Ethnobotanical characteristics of wild plants growing naturally and used by the folk

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 39 - 50, 31.03.2021

Sibel Kadıoğlu , Banu Kadıoğlu , Tülay Dizikısa Kevser Karagöz Sezer

Öz

The flora of Erzurum province is very rich in natural plants that can be used for food, medicine and other purposes. It is very important to determine and protect this richness and human communication with plants and to ensure sustainable use. The study was carried out in 12 villages for two years in order to determine the ethnobotanical characteristics of some naturally grown plants in the Erzurum region and their local names, and experienced and knowledgeable people were interviewed. Information about the local and
scientific names, usage areas, parts used and usage patterns of wild plants collected and consumed for food, medicinal and other purposes were recorded. As a result of the study, 59 taxon were determined to be used for different purposes. 26 of these taxa are food, 19 taxa are food and medicinal, 5 are only medical and 9 taxa are decorative, paint, chewing gum, fuel, etc. ıt has been determined to be used for purposes. Most taxa belong to the Asteraceae family. It has been noted that the medical use of taxa (Anthemis tinctoria, Berberis vulgaris, Hypericum perfoliatum, Plantago major, Plantago atrata, Rosa pimpinellifolia, Rosa canina, Rumex patientia, Rumex crispus, Teucrium polium, Thymus fallax, Satureja hortensis) for hemorrhoids. Ethnobotanical studies are extremely important in revealing the local cultures. For this reason, recording the ethnobotanical values of the plants that are being used in order to protect cultural values will contribute to sustainability.

Anahtar Kelimeler

Ethnobotany, Folk medicine, Medicinal plants, Wild plants

Doğal olarak yetişen ve halk tarafından kullanılan yabani bitkilerin etnobotanik özellikleri

Öz

Erzurum ili florası gıda, ilaç ve diğer amaçlarla kullanılabilecek doğal bitkiler açısından oldukça zengindir. Bu zenginliğin ve bitkilerle olan insan iletişimin belirlenerek korunması ve sürdürülebilir kullanımın sağlanması oldukça önemlidir. Çalışma Erzurum yöresinde doğal olarak yetişen bazı bitkilerin etnobotanik özelliklerini ve bunların yöresel adlarını tespit etmek amacı ile iki yıl süre ile 12 köyde yürütülmüş olup tecrübeli ve bilgili kişilerle görüşülmüştür. Yoğun olarak toplanıp gıda, tıbbi ve diğer amaçlarla tüketilen yabani bitkilerin yerel ve bilimsel adları, kullanım alanları, kullanılan aksamları ve kullanım şekilleri hakkında bilgiler kaydedilmiştir. Çalışma sonucunda değişik amaçlar için kullanımı tespit edilen 59 taksondan 26’sının gıda, 19’unun gıda ve tıbbi, 5’inin yalnızca tıbbi 9 taksonun ise dekoratif, boya, sakız, yakacak vb. amaçlarla kullanıldığı belirlenmiştir. En fazla takson Asteraceae familyasına aittir. Taksonların (Anthemis tinctoria, Berberis vulgaris, Hypericum perfoliatum, Plantago major,Plantago atrata, Rosa pimpinellifolia, Rosa canina, Rumex patientia, Rumex crispus,
Teucrium polium, Thymus fallax, Satureja hortensis) tıbbi amaçlı kullanımlarının en fazla hemoroid rahatsızlığında olduğu kaydedilmiştir. Etnobotanik çalışmalar, yöresel kültürlerin açığa çıkarılması açısından son derecede önemlidir. Bu nedenle kültürel değerleri korumak için özellikle kullanımları sürdürülen bitkilerin etnobotanik değerlerinin kaydedilmesi sürdürülebilirliğe katkı sunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Etnobotanik, Halk ilaçları, Tıbbi bitkiler, Yabani bitkiler

Kaynakça

• Anonim. (2014). https://www.iha.com.tr/aydin-haberleri/pasinlerde-baldiran-otundan-bir-cocuk-daha-zehirlendi-776849/. Arıtuluk, Z. C., Ezer, N. (2011). Halk arasında diyabete karşı kullanılan bitkiler (Türkiye)-II. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi. 32, (2)179-208.
• Ateş, N. (1992). Kuşburnu de ğerlendirmesi üzerine araştırma. Bursa Gıda Teknolojisi Araştırma Enstitüsü, 9s.
• Baytop, T. (1994). Türkçe bitki adları sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Baytop, T. (1999). Türkiye’de bitkiler i le tedavi geçmişte ve bugün. Nobel Tıp Kitapevi, İstanbul.
• Bulut, G. (2005). Narman (Erzurum) ve köylerinde halk ilacı olarak kullanılan bitkiler( Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Erzurum.
• Davis, P.H. (1965-1985). Flora of turkey and the east aegean ıslands, 1- 9. Edinburgh Univ. Press.Edinburgh.
• Davis, P.H., Mill, R.R. Tan, K. (1988). Flora of turkey and the east aegean ıslands, 10. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M.T. (2012). Türkiye bitkileri listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.
• Güneş, F., Özhatay, N. (2011). An ethnobotanical study from Kars (Eastern) Turkey. Biological Diversity and Conservation. 4(1), 30-41.
• Gürhan, G., Ezer, N. (2004). Halk arasında hemoroid tedavisinde kullanılan bitkiler-I. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi. 4(1), 37-55.
• Heınrıch, M., Barnes, J., Gıbbons, S., and Wıllıamson, E.M. (2004). Fundementals of pharmacognosy and phytotherapy. Churchill Livingstone. Edinburgh.
• Kendir, G. Güvenç, A. (2010). Etnobotanik ve Türkiye’de etnobotanik çalışmalara genel bir bakış. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi. 30(2), 49-80.
• Manandhar, N.P. (2002). Plants and people of Nepal. Timber Press. 2002 ISBN 0881925276, 9780881925272 599pp.
• Martin, G.J. (2004). Ethnobotany a methods manual. WWF.2004.(Amazon.co.uk)
• Önler, Z. (1990). “XIV. ve XV. Yüzyıl anadolu türkçesi botanik terimleri”, Journal of Turkish Studies. Türklük Bilgisi Araştırmaları. Fahir İz Armağanı I.14, 357.
• Özgökçe, F., Özçelik H. (2004). Ethnobotanıcal aspects of some taxa ın East Anatolıa, Turkey. Economic Botany. 58(4), 697–704.
• Özçelik, H., Balabanlı, C. (2005). Burdur İlinin Tıbbi ve Aromatik Bitkileri, I.Burdur Sempozyumu, 16–19 Kasım, 2005, Burdur, 1127-1137.
• Sezık, E., Yeşılada, E., Honda, G., Takaıshı, Y., Takeda, Y., Tanaka, T. (2001). Traditional Medicine in Turkey X. Folk medicine in central anatolia. Journal of Ethnopharmacology. 75,95-115.
• Yıldırımlı, Ş. (2004). Etnobotanik ve Türk etnobotaniği, Kebikeç. Anadolu’nun “Nebatat ve Hayvanatı”. 175-193.