BOSNALI MEHMET TEVFİK EFENDİ’NİN MÜNTEHÂB MİN KİTÂB-I TEŞRÎH ADLI ESERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 75 - 90, 08.08.2020

Nerma Zaimovic

Öz

Bu makalede 19. yüzyılda rika yazı stiliyle yazılmış ve tıp konulu bir eser olan Müntehâb min Kitâb-ı Teşrîh adlı tek nüshalı eser tanıtılmaktadır. Eser, Bosna Hersek’te Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesinde bulunmaktadır. 45 varaktan oluşan ve anatomi hakkında olan eserde kemik adları da yer almaktadır. Bu kemiklerin isimleri Arapça ve Türkçe, bazı yerlerde de Latince olarak verilmiştir. Domuz, kedi, köpek gibi hayvanların kemiklerinin isimleri eserin birçok yerinde verilmektedir. Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesinde yer alan katalog bilgilerine ve eserin kapak sayfasındaki yazıya göre bu tıp eserinin yazarı Bosnalı MehmetTevfik Efendi’dir. Fakat Bosnalı Mehmet Tevfik Efendi’nin hayatına, mektuplarına ve hangi yolu takip ettiğine bakıldığında tüm hakikatiyle Müntehâb min Kitâb-ı Teşrîh adlı bir tıp eserini yazmış olması mümkün olmadığı görülmektedir. Büyük ihtimalle, o dönemde bulunan çeşitli tıp kitaplarından bazı bölümler seçilerek Müntehâb min Kitâb-ı Teşrîh adlı tıp eserinin ortaya çıkarıldığı söylenebilir. Bu çalışmada Bosna’daki tıp eserleri hakkında kısa bilgi verildikten ve Müntehâb min Kitâb-ı Teşrîh adlı eseri ayrıntılı olarak tanıtıldıktan sonra eserde görülen imlâ ve dil özelliklerini incelenmiş ve açıklanmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Müntehâb min Kitâb-ı Teşrîh, Bosnalı Mehmet Tevfik Efendi, Osmanlı Tıp terimleri, anatomi, imlâ özellikleri

REVİEWİNG OF BOSNİAN MEHMET TEVFİK EFENDİ'S MÜNTEHÂB MİN KİTÂB-I TEŞRÎH

Öz

This article introduces a uniquly – extent copy of the book called Müntehâb min Kitâb-ı Teşrîh, written in the 19th century in the style of Rica on medicine. The work is in the Gazi Hüsrev Bey Library in Bosnia and Herzegovina. The book which is on Anatomy, includes the terms used for animal bones in 45 pages. The names of these bones are given in Arabic and Turkish, and in some places in Latin. The bones of animals such as pigs, cats, dogs constitute the majortiy of the work. According to the catalog information in the Gazi Hüsrev Bey Library and the text on the cover page of the work the author of his medical work is Bosnian Mehmet Tevfik Efendi. However, when we look at the life and letters of Bosnian Mehmet Tevfik Efendi, it is not possible that he could have written a medical work named Müntehâb min Kitâb-ı Teşrîh. İt is highly probable that the medical work named Müntehâb min Kitâb-ı Teşrîh was created by selecting some chapters from various medical books in that period. In this study, after giving brief information about medical works in Bosnia and introducing the work named Müntehâb min Kitâb-ı Teşrîh in detail, I will examine and scrutinize the spelling and language features of the work.

Anahtar Kelimeler

Müntehâb min Kitâb-ı Teşrîh, Bosnian Mehmet Tevfik Efendi, Ottoman Medical terms, anatomy, spelling features

Kaynakça

• DOBRAČA, Kasim (1997), Orijentalni medicinski rukopisi u Gazi Husrev -begovoj biblioteci u Sarajevu, Avicena, Sarajevo.
• ERGİN, Osman (1942), Balikesirli Abdulazîz Mecdi Tolun, Kenan Matbaası, İstanbul.
• GÜRLEK, Mehmet (2011), İbrahim bin Abdullah’ın Cerrâh-nâme (ʿAlâ’ im-i Cerrâhîn Adlı Eseri (Giriş – Metin - Sözlük) (Yayınlanmamış Doktora tezi), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İstanbul.
• MAŠİĆ, İzet, KUJUNDŽİĆ, Enes (1999), Uvod u İzvore za İstraživanje Historije İslamske Zdravstvene Kulture, Avicena, Sarajevo.
• ÖZTÜRK, Yaşar Nuri (1981), Büyük Türk Mutasavvıfı Muhamed Tevfîk Bosnevî (Hayatı, Mektupları Halîfeleri Fatih Yayınevi Matbası (1.bs), İstanbul.
• SÜREYYA, Mehmed (1996), Sicill-i Osmânî, 2/275, Kültür Bakanlığı /Tarih Vakfı, İstanbul.
• ZAİMOVİC, Nerma (2020), ''Bosna’daki Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesinde Bulunan Osmanlı Türkçesi ile Yazılmış Tıp Eserleri Üzerine Değerlendirme'', Türk Kültürü ve Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (TÜRKÜM Dergisi, Cilt 1. Sayı 1. ss. 146-162.
• ZAİMOVİC, Nerma (2014), Bosnalı Tevfik Efendi’nin, Müntehâb min Kitâb-ı Teşrîh Adlı Eseri Üzerinde Dil İncelemesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yeni Türk Dili Anabilim Dalı, İstanbul.