip bir ülkedir ve AYYÖŞ’ün denetimle ilgili maddesine çekince koymuştur.
2000’li yıllarda yaptığı reformlarla yerel yönetimlerin özerkliklerini genişlettiği görülse de yapılan
son düzenlemeyle merkeziyetçi yapısını korumaya devam ettiği görülmektedir. İtalya ve Türkiye’nin
Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı bağlamında denetime olan yaklaşımları incelendiğinde
Türkiye’nin uyguladığı denetimin İtalya’ya kıyasla Şarta pek de uygun olduğunu söylemek mümkündeğildir. İtalya ve Türkiye yerel yönetimlerin özerkliği noktasında birbirinden farklılık göstermektedir.
İtalya’nın yerel yönetimler üzerindeki denetim sınırları ve Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’na
bakış açısı bağlamında Türkiye’ye örnek olabilecek özellikler barındırdığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Özerklik, Demokrasi, Denetim, İtalya, Türkiye

Kaynakça

• Açıkgöz, E. (2007), “Yeni Düzenlemeler Eşliğinde Yerel Yönetimlerde Mali Özerklik ve Mali Tevzin”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi SBE, Isparta. Aktalay, A. (2010), “Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı Çerçevesinde Merkezden Yönetim ve Yerinden Yönetim Arasındaki Denetim İlişkisi“, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Arıkan, Y. E. (2004), Bütünleşen Avrupa’da Yerel Yönetimler, Görüş, TÜSİAD Yayınları, İstanbul. Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı, http://www.tbb.gov.tr/mevzuat/kanunlar/Avrupa_Yerel_ Yonetimler_ozerklik_Sarti.pdf [Erişim Tarihi: 10.05.2016].
• Can, B. (2013), “Belediye Hizmetlerinin Yerine Getirilmesinde Öncelik Sırası Sorunu”, EÜHFD, C. XVII, S.1-2, ss. 177-199.
• Coşkun, B. (1996), “Türkiye’de İdari Vesayet Denetimi ve Yerel Yönetimlerin Özerkliği” Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 3, s.35-47.
• Çam A. Ç. (2012) “Yerelleşme, Yerel İktidar ve Yerel Demokrasi”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelik, V. & Çelik, F. ve Usta S. (2008), Yerel Demokrasi ve Yerel Özerklik İlişkisi, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, Aralık 2008, Cilt 1, S. 2, ss. 87-104.
• Çukurçayır, M. A. (2013), Yerel Yönetimler Kuram, Kurum ve Yeni Yaklaşımlar, Çizgi Kitabevi, 2. Baskı, Konya.
• Dente, B. (1991), Italian Local Services The Difficult Road Towards Privatisation, Richard Batley and Gerry Stoker (Ed.), Local Government in Europe Trends and Developments, Macmillan Press, London.
• Dursun, H. (2007), “Belediye Dizgesine Getirilen Yeniliklere Genel Bir Bakış”, TBB Dergisi, Sayı 70, ss. 359- 426.
• Ekici, .l ve Toker, M. C. (2005), “Avrupa’da ve Ülkemizde Yerel Yönetimlerin Denetimi ve Etkinliği”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 1 Ocak 2005, s.5-28.
• Egeli H. ve Diril F. (2012), “Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Mali Özerklik ve Vergilendirme Yetkisi”, Sayıştay Dergisi, S. 84, 25-44.
• Eryılmaz, B. (2010), Kamu Yönetimi, Okutman Yayıncılık, 3. Baskı, Ankara.
• Eryılmaz, B. (2015), Kamu Yönetimi, Umuttepe Yayınları, 8. Baskı, Kocaeli.
• Geray, C. (1997), “Ülke Ülke Yerel Yönetimler: İtalya’da Yerel Yönetimler”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, Ocak 1997, ss. 53-76.
• Gözübüyük, Ş. (1971), Türkiye’nin İdari Yapısı, TODAİE Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• Hine, D. (1993), Governing Italy: The Politics of Bargained Pluralism, Clarendon Press Oxford, United States. İtalya Cumhuriyeti Anayasası, http://www.adalet.gov.tr/, (10/12/2015).
• Karabaş, E. (1991), ‘’Avrupa Topluluğu Ülkelerinde Yerel ve Bölgesel Yönetimlerin Yapısı’’, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Keleş R. (1997), “Yerel Yönetimlerde Denetim”, Sayıştay Dergisi, Özel Sayı 25, Nisan-Haziran 1997. Keleş, R. (2012), Yerinden Yönetim ve Siyaset, Cem Yayınevi, 8. Baskı, İstanbul.
• Koçak, H. (1996), “Ülke Ülke Yerel Yönetimler: İtalya’da Yerel Yönetimler”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 4, Temmuz 1996, ss. 57-66.
• Koşar, N. (2013), “İtalya’da Yerel Yönetimler ve Merkezi Yönetim-Yerel Yönetimler Arası Mali İlişkiler”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 9, Sayı 18.
• Loughlin, J. (2001), Subnational Democracy in the European Union, Oxford University Press, United States. Mengi, A. (2007), Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Yerel Yönetimlerle İlgili Düzenlemeler, Ayşegül Mengi (Ed.), Yerellik ve Politika Küreselleşme Sürecinde Yerel Demokrasi, İmge Kitabevi, Ankara.
• Nalbant, A. (1996), “Bölgesel Devlet Yeni Bir Devlet Biçimi Mi? (II) Uygulama: İtalya Ve İspanya Örnekleri”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 29, Sayı 3, Eylül 1996.
• Nalbant, A. (2012), Üniter Devlet, XII Levha Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Onar, S. S. (1966), İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt: I-II, 3. Baskı, İstanbul.
• Ökmen, M. ve Parlak, B. (2013), Kuram ve Uygulamada Yerel Yönetimler, Orion Kitabevi, 3. Baskı, Ankara.
• Sanal, R. (2008), “Yeni Yasal Düzenlemelerin Işığında Yerel Yönetimlerin Denetimi“, Türk İdare Dergisi, Sayı.458, ss. 101-128.
• Selçuk, H. (2014), “Yerel Yönetimler ve İdari Vesayet” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Sobacı, M. Z. (2015), “Türkiye’nin Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’na Uyumu Özerklik Miti”, SETA, Nisan 2015, Sayı 120.
• Şensoy, B. (2010), “Yerel Özerklik ve Yerel Yönetimler Üzerindeki İdari Vesayet” (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Toksöz, F. ve diğerleri, (2009), Yerel Yönetim Sistemleri, TESEV Yayınları, İstanbul. Toprak, Z. (2014), Yerel Yönetimler, Siyasal Kitabevi, 9. Baskı, İzmir.
• Tortop, N. (1996), “Ülke Ülke Yerel Yönetimler: İtalya’da Yerel Yönetimlerin Yapısı ve Son Düzenlemeler”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 3, Mayıs 1996, ss.63-70.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa82.htm, (05/11/2015). Türkyılmaz, A. (2014), “Belediyelerde Denetim“ Kidder (Kamu İç Denetçiler Derneği) Denetişim 2014-2015, ss. 16-33.
• Ulusoy, A. ve Akdemir, T. (2013), Mahalli İdareler, Seçkin Yayınevi, 8. Baskı, Ankara.
• Uygun, O. (2015), “Yerel Yönetim Reformu için Anayasal İlkeler“, Marmara Üniversitesi Stratejik Kamu Yönetimi Sempozyumu’nda sunulan bildiri metni, ss.1-18.
• Ünal, F. (2013), Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Denetimi ve Yerel Yönetim Ombudsmanı, Savaş Yayınevi, Ankara.
• 5393 Sayılı Belediye Yasası, 13.07.2005 Tarih ve 25874 sayılı Resmi Gazete.
• 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi Ve Kontrolü Yasası, 24.12.2003 Tarih ve 25326 sayılı Resmi Gazete. fundatore Francesco Brugaletta, http://www.diritto.it, (Erişim Tarihi:12.10.2017).
• Funzioni e competenze del Consiglio Comunale, http://www.comunedisoglianocavour.gov.it/consiglio/376- funzioni-e-competenze-del-consiglio-comunale, (Erişim Tarihi: 28.11.2017).